Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1981, Blaðsíða 9

kvenlegu fegurö uppi í loftinu, þar sem
myndunum var upphaflega ætlaöur staö-
ur. Klimt var tekinn aö feta útá persónu-
lega braut og um leiö aö fjarlægjast „hinn
dásamlega austurríska stfl“, sem menn
höföu séö í Schubertsmálverkinu.
Hin opinbera náö útskúfaöi Gustav
Klimt; þrívegis var honum vegna þessa
synjaö um kennarastöðu við Akademflö í
Vínarborg. En þaö er athyglisvert, að
útskúfun Klimts var alltaf á siöferöilegum
grunni reist; um listræna getu hans var
ekki efast, en trúlega þættu hinar sið-
rænu ástæður heldur léttvægar nú á
dögum. Þar kom aö Kllmt sagöi í
blaöaviötali:
„Ég hef fengiö nóg af ritskoöun. Nú
ætla ég aö hjálpa mér sjálfur, veröa
frjáls. Eg mun neita allri aöstoö frá
ríkinu, neita öllu saman ...“
í framhaldi af því lét hann taka
Ijósmynd af sér úti í garöi, þar sem hann
klæðist einhverskonar munkakufli og var
eins langt og hugsast gat frá því stífa
punti, sem fínir menn uröu aö íklæðast f
Vínarborg aldamótanna.
f því sambandi er fróölegt aö bera
Klimt saman viö annan frægan málara á
sama tíma: Franz Stuck. Hann var í
miklum hávegum haföur hjá hinni ríkjandi
stétt; nefndur „prins málaranna" í heiö-
ursskyni og gladdi endalaust gagnrýn-
endur sem áhorfendur meö myndum af
varöengli Paradísar, Pallas Aþenu, og
ööru ámóta. Stuck má nú heita gleymdur
málari nema fyrir þaö, aö hann var um
tíma kennari Kandinskys og Klees. Svona
getur frægöin veriö skammvinn. Um tíma
var ferili þessara málara hliðstæöur. En
ekki til lengdar; þegar Klimt lætur taka
mynd af sér í munkakufli sínum ásamt
vinkonunni, Emilie Flöge, sem hann hélt
viö í 27 ár, málar Stuck sjálfsmynd, þar
sem hann er hinn fágaöi aristókrat
framan viö málaratrönurnar og í bak-
grunni er Mary, amerísk kona hans, sem
var svo rík, aö þau byggöu glæsta villu í
Munchen. Þar var alit klassískt; skreyt-
ingarnar málaöar eftir veggmyndum frá
Pompei.
Klimt kvæntist aftur á móti aldrei.
Honum þótti meira viröi frjálsræöiö til aö
stofna sífellt ný og ný sambönd; konur
komu og fóru í lífi hans, en alltaf hélt
hann tryggð viö Emilie Flöge; hún rak
tízkuverzlun í Vínarborg og Klimt hefur
gert hana ódauölega meö frábærri mynd.
Sú mynd, máluð 1902, markar raunar
tímamót á ferli málarans og sýnir þann
Klimt sem lifir áfram, löngu eftir að hann
og allar hans fögru fyrirsætur eru komnar
undir græna torfu. Þarna kemur skreyt-
ingin til skjalanna, skreytingin sem inntak
í sjálfu sér og nú er gott aö tízkukaupkon-
an átti í fórum sínum síöan kjól sem
hentar í þessum tilgangi. Venjulegur litur
dugar ekki lengur — hér notar Klimt gull
í skrautiö og þaö geröi hann oft eins og
forverar hans í byzantísku listinni. En
þarna er öllu til skila haldiö: Glæsileiki
Emilie Flöge leynir sér ekki, myndin
veröur aö teljast frumleg og miklu lengra
gengur hann í öörum myndum af hefö-
arkonum Vínarborgar, sem hafa aö því er
viröist átt þokkalega kjóla einnig. Athygl-
isvert er, hversu stutt er í rauninni yfir í
abstraktiö, sem var aö byrja aö fæöast
um þetta leyti meö kúbisma þeirra
Picassos og Braques í París.
Oft vinnur Klimt bakgrunninn með
abstrakt flötum, sem ekki stóöu fyrir eitt
eöa neitt — og mynstriö í kjólunum
veröur honum tilefni til aö koma sér upp
abstrakt myndhiuta og leiöir þaö hugann
aö þeirri spurningu, hvort abstraktlistin
var ekki fyrst og fremst skreytilist, þótt
öðru væri sannarlega haldiö fram.
En hámarki náöi þessi stfll Klimts í
portretti, sem kallaö hefur veriö Byzant-
ina, vegna þess hve náskylt þaö virðist
byzantísku listinni. í rauninni er þetta
portret meö þeim hætti, aö andlit og
hendur standa út úr feykilegu víravirki af
gullskrauti og litaflötum. En eins og
ævinlega hjá Klimt, er yfir því mikill þokki
og augljós færni. Tilhneigingin til ofhlæö-
is leynir sér aö vísu ekki og lýsir sér

Kossinn — ein af frægari
myndum Klimts. Myndin er
mjög afstrakt í heild sinni, en
áherzlan er lögð á erótískt
innihald annarsvegar, en
skreytingu hinsvegar.
Þannig litu þær myndir út,
sem Klimt málaði rétt fyrir
dauða sinn 1918. Hér er reynd-
ar dauðinn á ferð, íklæddur
ótal þjóðfánum. Þessi mynd er
gerð undir merki symbólisma;
þ.e. hún er táknræn og gæti
staðið sem tákn um þjóðir
Evrópu, sem einmitt um þetta
leyti flutu sofandi að feigðarósi
fyrri heimsstyr jaldarinnar.
9