Lesbók Morgunblaðsins - 25.08.1968, Blaðsíða 11

Sala á amerískum bílum hefur dregizt nokku'ð sam-
an á Jiessu ári sökum verðhækkunar. Einkum eru
]>að leigubílstjórar, sem kaupa þessa bíla, enda fá
þeir þá á talsvert lægra verði en venjulegir dauð-
legir menn.
Chevrolet heldur alltaf sínu góða áliti, en flestir
kaupa minni gerðirnar, Chevy II og Chevelle, sem
sést hér á myndinni. Samtals mun vera hægt að fá
40 mismunandi gerðir að Chevrolet, og 14 msmun-
andi gerðir af Chevelle. Eins og margir aðrir, hefur
Chevelle verið gerður dálítið sportlegur, aftursleikt-
ur og framparturinn lengdur. Bíllinn er mjög ásjá-
Iegur, en útsýni engan veginn eins gott og auðið
væri úr svo stórum bíl. Póstarnir á afturhornunum
skyggja til dæmis óhóflega mikið á útsýni aftur úr.
Vélastærðin er frá 140 til 350 hestöfl.
Af japönskum bílum höfum við helzt haft kynni af
Toyota, en önnur tegund er óðum að festa sig í sessi í
Evrópu og á Bandaríkjamarkaðnum. Það er Datsun
og á myndinni er Datsun 1300, 5 manna bíll, sem
gæti eftir útliti að dæma verið meðaltal af öllum 5
manna bílum. Japanir reyna ógjarnan nýjungar, en
þeir eru snjallir að kópíera og endurbæta. Datsun
er sparneytinn bíll, vélin er 67 hestöfl, svipað og í
Cortinu og Hillman til dæmis, og liámarkshraðinn er
140 km á klst.
BMW er talinn meðal 5 bezt gerðu bíla heimsins og
þá er talsvert mikið sagt. Uppgangur BMW á síðustu
árum er að þakka þeirri áherzlu, sem verksmiðjan
leggur í gæði og góðan frágang. Nýlega keypti BMW
aðra þýzka-bílaverksmiðju, Glas, og nú hefur orðið
nokkur samruni á einstaka gerðum Glas og BMW.
Hér sést einn þeirra, BMW 1600 GT, sem er í raun-
inni liinn upprunalegi Glas 1300-1700, lítið eitt breytt-
ur. Meðal annars hefur grillið að framan verið lag-
fært í anda BMW. Tæknilega séð er bíllinn hinsveg-
ar eins og BMW 1600. Vélin er 110 hestöfl og við-
bragðið frá kyrrstöðu í 100 km hraða er 11,2 sek. Há-
marksliraði er 190 km á klst. Sem sagt, hreint trylli-
tæki og frágangur og útlit eins og venjulega hjá
BMW.
Cortina hefur orðið mikill happabill hjá enska Ford
eftir þær endurbætur, sem gerðar voru á bílnum. Eft-
ir gengisfellinguna hér og í Bretlandi er Cortinan á
mjög hagstæðu verði og erfitt að finna betri bíl fyrir
liðlega 200 þúsund.
Til er svokölluð GT útgáfa af Cortinunni og er
hún mun betur búin og kröftugri, enda verðið eftir
því. Finnist mönnum eitthvað vanta á að Cortina GT
sé fullnægjandi, þá hafa þeir hjá Ford í bakhönd-
inni Cortina 1600 E, sem tekur fram öllum öðrum Cor-
tinum. Þar er mælaborðið fellt í póleraðan harðvið og
sömuleiðis eru hurðir viðarklæddar ofantil. Stýrið
er úr áli, leðurklætt. Hjólkoppar eru krómaðir og
af sérstakri gerð og tvær aukalugtir eru framaná
bilnum.
Stundun; liefur verið sagt, að full margar bifreiða-
tegundir væru á íslandi. Vera má að það sé rétt, en
þá mætti einnig benda á, að æskilegra væri að strika
nokkrar út af listanum, sem árum saman hafa verið
fluttir hingað, og fá í staðinn tegundir, sem eru í alla
staði betri, en hafa Iegið óbættar hjá garði. Ein af
þeim er Alfa Romeo, ítölsk bilategund sem sama og
ekkert hefur flutzt hingað. Alfta Romeo er fimm
manna bíll af ýmsum gerðum og nokkrum verðflokk-
um. Hann er talinn mjög vandaður og þar af leiðandi
eittlivað dýrari en sumir jafn stórir bílar. Hér sjáum
við mynd af Alfa Romeo GT 1300 Junior, sem er éin
ódýrasta útgáfa af Alfa Romeo. Línurnar eru ein-
faldar og kröftugai og innréttingin sérlega falleg.
