Lesbók Morgunblaðsins - 05.07.1970, Qupperneq 10
Eðvald Hinriksson
NOKKRIR
FRÓÐLEIKSMOLAR
UM
NUDD
...<■«>1 'I
VMMsffhba',
SÖGULEGX YFIRLIT
Alk frá uppihafi tiiveru sinn-
ar hefiur mannikyni'ð þurft að
leita og finna ráð til þess að
vernda og varðveita heilsuna.
Það er erfitt að ímynda sér
hvaða hjálp memn hafa fyrst
nottfært sér og í hvaða röð þær
læknin.garaðferðir, sem rmenn
læra með támanum, hafa verið
teknar í not/kiun. Söguleg heirn-
ildaDrit, sem lýsa hirnu forna
lííi mannkynsims, láita í ljós, að
wudd er meðal hinna elztu lækn
ingaraðferða, sem memn á e.inn
hátt eða annan hafa lært að
treysta og sem hefur orðið ein
aðferð meðal margra til -heilsu-
bótar. Nudd og vatnsiækning
virðast veira meðal hinna elztu
læknin.garað'ferða, sem hafa
varðvedtzt til okkar daga. Það
er erfitt að á/kveða hvor þeirra
er eldri. Ég mundi samt segja
að vataisdækmánig væri eldri, af
því aið rruaonikynið hefur frá
upphafi niotað vatn í sambandi
við fæðu, og þá hafa menm
ewiniiig farið að nota vatn við
hjúlkrum.
Fræðimemn, sem hafa rann-
saikiað auistuirlenzkar þjóðiir,
hafa fundið gögn um lækning-
araðferðd r þeima þjióða, en þau
gog'n láta í ljós, að nudd befur
verið ein hjúkrunaraðferð. Sam
fcviæmt heimiilda.rritium, sem
fundust árið 1700 þelkkfcu Ind-
verjar nudd þegar um 3000 ár
um f. Kr. Nudd hefur líklega
verið þeklkt jafn lenigi hjá
Bgtyptum og Kínverj'uim. Alls
konar lækinijnigiarmeðfe'rðir hafa
á fomisögruliegiuim tímium verið
temigdiar trúarlegum atlhöfnum,
þar sem prestar hafa starfað
sem græðamar eða lækmiar, sem
alltaf notuðu töfra til pess að
gera mieðferðimia ánamgursrík-
aai. Það er sagt, að Indverjar
hafí nuadað siig m-‘ð leðju úr
Gamig'es, fljótimu heilaga, en
þeir hafa edinniig niotað nudd á
ammian hátt.
í göml'Um kínverskanm bók-
menntum eru ritverk, aldur
þeirra er óþekktur. f þeim eru
skýrinigar á nuddaðferðum o.g
gefnar eru ráð'leggin'g.ar varð-
andi nudd. Úr þessum ribum
fá'um við að vita að Kínverjar
hafa notað nudd og lieikfiimi í
stórum stíl fyrir mjöig löngu
síðan.
Hjá Japömum hefur nudd líka.
sJkipað mikilvægan sees um
langan tíma sem hjúíkrunar- og
lækn.ingaraðferð og bæðii háir
og lágir hafa notað nudd og
l'ækmar hafa mælt með því.
Sarnt hefur n.udd þar verið að-
alleiga starf leikmanna, og tala
nudda-ra meða.l fólksins hefur
verið mjög há, eimis og reynd-
ar er enmþá. Vestræn læknavís-
indi og liækningaraðferðir, sem
þeim fylgja, eru núna algeng í
Japan og nudd er þaS einnig.
Forðum hafa Persar og Égypt
ar notað nudd í sambandi við
böð, að sið fornra þjóða. f bók
menntium, sem lýsa sögiu nudds-
in.s segir einnig, að á dögum
þrælahaldisins vor.u þeir þræl-
ar nuddaðir, sem átti að fara
með á þrælamarkaðimn, tl þess
að limir þeiirra, sem stirnaðir
voru af harðrá vinnu, skyldu
líta út fyrir að vera mjúkir og
sveigjamilegir.
Af fornum þjóðum í Evrópu
eru Grikkir og Rómverjar
þekktaistir vegna fjölbreyttrar
menningar. Sérstaklega meðal
Grikkja var það skylda hvers
rnanms að bæta og viðhalda lík
aimlegiuim hraustl'eika, og þetta
varð mikiivætgasta atrdðið í upp
eldi unglinga. Nútíma þjóðir
hafa einnig tekið leilkfimis- og
íþróttaiðlkanir Grikkja sér til
fyrirmyndar til þess að nó lík-
amleigum hraustleika. Þessar
íþróttaiðlkanir gerðu það, að
nudd varð algengara meðail
Grik'kjia og læknar þeir.ra not-
uðu n.udd í samhandi við lælkn-
inigiu á möngum sjúkdómum.
Það er saigt, að hinn gríski
lækmir Herodikos, sem var uppi
500 órum f. Kr. hafi verið mjöig
heilsulítill, en honum batnaði
með hjál.p nuddis það veruiega,
að hann va.rð tíræður. Af nem-
endum Herodikosar, hefur Hipp
okrates (460—377 f. Kr.) feing-
ið ódiauðlegt nafn í sögu læíkna
vÍBÍndanina, o,g bann er kallað-
ur „faðdr læknavísindanna".
Hann viðurkenndi að nudd
gerði líkamann mýkri og sterk-
ari og a@ það væri sénsibaklegia
viðeigandi eftir beinbrot og
tognun. Hann áleit líka að nudd
gæti læknað marga maigasjúk-
dóma.
