Lesbók Morgunblaðsins - 12.01.1985, Page 5

Lesbók Morgunblaðsins - 12.01.1985, Page 5
„Sinfóníuhljómsveitin hér er nú þegar góð, en hvað gæti hún orðið? Það vakti athygli mína og ánægju, að í hljóm- sveitinni er margt fólk, sem hefur mun meira til brunns að bera en tæknikunnáttu, er lista- menn.“ unga aldri, og aldrei veitir af að mennta tónlistarmenn af fremsta megni. — Og þegar ég kom til Saloniki veitti aldeilis ekki af að taka margt til bæna. Þar fann ég einfaldlega fyrir tónlistarlegt tóma- rúm,“ sagði hann skellihlæjandi, — stund- um á hann erfitt með að sitja á strák sínum. „Þarna var mikið verk óunnið og það höfðaði mjög til mín að takast á við vandann. Eg stofnaði því tónlistarskóla fyrir börn allt frá fjögurra ára aldurssk- eiði og upp úr, alveg upp í æðra tónlistarn- ám. — Gerði líka ýmislegt fleira. Þýðingarmikill liður í þessu starfi var að efna til fyrirlestra, ráðgjafar og nám- skeiða fyrir foreldra og aðra aðstandend- ur. Sá þáttur vill nefnilega oft gleymast. Það skiptir miklu máli hvert viðhorfið til tónlistar er heima fyrir; hvernig hlustað er... Nú er svo komið í Saloniki að þar stunda þúsundir barna og unglinga tónlistarnám og þar er fjöldi tónlistarkennara. Gróskan varð til þess að við komum á laggirnar sinfóníuhljómsveit, til viðbótar þeirri, sem fyrir var í Saloniki, sextíu manna hljóm- sveit mjög góðra tónlistarmanna. — Þetta er allt á góðri leið. Ég hef einnig átt því láni að fagna að halda hinu besta sambandi við skólafélaga mína frá Vínarárunum. Flestum þeirra hefur vegnað framúrskarandi vel, svo sem Jesus Lopez Copoz, stjórnanda Berlínaróp- erunnar; stjórnendum mikilvægra hljóm- sveita í Mílanó og Rómaborg; aðalstjórn- anda Nýju fílharmóm'uhljómsveitarinnar í París, Hubert Soudant. — Og ótal fleiri mætti nefna, kannske ekki síst Gunther og Neuhold. Hann hefur sigrað i fjölmörgum samkeppnum og er nú aðalstjórandi óper- unnar í Parma.“ Gamall Draumur Rætist „Til íslands kom ég vegna þess að Sig- urður Björnsson, óperusöngvari og fram- kvæmdastjóri Sinfóníuhljómsveitar ís- lands, hafði heyrt hljómsveitarstjórann Gabriel Chmura geta mín. Hér frétti ég svo að gamall kennari minn og vinur, Mil- itiades Caridis, er væntanlegur hingað. — Hann er lítill, þessi heimur ... Eins og ég minntist á áðan, þá rættist margra ára gamall draumur með komunni til íslands. Eg hef oft sagt við konu mína, Barböru Tsambali, sem er óperusöngkona, að við yrðum einhvern tíma að komast til þessa lands. Barbara — á grísku heitir hún Warwara — og ég höfum reynt að samræma störf okkar, eins og tök hafa verið á. — Sameig- inlegu fríin eru þó hvorki mörg né auð- fengin. Síðan eigum við tvö börn; tvær dætur, tíu og fimm ára. Þær þurfa að stunda sína skólagöngu, og þar fram eftir götunum... Eldri dóttir okkar er sæmilegur fiðlu- leikari og hefur einnig áhuga á píanóleik. Sú yngri er auðvitað ekki langt komin í tónlistarnáminu, en hafið er það þó. Þá samkvæmt kerfi, sem ég kom með frá Þýskalandi og nú er kennt í Saloniki." PRÝÐILEGUR árangur „Eftir að algjör uppstokkun átti sér stað í tónlistarmálum þar, eða á síðustu sex árum, hefur tekist að ná mjög góðum árangri. Þar eru nú tíu-ellefu ára gamlir nemendur, sem þegar eru orðnir ágætis tónlistarmenn. Það þökkum