Lesbók Morgunblaðsins - 08.10.1988, Side 12

Lesbók Morgunblaðsins - 08.10.1988, Side 12
Af Pétri hinum tékkneska og fólkinu hans janúarmánuði 1982 fékk ég óvænt bréf frá Tékkó- slóvakíu. Það var frá ungum prestnema í presta- skólanum í Litomérice. Skólabróðir hans, sem vissi um áhuga hans á íslandi, hafði sýnt honum nafn mitt og heimilisfang í einhveriu esperantoblaði sem Hann heillaðist af íslandi á unga aldri, lærði íslensku og hefur átt marga bréfavini hér á landi, þar á meðal greinarhöfundinn, sem heimsótti þennan íslandsvin árið 1986. Eftir TORFA ÓLAFSSON honum hafði borist í hendur. Bréfið til mín skrifaði þessi ungi prestlingur, Pétur (Petr) Dokládal, á ensku. Rithöndin var falleg og læsileg og hann bað mig að skrifast á við sig og hjálpa sér því hann væri að læra ísiensku. Og hann sagði mér söguna af íslenskuáhuga sínum í stuttu máli. Pétur fæddist í borginni Jeseník á Mæri (Tékkóslóvakía nær yfir þijú fyrrverandi ríki: Bæheim, Mæri og Slóvakíu) árið 1947, elstur þriggja sona þeirra Frantiseks Doklá- dals eftiaverkfræðings og Veru konu hans. Þegar hann var ellefu ára gamall sá hann danska litkvikmynd um ísland og honum fannst svo mikið til um það sem hann sá að hann ákvað að kynna sér þetta fagra og villta land nánar. Hann hringdi í íslenska ræðismanninn í Prag og spurði hann, hvem- ig hann gæti komist í bréfasamband við íslensk böm og ræðismaðurinn ráðlagði honum að senda nafn sitt og heimilisfang til bamablaðsins Æskunnar. Innan skamms fór hann að fá bréf frá íslenskum bömum sem sögðu honum frá landinu, íbúum þess, atvinnuháttum, bókmenntum og listum og smám saman fór að byggjast upp í huga hans mynd af þessu kalda, skóglausa landi en sú mynd dró þó ekki úr áhuga hans heldur jók hann um allan helming. í fyrsta bréfi sínu til mín bað hann mig að segja sér nánar frá Eysteini Ásgrfmssyni, Halli Ögmundarsyni og fleiri vegsamlegum skáld- um sögualdarinnar. Það kom einnig fljótt í ljós í bréfaviðskiptum okkar að hann vissi líka góð skil á nútímabókmenntum okkar og tónlist, auk þess sem hann var fjölfróður um slík mál á Vesturlöndum yfírleitt. Hann hafði byijað íslenskunám sitt á „Teach Yourself Icelandic", síðan skrifað Málaskólanum Mími og fengið frá honum kennslubækur, bréfavinir hans fræddu hann, hann komst í samband við séra Kára Valsson í Hrisey og annað veifið leitaði hann svara við spumingum sínum hjá Hel- enu Kadecková við háskólann f Prag, sem er norrænu- og íslenskufræðingur frá Há- skóla íslands. Þegar fundum okkar bar saman nú í sumar, sýndi hann mér ótrúlega þykkan stafla af stíla- og glósubókum, þétt skrifuð- Séra Pétur, nývígður preatur. um, þar sem íslenska orðið var skrifað fyrst, síðan tékknesk þýðing þess og loks ensk þýðing. Einnig á hann nú allmargar íslenskar bækur, svo og spólur og plötur með íslenskri tónlist, þar á meðal Bubba Morthens, Megasi, Bjögga og Mezzóforte og fleiri nútíma tónlistarmönnum sem ég vissi naumast nöftiin á, því séra Pétur hefur jafhmikinn áhuga á nútímatónlist og hinni eldri. Ég sagði honum að mér fyndist flest- öll nútímatónlist hundleiðinleg og vitlaus en hann sagði að þetta væri bara misskilningur og íhaldssemi hjá mér svo ég lét hann um sínar skoðanir. Ég spurði hann hvort hann myndi nöfn