Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.2000, Page 6

Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.2000, Page 6
Agnar Klemens og Ólöf kona hans áður en lagt var af stað til krýningar Elísabetar drottningar. „the intention obviously being that the strong should bring pressure to bear upon the weak in order to force him to yield.“ Þá var vikið að því hversu breski fiskmarkaðurinn væri þýð- ingarmikill fyrir efnahagslíf Islands, að Island hefði eingöngu aðhafst það sem væri í sam- ræmi við alþjóðarétt og það væri því í hæsta máta óvingjamlegt ef bola ætti íslendingum frá breska markaðnum með aðferðum sem enga stoð ættu í lögum og rétti. Loks var minnst á þá þýðingu sem útflutningur á ís- lenskum fiskafurðum hefði haft fyrir bresku þjóðina og gæti framvegis haft fyrir hana og síðan slegið á strengi vinsamlegra samskipta milli þjóðanna bæði fyrr og síðar. (Nótan er birt í áðurnefndri hvítbók.) Að lestrinum loknum ræddum við efni nót- unnar nokkuð. Svo hafði viljað til, að kvöldið áður en samtal okkar fór fram hafði Eden ver- ið á fundi með útgerðarmönnum í Hull og þeg- ar við svo vorum að ræða málið kom hann með ýmsar rangfærslur sem fram höfðu komið í blöðunum undanfarna mánuði og sem sendi- ráðið hafði verið að reyna að leiðrétta. Það var því greinilegt hvaðan blöðin og Eden höfðu fengið þessar villandi og röngu upplýsingar. Ein af þessum rangfærslum var t.d. sú að nýja landhelgin gilti bara fyrir útlendinga en ekki fyrir Islendinga og jafnvel sagði Eden eða hálfgaf í skyn að það hefði verið þessum að- gerðum íslendinga að kenna, að breskur tog- ari hefði nýlega farist við Grænland þar sem 19 manna áhöfn drukknaði: það þurfti ekki að fara í grafgötur með það hvaðan Eden hafði þessar upplýsingar. Eg man að Eden tók þannig til orða, að við hefðum með stækkun landhelginnar hrakið hina bresku togara „from the safe coasts of Iceland to the danger- ous fishing grounds of Greenland“, út í nátt- myrkrið og vetrarstormana að ógleymdum hafisnum. Þetta sámaði mér mjög og ég sagði að við teldum ekki að hægt væri að tala um „the safe coasts of Iceland", öðru nær því þær væru stórhættulegar og því miður yrðu sjós- lysin æði mörg. Reglumar, sagði ég að giltu jafnt fyrir íslensk fiskiskip og erlend og ís- lenska stjórnin væri sannarlega ekki svo ómannúðleg að hún færi vitandi vits að hrekja íslensk eða erlend fiskiskip frá hinum hættu- legu fiskimiðum við Island á ennþá hættulegri mið við Grænland. Ég held að Eden hafi fund- ið, að hér hafði hann gengið fulllangt því hann dró töluvert í land eftir þetta. Við Hans leiðréttum allt það sem fram kom hjá Eden eftir því sem okkur þótti nauðsynlegt og tók hann því með skilningi en mér fannst hann lítið sem ekkert vita um landhelgina og það sem hann „vissi“ um málið yfirleitt svo sem um fisklandanir og þess háttar virtist byggjast á hinum villandi og röngu skoðunum bresku togaraeigendanna í Hull. Að öðm leyti talaði hann um vinaleg sam- skipti þjóða okkar sem yrði að varðveita en ég sagði að þau gætu nú kólnað ef landanabann- inu yrði ekki aflétt. Samtalinu lauk svo með því að Foreign Office þyrfti að athuga málið betur og gætum við svo talast við á ný. Nokkur blaðaskrif urðu næstu daga út af landhelgis- og landanamálinu og þurfti ég að svara sumum vegna rangfærslna eða misskiln- ings og þ.á m. jafntraustum blöðum og The Times og Economist. Við höfðum ágæta blaða- úrklippuþjónustu svo að fátt fór fram hjá okk- ur af því sem á prenti birtist um Island. Miðvikudaginn 29. október fékk ég skilaboð frá Anthony Eden um að koma og tala við hann og hitti ég hann þennan sama eftirmiðdag á skrifstofu hans í breska þinginu. Eden sagðist vera búinn að hugsa töluvert um vandamálið viðvíkjandi fisklöndununum og að hann hefði miklar áhyggjur út af því og sama sagði hann að gilti um meðráðherra sína, en hann hefði lagt málið fyrir stjómarfund daginn áður. Engin endanleg niðurstaða hefði þó orðið um