við, sem að þessu höfum unnið, nýjum kennsluaðferð- um og skipulagningu framhaldsnámsins. í fyrra fögnuðum við fimm ára afmæli þessa átaks okkar. Við það tækifæri lék hljómsveit tvö hundruð nemenda loka- kafla Níundu sinfóníu Beethovens. — Að vísu hafði ég gert þeim verkið viðráðan- legra, en þau gerðu þetta svo prýðilega. Eftir svona fimm ár held ég að þessir krakkar verði orðnir óvenjugóðir hljóð- færaleikarar; geti flutt þessa sinfóníu í heild, án nokkurra breytinga, og það með glæsibrag. Það er þetta, sem er mér ómótstæðilegt, að geta mótað eitthvað; byggt upp. Ég nýt þess af öllu hjarta. — Þannig er hljóm- sveit mér hljóðfæri, mitt hljóðfæri — og hljóðfæri eru misgóð. Það er heldur ekki sama hvernig farið er með þau ... Sinfóníuhljómsveit íslands er þannig nærtækt dæmi. Hvað vill íslenska ríkið gera fyrir hana? Þetta er ríkisstofnun. — Skyldi fólk yfirleitt gruna hvað sú hljómsveit gæti gert fyrir þetta land, ef rétt er með hana farið; hvers konar land- kynningarmöguleikar eru þar fólgnir — og hvernig mætti nýta þá? Þarna eru auðæfi, sem nýta ætti, hljómsveitinni sjálfri til gagns og hvatn- ingar, þjóðinni til mikils sóma og beinlínis fjárhagslegs ávinnings. — Það þarf að leggja fé í fyrirtæki til þess að það geti blómstrað Og skilað arði. Svo einfalt er þetta. fslendingar ættu að vera hreyknir af Sinfóníuhljómsveitinni nú þegar, og það er nauðsynlegt að hlúa að henni. einangrun Er Niðurdrepandi Svona hljómsveit þarf, til dæmis, að ferðast til annarra landa minnst tvisvar á ári. Það eykur þroska hennar og víkkar sjóndeildarhringinn, eykur samheldni og starfsgleði. Það slípar hana. Hljómsveit er viðkvæmt hljóðfæri, ekki spiladós. Og það vekur alltaf mikla at- hygli, þegar litla ísland tekur þátt í ein- hverju á alþjóðavettvangi. Það er niðurdrepandi fyrir hljómsveit að vera einangruð. Hún er samsett úr ein- staklingum, þannig að einnig verður að hugsa um líðan hvers og eins, ekki bara hljómsveitina sem heild. — Einstakl- ingarnir verða að njóta sín, njóta framlags síns, þrífast og vaxa í list sinni. Það minnir mig nú á annað. Erlendis eru fyrsta flokks íslenskir tónlistarmenn. — Það er vegna þess að þið greiðið ekki þessu fólki mamisæmandi laun; ekki laun, sem eru í nokkru samræmi við lengd náms þess og getu. Þá hef ég alls ekki nein stjörnulaun í huga, heldur það, að góðir tónlistarmenn eiga tvímælalaust að vera í sama launa- flokki og aðrar hámenntaðar stéttir, til dæmis læknar. Að svona skuli vera í pottinn búið á fslandi stafar líklega af skilningsleysi á því hvað æðri tónlistarmenntun felur í sér; hvers konar kröfur eru gerðar til manns, sem lýkur námi í tónlistarháskóla. Og læknir getur talið sig fullnuminn að sér- námi sínu loknu, þegar doktorsgráðan er í höfn. Tónlistarmaðurinn getur ekki leyft sér neitt slíkt. Hann verður, að tólf ára æðra námi loknu, enn að æfa daglega þá tækni, og raunar allt, sem hann hefur lært frá upphafi. Hann verður að halda sér í þjálf- un eins og fyrsta flokks íþróttamaður. Á fslandi er margt fólk, sem gæti um- svifalaust valið á milli bestu hljómsveita í heimi, ef það vildi flytjast héðan. — Og þá erum við ekki að tala um góð laun, heldur há laun. — Launið þið þessu fólki framlag sitt og erfiði? Flytjið þið auðlindir