Lesbók Morgunblaðsins - 27.06.1987, Blaðsíða 6

Nokkur orð um
Alfreð Flóka
ungum þó nokkurrar frægðar og umtals, var
viðkvæm sál, sem sífellt bjó við þjáningar
feimninnar og ég held, að þær þjáningar
hafi ekki elzt af Flóka. Hann hafði ekki enn
fundið upp grímuna, þegar leiðir okkar lágu
fyrst saman. Það var í málunartímum hjá
Sigurði Sigurðssyni í Handíða- og myndlistar-
skóianum haustið 1956. Flóki hefur þá verið
17 ára og svo sér á parti, að í endurminning-
unni sker hann sig alveg úr og stendur mér
ljóslifandi fyrir hugskotssjónum. Það sem ein-
kenndi hann þá var feimni sem áreiðanlega
jaðraði við kvalræði, en í annan stað minnist
ég þess, hvað honum gekk vel að mála upp-
stillingar á akademískan máta; þannig átti
útfærslan að vera og einstaklingsbundin sér-
vizka átti þar ekki heima. Það fór ekki milli
mála að sá feimni var beztur.
Við vissum ekki þá, að við vorum frændur
og afkomendur Halldórs í Jötu eins og marg-
ir fleiri með myndlistaráráttu. Uppruninn
skiptir ekki máli, þegar menn eru ungir. Sá
uppruni, sem stóð honum nær var, var á
Óðinsgötu 4 í Reykjavík. Það var bæjarins
hæsta hús, sagði Flóki, og það var afi hans,
Guðmundur Helgason bóndi og síðar jám-
smiður í Rekjavík, sem byggði það. Foreldrar
Flóka, Guðrún dóttir Guðmundar og Alfreð
Nielsen bjuggu í húsinu ásamt afanum og
ömmunni „ og á öllum hæðunum bjuggu org:
inalar og sérvitringar" hefur Flóki sagt. í
samtali við Nínu Björk skáldkonu í Nýju Lífi
um síðastliðin áramót, gerir hann sérstaklega
að umtalsefni móður sína og ömmu og segir
m.a. svo:
,Móðir mín las óhemju mikið fyrir mig
Dauðinn já, - hann er mér hug-
stæður. Dauðinn og erótíkin.
Ekki þó sem andstæður; þetta
tvennt myndar góðan kokkteil.
Ég óttast dauðann ekki mest af
öllu, heldur það að bókin Golem eftir Gustav
Meyrink verði gefin út á íslenzku og einhver
annar en ég fenginn til að myndlýsa hana.
Ég tel að hún sé einhver bezta bók, sem skrif-
uð hefur verið og stundum vakna ég um
nætur í svitabaði og hefur þá dreymt að bók-
in sé komin út í lúxusútgáfu og einhver annar
en ég hefur teiknað í hana.
Á hinn bóginn hlakka ég mest til þess að
hitta höfuðsnillinga veraldarsögunnar í Himn-
aríki. Þar munu vera geysileg listasöfn með
allri þeirri list, sem farizt hefur, ellegar verið
eyðilögð. Ég hef þá trú, að ekki sé hægt að
eyða meistaraverki; það fer einfaldlega til
Himnaríkis. Þar hygg ég líka að séu saman
komnar frægar og ódauðlegar skáldsagnaper-
sónur, sem höfundar hafa gætt svo miklu lífi,
að þær taka fram afganginum af Homo sapi-
ens“.
Svo mælti Flóki í samtali sem undirritaður
átti við hann í Lesbók í nóvember 1978. Nú
þegar listamaðurinn er látinn fyrir aldur fram,
aðeins 48 ára gamall, eru þessi orð hans rify-
uð upp vegna þess að í þeim kristallast tvennt,
sem einkenndi Flóka: Annarsvegar umhugsun
um dauðann og hinsvegar um bækur, sem
voru honum uppspretta hugmynda og brunn-
ur, sem endalaust var hægt að ausa úr. Það
rifjast upp í þessu sambandi, að í fyrrgreindu
samtali okkar minntist hann einnig á „dauða-
dansinn", alkunnugt myndefni miðalda, sem
síðari alda listamenn hafa einnig gert skil,
Munch þar á meðal og Alfreð Kubin. Þetta
viðfangseftii var meðal þess, sem leitaði á
Flóka og í því sambandi var hann að hugsa
um stóra myndaröð, en ég veit ekki til þess
að hún hafí orðið að veruleika. Umhugsunin
um dauðadansinn, forgengileikann og endalok
lífsins áttu sinn þátt í því, að honum fannst
heillandi að koma í kirkjugarða. í samtali
okkar sagði hann svo:
„í erlendum borgum fer ég gjaman í kirkju-
garða; já reyndar undantekningalaust. Ég hef
reynt að skilgreina þessa ástríðu fyrir sjálfum
mér - en ekki komizt að niðurstöðu. Kannski
er það vegna þess að þar er friður og lítið
um mannfólk. Ég kemst í sérstaka stemmn-
ingu og fæ hugmyndir þar. Einhver ókjör á
ég af skissum af legsteinum með brotnu oma-
menti og grindverki. Og ég hef sérstakar
mætur á sumum grafskriftum og skrifa þær
hjá mér.“
Svo nefndi hann sérstaklega Assistents-
kirkjugarð í Kaupmannahöfn, þar sem hann
kæmi að minnsta kosti vikulega í hvert sinn
sem hann væri í Höfn og tæki þá með sér
rauðar rósir til að láta á leiði dansmeyja og
leikkvenna. Þetta var ekki til að sýnast; hann
var að þessu einn og óséður. Um leið bregður
það dálitlu ljósi á einfarann, sem líður bezt
þegar enginn sér hann. I margmenni setti
hann upp grímu; brá sér í dálítið hlutverk,
lék snillinginn og hafði yndi af því að hneyksla
smáborgara. Hann lézt vera yndislega synd-
um spilltur, var um tíma talinn búa með
tveimur konum, ef ekki þremur, vakti þegar
aðrir sofa.
Á bak við hlutverkið, sem aflaði honum
Einfari
hefur kvatt
Teikaað fyrir Lesbók: Við ft'óð eftir Davíð Stefánsson, 1970.
Fjölskyldan, 1984.