Vélin er 103 hestöfl, sem sýnist sæmilegt fyrir ekki
stærri bíl, enda er hámarkshraðinn 175 km á klst.
Minnsta gerðin af Toyota er Corolla 1100 og hefur
mátt sjá hana á götum og vegum hér á íslandi á
þessu ári. Corolla hefur vakið athygli fyrir að vera
einstaklega snotur og vel út færður fjögurra manna
bíll. Eins og venjulega í japönskum bílaiðnaði, eru
engar byltingarkenndar nýjungar á ferðinni, en vel
haldið á gömlum spilum. Vélin er 60 hestöfl, sem er
prýðilega nýtilegt í svo litlum bíl. Ilámarkshraði er
130 km á klst.
og innskota og lagfæringa höf-
undar.
Við verðum undir lokin að
koma aftur að ábendingu
okkar um að beina ræðan í
smásögunni hafi augsýnilega
haft fornsagnakennda bygg-
ingu þegar á munnlega stig-
inu. Þetta, ásamt með forn-
sagnakenndum eiginleikum per
sónusköpunarinnar, getur hafa
gert sögnina hugstæða Snorra
og útskýrir að mestum hluta
þá staðreynd, hvað frásögnin
bræðir sig vel inn í heild sög-
unnar. En hér kemur einnig
upp svipuð grundvallarspurn-
ing og í athuguninni á persónu
lýsingunum: Stafar hin mikla
notkun og þróun beinnar ræðu
í fornsögunum ekki að ein-
hverju leyti af því, að samræðu
list þjóðsagnanna hafi verið
fyrirmynd höfundanna? (30)
Það er staðreynd, að eldri
skráðu sögurnar hafa á vissan
hátt haft áhrif á þær yngri,
þannig að fyrirmynd sögustíls-
ins er sögustíllinn sjálfur, svo
að tilfærð séu orð Heuslers að
mestu. Á það skeið hefur sagna
ritunin verið komin, þegar
Snorri skrifaði verk sín á 3. og
4. tug 13. aldar. Jafnvel þótt
við rétt til gamans sláumst í
hóp með þeim, sem halda hvað
svartastri bókfestustefnu, þá
er samt ógerlegt að neita því,
að stuttar þjóðsögur, flökku-
sagnir og smáskrýtlur, hafi
gengið á fslandi bæði rétt í
byrjun sagnritunartimans og
löngu áður.
Tilgáturnar um stílinn í svo-
kölluðum sögulegum arfsögn-
um eða munnlegu íslenzku ætt
arsögunum, eins og við vana-
lega köllum þær, eru veikar og
óöruggar. Við tilraunir til þess
að ákveða stílgerö þeirra verð-
um við annaðhvort að ganga út
frá innri mælikvarða í rituðu
sögnunum sjálfum með þeirri
óvissu um hringverkanir, sem
því fylgir, eða að styðja okk-
ur við hliðstæður sóttar til arf-
sagna af svokallaðri norskri
ættarsagnagerð, frásagna, sem
hafa ekki aðeins orðið til utan
íslands en eru líka venjulega
miklu yngri en sögumar og
eru að efni til aðeins að litlu
leyti sambærilegar við þær.
(31) Vegna nokkurra sérrann-
sókna vitum við, að efni styttri
flökkusagna getur haldizt ó-
breytt í margar aldir með smá-
vegis undantekningum og það
gildir ágætlega um smásögu
okkar. Þessi mjög svo sérstaka
staðfesta efnisatriða á sér lilið-
stæðu á mörgum sviðum frá-
sagnartækninnar. Hægt er að
segja, að Sjálv- og Pansögurn-
ar hafi í mörg hundruð eða
jafnvel þúsund ár verið sagð-
ar með nokkurnveginn sömu
hárfáguðu tilsvörunum og í
dag, svo áð aðeins séu nefnd-
ar tvær af alþekktum flökku-
sögnum. (32) Með rannsóknum
flökkusagna af þessari gerð
gætum við gert okkur góða hug
mynd um þá munnlegu frá-
sagnarlist, sem tíðkazt liefur á
íslandi um og fyrir ritunar-
tíma sagnana (33) og ekkert
mælir á móti því, að það hafi
átt sinn þátt í a'ð mynda stíl
beinnar ræðu í ætta- og kon-
ungasögnum. Áður en reynt er
að svara spumingunni um það,
hvernig sú þróun varð „de
dacto“, verður að taka allar
sögur, þar sem þekktar flökku-
sagnir eru notaðar, og rann-
saka þær að nýju með saman-
burði við seinni alda þjóð-
sagnagerðir, en slík rannsókn
liggur langt utan ramma þess-
arar stuttu ritgerðar. (34)
Ef hægt væri aö fara kerf-
isbundið í gegnum megnið af
munnlegum flökkusögnum og
smáskrýtlum og bera saman við
konunga- og ættasögur, mundi
koma í ljós, aö sögurnar hafa
innbyrt meira af slíku efni en
menn hafa almennt álitið.
