Lesbók Morgunblaðsins - 22.05.1999, Side 17

Lesbók Morgunblaðsins - 22.05.1999, Side 17
NÚ í sumar sendir Berg- lind Gunnarsdóttir frá sér sína fjórðu ljóðabók, bjartleita bók á að líta, kápan gul og rauð eins og sólin. A fogrum vorkvöld- um er gaman að glugga í góðan kveðskap, og þó við séum máske ekki í Montsouris-garðinum í París - sem Jacques Prévert yrkir um í til- einkunarljóði í bókinni - þá eigum við það að minnsta kosti sameiginlegt að vera sekúndu- brot úr eilífðinni stödd á jörðinni, jörðinni sem er stjarna í ógnarstóru himinhvolfi og þúsundir ára nægja eftilvill ekki til að lýsa tilfínningum okkar og hugsunum. En skyldi guli liturinn hafa einhverja merkingu í huga Berglindar? „Það er ákveðin hugsun í útliti bókarinnar, ég var mikið að hugsa um hvað hún ætti að heita en það kemur yfirleitt síðast hjá mér. Þegar ljóðin voru frágengin var það ein- hvern tímann eftir að ég var komin í rúmið að ég fór að hugleiða titilinn og kápuútlitið. Ég vildi finna titil sem gæti verið lýsandi fyr- ir bókina í heild. Datt í hug brot úr ljóði „sársaukafull opnun að óvissu“, og stytti það síðan í „opnun að óvissu“. En var ekki alveg sátt, fannst þetta of týpískur ljóðatitill. Mig langaði til að bókin héti óvenjulegu eða sér- stöku nafni. Þá kom í hugann út frá þessu öllu orðið ljóðvissa, vegna þess að óvissan í lífinu er jafnframt vissa ljóðsins. Ljóðið nær- ist á óvissunni! Svo er dálítið skemmtilegur hviss-hljómur í þessu. Um allt þetta var ég að hugsa þarna í rúminu, svo kom þetta eins og vitrun, guli liturinn, myndin á forsíðunni og titillinn Ljóðvissa. Síðan sofnaði ég og um nóttina kom eitt mikið ágætisskáld í drauma mína, það var skáldið Matthías Jochumsson, og við spjölluðum saman og ég man svosem ekki um hvað en það var mjög notalegt að hafa hann. Það fylgdi honum góður andi. Hann er því nokkurs konar guðfaðir bókar- innar.“ Ljóðvissa minnir mann undir eins á trúar- vissu? „Trúin hefur alltaf verið svolítið nærri mér, jafnvel þó ég hafi aldrei hugsað um mig sem trúaða, ég var það að vísu sem barn og móðir mín var trúuð. Trúarlegar skírskotan- ir hafa læðst inn í ljóðin mín alveg frá upp- hafi og kannski ekki síst þau sem hýsa mestu efasemdimar eða mesta sársaukann, lýsa eiginlega sársauka trúleysisins, sem ég hef verið haldin af. En trúin hefur komið til mín eða opnast fyrir mér í seinni tíð.“ Hver hefur ekki bognað? Hver hefiir ekki afneitað því góða einu sinni, tvisvar jafnvel þrisvar sinnum? Þið sem um veginn farið sjáið og skoðið hvort til sé önnur eins kvöl og mín Hver trúir...? Sá er í nánd sem svíkur! Tveir heimar „Sorgin hefur fylgt mér mikið eftir, ég hef oft verið að takast á við hana í ljóðunum. Frelsandi máttur ljóðsins er sá að það gefur manni færi á að orða þær tilfinningar sem UÓÐIÐ NÆRIST Á ÓVISSUNNI Honum sem ég núna man færi ég hugsun mína og ljóð Megi það efla hann að ljósum mætti reka blikur frá höfði hans í sýna honum hið margvísa líf Og megi ekkert ég endurtek: Fjórða frumsamda Ijóðabók Berglindar Gunnarsdóttur er væntanleg í sumar. Bókina nefnir hún Ljóðvissu. Hún sagði ÞORVARÐI HJÁLMARSSYNI að hún hefði viljað finna titil sem gæti verið lýsandi fyrir bókina í heild. Þó hafi komið í hugann orðið Ijóðvissa vegna [ ^ess að óvissan í li ífinu væri jafnframt vissa Ijóðsins. Ljóðið nærðist ó óvissunni. ekki er hægt að orða á venju- legan hátt. En á hinn bóginn er skáldskapurinn stórhættulegur og skapar vandkvæði í lífi maúna. Eða það er að segja; þessi þörf að Kfa í eigin hugar- heimi veitir manni bæði skjól og hæli gegn hinum ytri heimi, allri ringulreiðinni. Hættan felst í því að maður vilji hvergi annars staðar vera, vilji bara lifa í andanum. Við verðum að taka þátt í þessum ytri heimi og vandinn er að finna jafn- vægið og það er sennilega það sem allir listamenn eru að kljást við. En skilin geta verið svo gífurleg að það sé nánast engin leið að sætta þessa tvo heima nema afneita listamann- inum í sjálfum sér eða farast fyrir list sína.