úr landi, eða kynnið þið ykkur hvernig má nýta þær? f tónlist felast verðmæti af öllu hugsan- legu tagi. Hún er þroskandi, mannbæt- andi. — Hún er alþjóðlegt tungumál. Hún hefur græðandi áhrif." alþjóðlegt tungumál „Eins og allir vita ríkir nú ekki vinátta á milli Grikkja og Tyrkja í dag, frekar en fyrri daginn. Mér tókst þó að fá því fram- gengt, að tvö hundruð grísk börn fóru í tónleikaferð til Tyrklands. Þar bjuggu þau hjá tyrkneskum fjölskyldum. Foreldrar barnanna komu með og kynntust þessum fjölskyldum. — Árangurinn varð mikil vinátta. Síðan snérum við dæminu við og buðum tvö hundruð tyrkneskum börnum, kór og hljómsveit, til okkar. Foreldrar þeirra komu líka með. Enn varð árangurinn vin- átta. — Það var ógleymanlegt að sjá Grikki og Tyrki kveðjast með tárin í aug- unum. Á tónleikunum í Istanbul og í Saloniki var varla þurrt auga í salnum, þegar börn þjóðanna tveggja fluttu saman lokakafla Níundu sinfóníu Beethovens; hljómsveitin lék, og kórinn söng hin stórkostlegu orð um bræðralag þjóðanna. — Þetta var ógleymanlegt.“ FG. Geimferjusalerni á hundruð milljóna — en gagnslaust eir fengu salerni, sem kostaði jafn- virði 360 milljóna ís- lenskra króna — og svo reyndist það ónothæft. Það virkaði ekki. Það er hinn óþægilegi sannleik- ur varðandi hreinlætis- aðstöðu geimfaranna um borð í ferjunni. Geimfararnir eru gramir og hönnuðir bandarísku geimferða- stofnunarinnar sneypu- legir, því að jafnvel eftir fimm ára þrotlausar rannsóknir og tilraunir hefur þeim ekki tekist að leysa eitt frumstæð- asta vandamál geimfar- anna. General Electric, sem hefur annast hönnun iagna og tækja í geim- ferjunni, hefur færst undan að tjá sig um mál þetta, en vísað til Rockwell International, sem er helsti verktakinn hvað geimferjurnar snertir. —Það er ekki auðvelt að leysa þetta vandamál, segir Richard Barton hjá Rockwell. Þó að þeir létu okkur fá 360 millj. í viðbót er ekki víst, að okkur tækist að leysa málið. Hið dýra geimferju- salerni er samsett af mörgum háþróuðum tölvum sem og margs kyns rafvélum, og þar eru viftur, dælur, ventl- ar og allt mögulegt. Öllu er komið fyrir með hlíðsjón af því, að lífið verði geimförunum sem auðveldast í þyngdar- leysinu. í ferðunum með Gem- ini- og Apollo-geimför- unum gerðu áhafnirnar tilraunir með plastpoka og sérstakt mataræði, og þá sjaldan var farið í geimgöngur voru geim- fararnir búnir bleium í fullorðins stærð. Með tilkomu geimferj- anna skiptir orðið meira máli, að dvöl úti í geimnum verði mönnum sem þægilegust og ánægjulegust. Bæði kon- ur og karlar þurfa að geta einbeitt sér að störfum í geimnum langan tíma í einu. Hið mjög svo flókna hreinlætiskerfi, sem svo brást hlutverki sínu, hefur smám saman ver- ið einfaldað, svo sem kostur hefur verið. Síð- asta gerðin minnir mjög á útilegusalerni. —Það er poki, sem passar í klósett. Pokann á svo að fjarlæga eftir hverja ferð, segir tals- maður geimfaranna í máli þessu, Dan Ger- many. Annars heitir það einnig wc í geimnum. En þar standa bókstafirnir fyrir „waste collection“ — safn úrgangs. Hluti rafeindaeyrans er lít- Senditækid á að tengja rið Nú er meðal annars bægt ið senditæki í böfuðkúp- lítil rafskaut í inneyranu. nð stjórna heyrninni með unni. örgjörva í beltinu. Rafeindaeyra