einhverra af þessum gömlu bréfavinum sfnum sem nú væru fullorðið fólk og eftir stutta umhugsun þuldi hann upp eftirfar- andi: Jóhanna Haraldsdóttir, Laugarvatni; Karl Siguijónsson, Reykjavík; Ögmundur Helga- son, Sauðárkróki; Svavar ó Hjartar, RéyJgavík; Tómas Smith, Tómasarhaga, Reykjavík; Gísli Mar Gíslason, Vestmanna- eyjum; Ragna Kristín Guðmundsdóttir, Hlíðarvegi, Kópavogi; Sigfús Þráinsson, Kópavogi; Ingibjörg Stefánsdóttir, Akur- eyri; Hrafnhildur Blöndál, Gufunesi og Stef- án Hjálmarsson, kennari á Akranesi. í nóvember 1982 skrifaði Pétur mér fyrsta bréfkaflann á íslensku og var ég undrandi á, hversu vel hann komst frá því. Eftir það fór hann að skrifa mér heil bréf á íslensku og kom varla fyrir að ég skildi ekki það sem hann skrifaði þótt íslensk málfræði reyndist honum nokkuð snúin svo sem ekki er að furða þar sem um algert sjálfsnám var að ræða. Þegar honum varð orðs vant, bjó hann stundum til samsett orð að íslenskum hætti, úr orðum sem hann þekkti. Þannig urðu t.d. til orðin „loftdráttur" fyrir „dragsúg" og „þjóðdýrablómagarður" sem var þýðing á „National Park“. Þá skrifaði hann að „veisla messu" (to celebrate Mass) og sagði ég honum í næsta bréfi að mig langaði helst til að taka þetta nýyrði hans inn í íslenskt mál því okkur vantaði einmitt not- hæft heiti á þessari athöfn. 29. júní 1985 þáði hann prestvígslu. Á því ári hætti hann alveg að skrifa mér á ensku og síðan höfum við eingöngu skrifað hvor öðrum á íslensku. Árið 1986 fór séra Pétur að spyija mig hvort ég sæi mér ekki fært að koma í heim- sókn til Tékkóslóvakíu áður en langt um liði. Ég hafði að sjálfsögðu mikinn hug á að sjá þetta fræga menningar- og iðnaðar- land sem ég hafði heyrt svo margt um, frá- bæra náttúrufegurð þess og fagrar borgir. Það var þó ekki fyrr en á þessu ári sem Hér er Pétur ásamt foreldrum sínum við sumarbústaðinn þeirra. ég gat gert þá ósk mína að veruleika. Mér var boðið að sitja ráðstefnu kaþ- ólskra friðarsinna frá Evrópulöndum í Aust- ur-Berlín um mánaðamótin júní-júlí og spurði ég þá sem buðu mér hvort ég mætti notfæra mér farmiða þeirra, taka á mig krók til Tékkóslóvakíu og halda sfðan heim- leiðis um Berlín. Þeirri ósk var tekið með vinsemd og þegar ég hafði fengið vegabréf hjá tékkneska sendiráðinu hér, hófst ferðin. Ráðstefnunni í Berlín lauk 4. júní. Þar fékk ég tækifæri til að vera viðstaddur há- tíðahöld dýradags (Corpus Christi) í St. Hedwigdómkirkjunni fimmtudaginn 2. júni. Dómkirkjan var troðfull af fólki bæði uppi og niðri og varð fjöldi fólks að standa. Eft- ir messuna, sem Meissner kardináli söng, var haldið í skrúðgöngu að blómum skreyttu útialtari, skammt frá kirkjunni, og fór þar fram u.þ.b. klukkustundar löng guðsþjón- usta með bænalestri, ritningarlestri og söng. Næstu götur voru þéttskipaðar fólki sem greinilega tók mikinn þátt í guðsþjón- ustunni. Snemma morguns 5. júní flaug ég síðan til Prag. Þar var fyrsta undrunarefni mitt það að farangur minn var ekki skoðaður í tollinum. Ég var bara spurður hvort ég hefði nokkuð tollskylt meðferðis og þegar ég hafði svarað því neitandi og skipt þeim gjaldeyri í tékkneskar krónur sem tilskilið er (30 vesturþýskum mörkum fyrir hvem. dvalardag), var leiðin opin inn í landið. Þar tóku á móti