Margir grMcdf lætknar og síð
airneir einnig rómverskir,
fylgdu kennin'gum Hippokrates
ar og nobuðu nuddaðferðir
hans, meðal þeirra læfcna má
ruefnia Askiepiadies (128—56 f.
Kr.), Celsuis og Galemus (201—
131 f. Kr.) og etftir þeirra tíma
gerð.u mangir aðrdr læknar eins.
Nudd var notaö af stjórn.mália-
mönnuim, sem hafa orðið frægir
í mannkynssögunni, eins og Cic
ero og júlíiuisi Oesar. Hinn fyrri
bætti heiilsu sína með nuddi og
hinn síðari losnaðd við tauga-
kvalir með hjáílp nuddis.
Á miðlöldíuim var öll iiðkiun vís
inda í fjötrum trúafle.gira fals-
kenindinigia, L.æknavísdndin og
lækningaraðferðir þeirra fengu
sömu örlög. Meðal ainnarra læfcn
inigaraðferða var nuddi eimn-
ig ýtt til hliðar. Á valdatíima
kaþólsfcu kirfcjuinnar héddu
menn að það væri synd að
hugsa um velferð líkattnans, en.
að það væri gott og heiQ.agt að
pína og kvelja hanm. Það er
ldfca sa.gt, að hinn heilagi Frans
is'kius hafi beðið líkama sinn að
fyriT'gefa sér það, að hann hafi
aildred veitt honum hvild né
hjúkriun, þó að hann hefði þjón
að sér sem trúfastur þjónn.
Það v.ar ekki fyrr en á 16.
og 17. öld að þróun læknavís
indanna byrjaði .afbur, og á
þeim tímum voru þeir þegar til,
sem höfðiu nuniiið nuddaðferðir
og notuðu n.udd með góðum
ár.angri. Þá byrjuðu einnig bæk
ur um nudd að birtaist, o.g fyrir
milligönigu þeirra óx þekking
in og notkun nudds varð al-
gen'gari. Nudd hetfur a.liltaf
fylgt sveiflu.m í öðrum likaim-
legum ætfiinigum. Þeiss vegna
höfðu bedn og jákivæð áhrif
á niudd hiiniar niýju huigmynd-
ir um uppeldistfræði, sem Rouiss-
eau og Pestalozzi konvu fram
með og sem dreitfðust víða í lo-k
17. aldar og byrjun 18. aldar,
en þær hugmyndir voru hvatn
ing til þeirr.a sem stunduðu lik-
a.msrækt. Á þeiim timum kom
lei'kfimi með á dagskró sikól-
anna, þ,að byrjaðd í Þýzkalandi
og útbr eiddlist þaðan soniám sam
,ain til anniarra landa.
Þeg,ar við komum að 19. öld,
koma einnig Norðurlöndin í
sviðsljósið. Þá hótflst sérst'öik
viðreisn og þróun í sjúkraleik-
fimii og æffingum, og í þeim efn-
um n'áði Sviþjóð forystu. Hinn
15. nóvember 1776 fæddist Peihr
Henrik Ling, sonur sóknar-
prests, á prestssetfiniu Ljunga í
Suður-Smáilöndum. Sá, sem
akriÆað æviisögu hiainis, heldur
að hin hri'kailega náttúra, þar
sem hann ólst upp, haffi haft
áfhrdf á sfcapgerð hane. en þetta
'kieimur í ljóls í skiáldskap hans.
Á meðan Ling var við nám voru
bókmenntir og skáildskapur
aðaláihugiamiál hans og þar að
aufci hafði hann áihuiga á skylm
inigum. Skylimimgarnar hafa lik
lega leitt hann til arnn.arra lík-
amlegra æfinga, sérstaklega
leikfimi. Eftir að hafa verið er-
lendis mörg ár hverfur hann
aftur til Svíþjóðar árið 1804 og
fær stöðu sem baniniari í skylm-
ingum við háskólann í Lundi.
Hér hófst hið eiginilieiga ævistarf
hans. Hann fór að tengja aðrar
lieikfimdsæifinigar við skylminiga
æfingarnar og einbeitti sér aS
leiifcfknii, sem hann kenndi stúd-
entum auk skykniinigaæfinig-
anna.
Þeigar hann fór a@ athuiga
áhrif leikfimi á líkamann, fann
hann út, að það var hægt að
lækna marga sjúkdóma með sér
stökium ledikfimdisæfingium. Þann
ig byrj'uðu sijúkraæfiimgar eða
sjúiknaleikfimi. Þó að Linig ein-
bedtti sér að sjúíknaleikfimi, ber
að muna, að nudd var honum
ekki ókunnugt. Hann notaði
einnig nudd, og í hinum upp-
haflegu sjúkraæfingum hans
voru margar aðferðir, sem eru
niotaðiar vfð nuidd. Þagar Hinn
konumiglagi leiilktfimiBskó'h var
settur á stofn í Stokkhólmi ár-
ið 1813, varð Ling kennari þar.
Þamgað komnu miemieindiur fró öll
um löndum í Evrópu, og meðal
þeirra einnig ungir læknar.
Þaniruig útbreiddiuist hicniar
sænsku sjúkraæfingar, sem
Ling hafði byrjað með.
Af þessu stutta yfirliti kemur
í ljós, að nudd er engin nútima
uppgötvun, sem fljótlega verð-
ur tízka og gleymist þá aftur,
eins og margar aðrar lækninga
meðferðir, sem menn hafa kom-
ið fram með. Nudd hefur verið
notað af mönnum frá upphafi
og hefur varðveitzt gegnum ald
irnar. Það hafa verið sveiflur
í þróun þess, en það hefur
aldrei horfið, sem er trygging
fyrir því, að nudd er hverjum
manni hollt.
10 LESBOK MORGUNBLAÐSINS
kú ........
5. júlí :S70