getur fært mönnum heyrnina á ný Sennilega mun það vera algengt eftir aðeins 20 ár, að menn verði búnir litlum töpp- um hér og þar um skrokkinn. Lítil tölva mun tengja þá, og útbúnaðurinn mun hjálpa fólki að sjá, heyra, skynja eða hreyfa sig. Þessi tækni er þegar að nokkru lejrti að kom- ast í gagnið. í háskólan- um í Utah hefur verið þróað rafeindaeyra, sem á að geta hjálpað 350.000 heyrnarlausum mönn- um til að heyra á ný. Seinna munu væntan- lega miklu fleiri heyrn- ardaufir njóta góðs af uppfinningunni. Rafeindaeyrað gegnir því hlutverki að koma í stað hinna smásæju hárfruma í inneyranu. Þessar frumur ráða úr- slitum um heyrnina, þar sem þær breyta hljóð- bylgjum í rafboð, sem send eru áfram til heil- ans. Örgjörvinn (micr- oprocessor) í beltinu gerir hið sama. Hann tekur við hljóðum frá hljóðnema í eyranu og sendir rafboð til heilans um örsmáan tappa í heilaberkinum, og heil- inn breytir boðunum í hljóð. Örgjörvinn í belt- inu tekur um það bil jafn mikið rúm og gang- ráður (Walkman). Fyrir aðeins fáum árum hefði þurft stóra tölvu til að sinna þessu verkefni. Nýjar, litlar dísilvélar á leiðinni Dísilolía nýtur vax- andi vinsælda sem eldsneyti fyrir fólksbíla. Hún er miklu ódýrari en bensín, svo að dísilbílar geta orðið hagkvæmir í rekstri. Þá skapar dísil- olía einnig mun færri mengunarvandamál. En litlum dísilvélum, sem henta í venjulega fólksbíla, fylgja einnig vandamál, sem þarf að glíma við: Það tekur til dæmis ekki óverulegan tíma að hita þær upp, áður en hægt er að segja þær í gang. Annar al- varlegur ókostur er, hve köld vélin hefur lítið afl. En þess ber vel að gæta, að hér er verið að tala um „litlar dísilvél- ar“. Hinar stærri eins og þær, sem eru í flestum flutningabílum, eru lausar við marga ókosti hinna minni. Til dæmis getur vél með beinni inngjöf farið í gang án upphitunar — en það getur vél með óbeinni inngjöf ekki. Vél með beinni inn- gjöf á heldur ekki við kraftleysi að stríða, þótt hún sé köld. Og henni fylgja fleiri kostir. En samt sem áður framleiða engar bíla- verksmiðjur vélar með beinni inngjöf fyrir fólksbíla, ekki ennþá. En þær eru á leiðinni. Ford hefur nefnilega kynnt næstu gerð dísilfólks- bíla. Að vísu er 2,5 Di, eins og vélin heitir, enn- Hér kemur í Ijós eitt af „ieyndarmálum“ hins ræntanlega dísilfólksbíls. Innstreymið þyrlast um strokkinn, og þannig nýt- ist eldsneytið bezt þá aðeins í vörubílaröð- inni „Transit". En sér- fræðingar eru að ljúka við „minni gerð“ af henni. Tvær nýjungar eru í hinni nýju dísilvél, sem miklu máli skipta. Ford hefur tekizt að skapa hringiðu í innstreyminu. Það eykur nýtingu eldsneytisins. Þar að auki er Di-vélin búin eldsneytisdælu, sem hef- ur tvöfalt meira þrýsti- afl en venjulegar dælur í dísilvélum. Þar sem sjálfur lokastúturinn nánast úðar eldsneytinu í stað þess að senda það inn í heilum „geisla", hefur Ford tekizt að koma vélinni, sem byggð er á sama grundvelli og vélar í flutningabíla, niður í venjulega stærð. Ford 2,5 Di er nú 2496 sm3 að stærð og hefur 70 hestöfl. Svo að hin nýja gerð dísilfólksbíla kemur sennilega á markaðinn með Ford-árgerðunum 1985. LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 12. JANUAR 1985 5

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.