mér tveir vinir séra Péturs. Hann hafði sagt mér í bréfi að þeir mundu koma til móts við mig og gæti ég þekkt þá á því að annar þeirra mundi halda á „rauð- um glerskáp". Þar sem ég þóttist vita að þessi ágæti vinur hans mundi varla fara að rogast með stórt og brothætt húsgagn í fanginu út á flugvöll, lét ég mér nægja að svipast um eftir einveiju rauðu í hendi mannsins enda kom í ljós að rauði „glerskáp- urinn “ var rautt gleraugnahylki. Séra Pét- ur hafði ályktað að „skápur" væri hver sú geymsla sem hlut væri stungið inn í. Mennimir sýndu mér það sem unnt var af þessari fögru og frægu borg á þeim tíma sem við höfðum til umráða og þar eftir fór ég með áætlunarbíl við Ostrava, 6 klukku- tíma leið. Þar tók séra Pétur á móti mér. Þetta urðu mestu fagnaðarfundir eftir sex ára bréfaviðskipti. Ég var líka fyrsti íslend- ingurinn sem hann hitti, fyrsti fulltrúi þessa draumalands hans, tengslin sem hann von- aði að leiddu til þess að hann mætti sjálfur stíga á þessa hijóstrugu grund, líta eldfjöll og jökla, skoða fossandi vatnsföll og fijósöm engi og jafnvel heyra tónsnillinga og skáld nútímans, t.d. þá Megas og Bubba, flylja lög sín og ljóð. Vinur séra Péturs ók okkur heim til hans og kom við hjá föður sínum sem þá var einmitt að halda upp á sjötugsaftnælið sitt með niðjum sínum og vinum. Var þar gleð- skapur góður með ágætum veitingum og söng og þótti mönnum þar merkilegt að maður norðan frá pól skyldi geta sungið með þeim á þeirra eigin tungu, söng sem séra Kári Valsson kenndi okkur, nemendum í Núpsskóla, fyrir hálfri öld. Séra Pétur er sóknarprestur í útborg frá Ostrava sem Stará Bélá nefnist. Hann býr á prestsetrinu, í stóru húsi með dýrlegum garði og býr móðir hans hjá honum annað veifíð og sér um heimilishald fyrir hann. íslandskort hangir uppi á vegg í skrifstofu hans, ýmsar myndir og munir frá íslandi eru hvarvetna og dagatalið er frá Eimskipa- félaginu. Hann setur spólu í segulbandstæk- ið, viðtal við séra George, séra Hjalta og mig f tilefni af komu páfa til íslands á næsta ári. Hann á líka hljóðritun af messu í Landakoti. Sóknarkirkjan stendur rétt hjá prestsetr- inu, stór og falleg kirlga í barokkstfl með Maríukapellu til hliðar vinstra megin. Séra Pétur messar kl. 7 á hveijum morgni og sækja 30—40 manns þá messu, aðallega roskið fólk sem komið er á eftirlaun. I sunnu- dagsmessu er kirkjan fullsetin, varla innan við 200 manns (sóknin er lítil) og eftir hveija messu gengur verulegur hluti kirkju- gesta yfir í Maríukapelluna til bæna. Allar kirkjur í Tékkóslóvakíu eru starf- andi og er kirkjusókn mikil. Ýmsar hömlur eru á starfsemi kirkjunnar en sé farið að settum reglum fá menn að iðka trú sína í friði. Tveir prestaskólar eru í landinu, annar á Mæri en hinn í Slóvakíu, og verða 40 prest- ar vígðir frá skólanum á Mæri á þessu ári. Hinn skólinn er eitthvað stærri. Skólamir hafa ekki húsrými til að taka við fleiri nem- endum en nú eru í þeim og er því mikil þörf á þriðja prestaskólanum. Hlutfallstala presta hækkar lítið eitt frá ári til árs en skortur er þó á prestum svo að margir þjóna 2—3 kirkjum eða fleiri. Um þriðjungur prestanna er yfir sextugt. Prestar fá eina kennslustund til kristin-

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.