“ Og hvora leiðina ætlar þú að fara? „Hvoruga... ég er að reyna að byggja brú á milli heimanna. Það sem gerir lista- manninum þetta svona erfítt er þörf hans fyrir algleymi. Það er undirstaða listrænnar sköpunar að verulegu leyti. Breytingar, óvissa, uppljóman- ir eða hugljómanir. En þar með eiga Hstamenn bágara með að þola hversdagsleikann sem er í lífi allra manna, og fylgir fjölskyldum, upp- eldi og brauðstriti. Allt það sem gerir mann að venjulegum manni, það sem allir raun- verulega þrá! Þannig myndast þessi tog- streita. Galdurinn er kannski sá að finna skáldskapinn í hversdagsleikanum líka, að samþætta þetta tvennt einhvern veginn. En til þess þarf gífurleg heilindi og þá hugrekki í leiðinni. Maður þarf að vera trúr bæði sjálfum sér og lífinu. Og þá komum við kannski inn á þátt trúarinnar sem veitir styrk til að takast á við þetta. Flóttaleiðirn- ar eru svo margar og það er alltaf verið að halda flóttanum að fólki, fó það til að týna Morgunblaöið/Ámi Sæberg BERGLIND Gunnarsdóttir sendir frá sér nýja Ijóðabók eftir níu ára hlé. sér í vitleysunni. Kjarninn er kannski sá að vera trúr í ástinni. Astin er opnun að ein- hverju sem maður veit ekki hvernig endar, hún er svo gríðarleg áskorun. Ástin er eins og trúin, og við erum svo léleg bæði í ástinni og trúnni. Okkur skortir vissuna til fram- búðar og gefumst því upp. Trúin getur hjálpað mönnunum að lifa óvissuna sem fylgir lífinu. Vera opnir fyrir því sem að höndum ber og ekki láta lífsóttann ná tök- um á sér, ekki láta hann eyðileggja líf sitt, sem gerist svo oft. Trúin lokar engum leið- um heldur þvert á móti, ef maður skoðar hana ekki sem fast og lokað kenningakerfi.“ ekkert granda ást hans eða lífi Bragð af eilífð Fyrsta bók Berglindar heitir Ljóð fyrir lífi og kom út árið 1983, Ljóðsótt fylgdi á eftir árið 1986 og síðan kom Ljósbrot í skuggann árið 1990. Þá breytti Berglind um tjáningar- form og skrifaði skáldsöguna Flugfisk og gaf út árið 1992, sama ár birtist ævisagan Alls- herjargoðinn um Sveinbjöm Beinteinsson. Berglind hefur dvalið á Spáni og þýtt yfir á íslensku ljóð og sögur spænskumælandi höf- unda. Bragð af eilífð, þýðingar á ljóðum frá Ungverjalandi, Spáni og Nicaragua, birti hún árið 1995. Hvemig kom henni andlegt líf Spánverja fyrir sjónir? „Spánverjar era miklir heimspekingar í sér og það kemur strax í ljós í allri umfjöllun um listir. Þeir era samræðusnillingar og leyfa sér að komast á flug og viðhafa mikinn elegans í orðfæri sínu! Þeir byggja á alda- langri hefð í heimspeki- og skáldskaparlegri hugsun. Islendingar era meira konkret og jarðbundnari í útlistunum og tali. Það var v sama hvaða smáviðtal maður las við Spán- verja sem stunduðu einhverja andlega iðju, þeir komust gjaman á mikið flug og allt virk- aði svo djúphugsað sem menn voru að fást við. En þetta sýnir auðvitað gerólíka menn- ingu og ólíka hefð. Við byggjum meira á sagnahefð með beinum lýsingum á atburðum sem koma fyrir í lífi manna. Eg las spænskar bókmenntir og komst í mikið samband við ljóð García Lorca og ég hef fengist svolítið við að þýða hann og fleiri spænsk skáld. Ljóð Lorca opnuðu mér sýn og skilning á spænskri menningu, þau miðla svo sterkum >- kenndum og era líka sögulegs eðlis. Að kynnast þeim var á við að lesa margar fræði- legar bækur og meira til. Dvöl min þarna tengdi mig sterkum böndum spænskum skáldskap og þá einkum Lorca og hans kyn- slóð.