Vandasöm viðfangsefni eins og
það sem Gun Widmark
fjallar um i grein sinni í þessu
riti, um það, hvort hin
meitlaða, beina ræða í Ljós-
vetninga sögu, frásögnin um
hnefa Ófeigs, (35) sé frásagn-
arlist af vörum fólksins eða
árangur frábærrar ritsnilldar,
(36) — slík viðfangsefni gætu
örugglega rakizt mun betur, ef
hægt væri að grafa fram
munnlega flökkusögn sem fyr-
irmynd. Það er varla sennilegt,
að hér sé um að ræða sögu-
lega hefð í verklagi. f þáð
minnsta virðist mér langtum
Iíklegra, að hnefinn, sem olli
beinbroti eða bana, sé að jafn-
litlu leyti einkaeign Ófeigs og
fæturnir eru Þórarins. Ef við
áræðum að draga ályktun af
því, sem rannsóknin á Þórar-
inssögunni hefur kennt okkur,
lægi næst að segja, að Ófeigs-
þáttur Ljósvetningasögu væri
arfur munnlegrar frásagnar-
listar og bókmenntalegrar stíl-
fágunar, sem að visu er alls
ekkert sérstæð.
En nú skulum við forðast
frekari hliðstæðuályktanir af
þessari gerð. Á þessu stigi rann
sóknarinnar hljóta þær að
standa berskjaldaðar og verða
tvíeggjaðar. Það sem við get-
um sagt að lokum, er það, að
við' höfum með þessari rann-
sókn öðlast gleggri innsýn í
tvíleik hins munnlega og bók-
menntalega í frásögn Snorra
um Þórarin Nefjólfsson. Við
höfum getað sannað, að heim-
ildin er flökkusögn og þar með
höfum við einnig náð „termin-
us ante kuem“ — snemma á
13. öld — á sögu, sem við viss-
um annars ekki aldur á. Það
hefur og sýnt sig, að aðalat-
riði sögunnar eru óbreytt eftir
tilfærsluna yfir á bókmennta-
legt svið, enda þótt Snorri
bæti vissulega um með því að
styrkja sögumiðið Við þetta
bætist, að mörg áhrif amikil at-
riði hafa bætzt sögunni, sum-
part vegna þess að Snorri hef-
ur það tjáningarform, sem
sögugleðin hefur veitt honum,
og sumpart vegna þess að hann
hefur verið sjálfstæður, skap-
andi listamaður
Spurningin um það, hvort
hið munnlega eða hið bók-
menntalega hefur frekar gert
frásögn Snorra að þvi, sem
hún er, verður undir þessum
kringumstæðum jafn torráðin
og spurningin um það, hvor
fótur Þórarins hafi verið ljót-
ari. Það er ekki hlutverk fræði
mannsins að fella dóm sínum
eigin áhugamálum og upp-
áhaldskenningum í vil eins og
annar Ólafur lielgi með mynd-
ugleika og sannfæringarkrafti
Eins öruggt og að Þórarinn er
sagður maður tvífættur er það,
að sagan okkar er afkomandi
hins munnlega og hins bók-
menntalega, þát.ta, sem eru ná-
ið tengdir en þó er hægt að
lýsa og skýrgreina hvorn fyr-
ir sig Sameiginleg ályktun,
dregin af röð rannsókna eins
og þessarar, gæti ef til vill
fært okkur skrefi nær svarinu
við því, hvernig þessir þættir
virka á stærra sviði, — hinum
undarlega vefi sagnaritunarinn
ar. (37)
25. ágúst 1968 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H