það á þessum fundi. Eden kvaðst þó hafa viljað ræða málið við mig og biðja mig um að flytja ís- lensku ríkisstjóminni skilaboð frá sér sem gætu miðað að vinunandi lausn deilunnar. Eden sagði því næst, að sér væri um það kunn- ugt, að tilætlunin væri af hálfu íslendinga að láta skip landa í Grimsby til þess að bijóta á bak aftur Iandanabann bresku togaraeigend- anna og staðfesti ég að það hefði verið hafinn undirbúningur að slíku. Þetta sagðist hann halda að væri óviturlegt og að hann vildi eind- regið ráðleggja okkur að gera það ekki að svo stöddu þvi það mundi bara gera illt verra. Gremjan af hálfu bresku togaraeigendanna væri mjög mikil og ef á hana væri aukið með þvi að senda skip til löndunar mundi slíkt ábyggilega torvelda lausn deilunnar. Þetta sagði hann að væri ekki eingöngu sitt álit held- ur einnig skoðun fiskimálaráðherrans. Eden minntist á, að í íslensku blöðunum hefði komið fram það álit að eðlilegast væri að þjarma að bresku togaraeigendunum (Eden sagðist ekki muna nöfn blaðanna, en þeir hefðu fengið þýð- inguna frá ameríska sendiráðinu í Reykjavík), en hann áleit óviturlegt „to put pressure on the trawler owners“ eins og hann orðaði það. Þeg- ar ég spurði hann svo að því hvort breska stjómin gæti ekki beitt áhrifum sínum gagn- vart hinum bresku togaraeigendum svaraði hann, að það væri álit meðráðherra sinna, að stjómin gæti ekki „brought pressure upon them“. Ég sagði að það mundi valda íslensku stjóminni miklum vonbrigðum að frétta þetta, en Eden svaraði því til að hann væri nú að koma að tillögu sem hann vonaðist eftir að ís- lenska stjómin gæti fallist á að athuga nánar, þótt ekki væri það nema einn liður í viðleitn- inni til þess að reyna að leysa málið. Raunar sagði hann í sömu andránni þessi orð: „We are anxious to bring the dispute to an end, but I doubt how much progress can be made.“ Það gætti því ekki of mikillar bjartsýni í orðum hans. Eden sagði nú, að breska ríkisstjórnin væri þess fýsandi að breskir togaraeigendur hittu íslenska togaraeigendur að máli til þess að ræða vandamálið um fisklandanir við þá og hann bætti ennfremur við, að það væri skoðun bresku stjórnarinnar, að slíkt væri mjög æski- legt, þvi að það gæti mjög vel leitt til viðunandi samkomulags „to work out a practical modus vivendi" voru orðin sem hann viðhafði í þessu sambandi. Hann bað mig alveg sérstaklega að skila til íslensku stjórnarinnar frá þeirri bresku, að hún setti sig ekki á móti þessari til- lögu og sagði síðan: ,At least it can not do any harm.“ Ég benti ráðherra á það, að fulltrúar fyrir íslenska og breska útgerðarmenn hefðu nýlega átt fund með sér í London og að ekkert samkomulag hefði náðst þar heldur hefði svo virst sem þeir væru algerlega á öndverðum meiði og yrði því betur að takast til ef þeir ættu að ræðast við á ný. Eden virtist ekki hafa hug- mynd um að þessi fundur hefði verið haldinn því hann spurði mig nánar um hann, þ.á m. um hvenær hann hefði átt sér stað og gaf ég hon- um þær upplýsingar sem hann bað um. Dags- etning fundarins 2. október skrifaði hann hjá sér og sagðist ætla að kynna sér þessi fundar- höld nánar. Engu að síður tók hann fram, að bæði hann, ríkisstjómin og bresku útgerðar- mennimir álitu að það gæti verið gagnlegt, að viðræður milli breskra og íslenskra togaraeig- enda færu nú fram. Eden skýrði ekki nánar hvernig hann hugsaði sér þessar viðræður, þ.e. í hvaða formi. Að lokum sagði Eden, að hann vildi óska þess að við gætum sannað það fyrir Bretum að íslenskir togarar fengju ekki að stunda veiðar í hinni nýju landhelgi. Ég varð óneitanlega undrandi yfir að heyra þetta og lét það í ljósi. Ég sagðist furða mig á því að heyra hann segja þetta, því það mundi naumast hafa hvarflað að íslendingum að fylgja öðrum reglum um sín eigin skip. Að því er sannanir snerti, sagði ég að þau lög og reglur, sem út hefði verið gefið um málið næðu jafnt yfir ís- lensk sem erlend skip og sagðist ég ekki sjá að frekari