“ Gítarinn upphefur kvein sitt. Glösin brotna í morgunsárið. Hann hefur að nýju kvein sitt Engin leið er að stöðva hann ógerlegt að stöðva hann. Fábreytilegur er hljómur hans eins og vatnið sem grætur eins og vindurinn grætur yfir frosinni jörð. Og engin leið að stöðva hann. (Brot úr Gítarnum eftir García Lorca) tækni er ekki hægt að vera sér- fræðingur á öllum sviðum. Þegar ég var að finna tóninn sem átti að koma út úr hátalar- anum bak við álplötuna þá sendi ég ýmis tíðnisvið í gegnum plöt- una til þess að finna eigin tíðni hennar. Heppilegasti tónninn í plötunni var 60 hz (rið),“ segir Finnbogi þegar kemur að því að fjalla um einstök verk. Óþarfann i bwriu Það er nokkur munur á hljómunum frá hátölurunum og Finnbogi skýrir í hverju hann felst: „Hátalarnir tveir snúa beint fram og hreyfist hljóðið frá einum hátalara til annars og myndar eins og sívalning eða áttu. Hátalarnir á móti snúa upp í loftið og þar er ég með fimm volta rafboð og móta með því tóninn. Þetta hljóð er jarð- bundnara og minnir suma á dropa eða hringlaga fom en aðrir heyra ákvæðinn göngutakt. Það hefur alltaf heillað mig að kanna það ástand sem einstak- ■ „ Morgunblaðið/Kristinn FINNBOGI Pétursson fyrir framan eitt verka sinna í gallerí- inu Ingólfsstræti 8. lingurinn fer inn í þegar hann fer inn á alfa- stig vitundar sem er fyrsta stigið inn í svefn- inn,“ heldur hann áfram. „í þessu verki reyni ég með hljóðunum að skapa slíkt ástand. Tökum dæmi af manni sem situr við læk og hlustar á niðinn. Fyrir framan hann er ákveð- in mynd sem hann horfir á. Smám saman færist yfir hann værð og hann kemst á alfa- stigið. Þá dettur myndin sem er fyrir framan hann út og það verður til önnur mynd eða myndir sem eiga ekkert skylt við stað og stund. Þetta geta verið myndir af andlitum eða eru vandamál sem leysast á þessu vitund- arstigi. Þannig vil ég nota hljóðið og stemmn- inguna sem hún skapar til að búa til form, lín- ur og myndir í huganum. Þegar menn kaupa sér myndverk leita þeir skýringa á því hvað myndin eigi að fyrirstilla. Menn vilja gjarnan að skýringin komi sjálf- krafa. í verkunum mínum skil ég eftir rými fyrir áhorfandann til að framkalla sínar eigin hugmyndir. Þess vegna eru nöfnin á verkun- um lýsandi fyrir þau. Dæmi um þetta er verk sem ég sýndi í Nýlistasafninu. Þetta var röð af þrjátíu og fjórum hátölurum á vegg og mynduðu þeir tvær línur; þá línu sem áhorf- andinn sér með augunum og línu sem hann sér fyrir sér í huganum en verkið hét einfald- lega Lína. Mesta kúnstin við að skapa svona verk er að geta klippt allan óþarfa í burtu og eftir stendur hugmyndin í höfðinu." Tilrawnir með hljóð „Hljóð hafa alltaf höfðað mjög sterkt til mín alveg frá því að ég var bam,“ heldur hann áfram. „Ég man að þegar ég var níu ára var ég að leika mér með kappaksturbflabraut og þurfti * að nota straumbreyti. Einhvemveginn æxlaðist það þannig að ég tengdi hátalara óvart við straumbreytinn og þá varð til afar fallegur tónn. Þá áttaði ég mig á því að ég var að hlusta á rafmagnið. Þetta hefur setið í mér síðan. Og þegar ég byrjaði í Myndlista- og hand- íðaskólanum fannst mér ekkert gaman að læra það sem mér fannst ég kunna eins og að teikna. Nýlistadeildin í skólanum gerði mér kleift að gera tilraunir með hljóðin og þeim hélt ég áfram í framhaldsnámi mínu erlendis. Það sem ég er líka að vinna með á þessu sviði er tíminn. I rauninni er ég alltaf að ; reyna að höndla augnablikið og skoða það þó það sé ekki útgangspúnkturinn í verkinu. Myndlistannenn sem vinna með hljóð hafa verið eyrnamerktir sem hljóðlistamenn eða hljóðskúlptúristar en kannski erum við bara tímaveiðimenn.“ LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 22. MAÍ 1999 17

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.