sannana þyrfti við. Eden flýtti sér þá að segja, að auðvitað vissi hann eins vel og ég að íslensku skipin væru sömu reglum háð og þau erlendu, en hitt væri staðreynd, að bresku togaramennirnir væru fullir tortryggni í garð Islendinga út af þessu og að mikið gæti áunnist ef Islendingar gætu sannað þeim í einhverju formi (þ.e. útgerðarmönnunum), að íslenskum skipum yrðu ekki leyfðar botnvörpu- og dragnótarveiðar innan landhelginnar. Ég sagði að því miður hefði borið mikið á því, að bresku blöðin hefðu skrifað þannig ranglega um málið. Annars benti ég ráðherranum á, að íslenska stjómin hefði einmitt fengið fyrir- spurn frá bresku stjóminni um það á sínum tíma, hvort bannið gegn botnvörpu- og drag- nótaveiðum Islendinga mundi verða látið gilda áfram óbreytt, og að því hefði verið svarað þannig að engar ráðagerðir væra uppi um breytingar í þeim efnum. Ég gætti þess að haga orðum mínum þannig að í þeim fælist ekki annað en að ekkert væri nú fyrirhugað um slíkt þannig að ekki væri hægt að segja að þetta ætti ekki við um alla framtíð, en þannig hefði verið á málunum haldið af ráðuneytisins hálfu þegar svarið hefði verið gefið. Eden var nú vist farinn að sjá hversu ankannaleg þessi krafa var í raun og vera, því hann sagði að lík- lega væri besta lausnin sú að bresku togara- eigendurnir sjálfir athuguðu hvernig umhorfs væri á miðunum og samsinnti ég því. Áður en við slitum samtalinu vék ég að því við Eden, að hann hefði, er við töluðumst við hinn 11. októ- ber, minnst á að hin vinsamlegu samskipti milli þjóðanna yrði að varðveita. Eg sagðist sjá það greinilega að töluverð gremja ríkti meðal breskra togaramanna í garð íslendinga og að ef ekki drægi til samkomulags í deilunni, væri ég hræddur um að hið sama mundi fara að gera vart við sig meðal íslendinga í garð Breta. Þess vegna vonaðist ég eftir að breska stjórnin héldi áfram að athuga málið allt gaumgæfilega og að henni tækist að sveigja það þannig að samkomulag næðist. Eden stað- festi, að nauðsynlegt væri að vernda hin vinsamlegu tengsl en hann mundi nú bíða eftir undirtektum íslensku stjórnarinnar við þess- um tillögum sínum og ítrekaði óskir sínar um að íslenska stjórnin féllist á þær. Eins og sjá má bar landhelgismálið sjálft ekki á góma í þessu samtali. Eden minntist ekki á það og ég taldi heldur ekki ástæðu til þess að fara að ræða um það að fyrra bragði. Hann virtist sjálfur eingöngu hafa áhuga á fisklöndununum og tilgangurinn með samtal- inu virtist mér vera sá að biðja mig fyrir fram- angreind skilaboð sem tilraun til lausnar á málinu í því skyni að reyna að forðast að til frekari átaka þyrfti að koma. Ég gat ekki ann- að fundið en að Anthony Eden hefði einlægan vilja á að ná samkomulagi í deilunni með góðu móti. ÓMAR SIGURÐSSON ÍSLAND Gott er að vita áður en ég var til, varst þú til. ísland með sínum fossum, jöklum, hrauni og fannbreiðum. Minntu okkur á aðláta þigífriði, eða að minnsta kosti bera virðingu fyrh’þér. ísland rektu upp öskur ogyfirgnæfðu skvaldrið frá okkur. Komdu okkur í skilning um að það ert þú sem talar eftir að við erum öll farin. ísland, taktu okkur í faðm þinn svo að við megum hjúfra okkur að brjósti þínu. Breiddu síðan fannbreiðuna yfír okkur ogkveddu með kossi. Höfundurinn er verzlunarstjóri í Reykjavík. GUÐJÓN SVEINSSON MINNING I NUTIÐ Þegar vorsólin vanga þína roðar veröldin syngur um líf og ástir boðar, ' þá göngum við út ígrænan hvannamóinn eða glaðbeitt um víkurnar við sjóinn. Og þar eigum við yndislegar stundir æskuþrótturinn hitar vorar undir. Síðan kyssumst við fast með funahita en forlög spinna án þess að neinir vita. ... Langt ersíðan en ljúft það er að muna eg löngum glaður við minning- ar vil una. Einmitt nún’eru frjálsar ferðir okkar fegurð himinsins elsk- endurna lokkar. Höfundurinn er rithöfundur og býr á Breiðdalsvík 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 8. APRÍL 2000

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.