Lesbók Morgunblaðsins - 19.06.1966, Blaðsíða 6

1«e *afnl5 á flæking eins og páfarnir og
íýrnar mjög um tíma; ýmsir furstar
yerða til þess að ræna úr því dýrmætum
fcandritum, og sumt er selt. Það er ekki
iyrr en á dögum Nikulásar V páfa
(1447—55), að regla kemst á safnið.
Nikulás sendi menn um alla Evrópu til
fcandritakaupa. Eftir fall Konstantínóp-
els (1453) keypti páfastóllinn nokkurn
fcluta hirðsafnsins þar í borg. Safnið
efldist mjög á 15. öldinni, og síðan hefur
þetta safn verið í stöðugum vexti.
Englandi voru helztu söfnin í
Kantaraborg, Jórvík, Whitby, Wear-
mounth, Peterborough og Durham.
Safnið í Kantaraborg var stofnað af
Agústínusi og Theódóre; það var eýðilagt
af víkingum 867, eins og fleiri ensk söfn,
sem þessir villimenn brenndu sér til
skemmtunar. Eftir að víkingaplágunni
létti var tekið að auka safnið, og á 13.
og 14. öld telur það um 5 þúsund bindi.
Safnið í Peterborough átti á 14. öld 344
bindi. Nokkuð er vitað um bókaeign
enskra miðaldaklaustra; skrár eru til um
ýmis söfn frá þessum tímum. Margt
þessara safna eyðilagðist á siðaskipta-
tímunum, en þó er safnið í Durham
ennþá á sinum forna stað. Nokkur hluti
þessara klaustrasafna er nú varðveittur
í British Museum, Oxford og Cambridge.
Einn merkasti bókfræðingur, sem uppi
hefur verið, Richard de Bury, fæddist við
hið ágæta klaustur Bury St. Edmunds
1287. Hann var af Normannaættum, hlaut
menntun sína í Oxford og varð önnur
hönd Játvarðar III og stórkanslari Eng-
lands. Eftir að hann dró sig út úr verald-
arvafstri helgaði hann sig bókfræðinni og
setti saman hið ágæta rit „Philobiblon".
Hann lézt skömmu eftir að hafa lokið
við bókina, 1345. Bókinni er skipt í tutt-
. ugu kapítula. Hann ræðir dýrmæti bók-
arinnar, sem hann segir vera verndara
sannleikans, og að menn skyldu fórna
öllu til þess að eignast bækur. Hann var
RABB
Framháld af bls. 5.
ar hafi keppzt um að skamma
stjórn Suður-Afríku með sem
sterkustum orðum og hœtt að borða
appelsínur þaðan í mótmælaskyni.
Þegar einhver stakk upp á því að
til samrœmis œtti einnig að hœtta
að neyta varnings frá kommún-
istaríkjunum, hafi orðið vandrœða-
leg þögn, nema hvað sumir minnt-
ust á, að ekki mœtti dreifa kröft-
unum í baráttunni gegn bölinu úti
í heimi. Eitt böl i einu væri nœgi-
legt umrœðuefni. Almenningur
fylgdi fordœmi hinna andlegu
leiðtoga, og það þótti ekki bera
vott um góða mannasiði í gesta-
boðum að fordœma ekki Verwo-
erd. Sá, sem ekki sýndi á sér merki
sorgar og réttlátrar reiði í hinum
óhjákvœmilegu umræðum um
„apartheid“ milli eftirréttarins og
kaffibollans, hafi legið undir grun
um fasistískar tilhneigingar. Nú er
þetta umrœðuefni að mestu gleymt
í bili, en Víetnam komið í staðinn.
Nú er það hið viðeigandi umrœðu-
efni upplýstra manna, og „línan“
er sú, að Bandaríkjarnenn eigi sök
á ástandinUj þeir þjaki íbúana
með grimmdarœði og kvalalosta og
láti stjórnast af heimsyfirráða-
stefnu, en hins vegar sé Víetcong
söfnuður saklausra og fremur
frumstæðra bœnda, sem vilji koma
á þjóðfélagslegum umbótum. í
rauninni séu engin tengsl milli
Víetcongs og kommúnista eða
Kína. Um eitt skeið var vinsœlt
að hálda því fram, að ef Banda-
ríkjamenn „hypjuðu sig heim“,
mundu öll vandamál leysast sjálf-
krafa og Víetnamríkin tvö sam-
einast í „títóistaríki“ undir stjórn
Ho Chi Minhs í Hanoi! í þessari
óskhyggju og einföldun staðreynda
virðist hafa gleymzt, að Peking-
stjórnin þolir naumast tilveru
Júgóslavíu hinum megin á hnett-
inum, svo að ótrúlegt er, að hún
mundi láta litla Ásíu-útgáfu af
títóisma þrífast undir húsvegg sín-
um. Ekki var heldur á það minnzt,
að Víetcong hefur framið hin
hryllilegustu ódœðisverk í „barátt-
unni fyrir betra lífi“ og beitir ál-
gerri ógnarstjórn á landssvæðum
þeim, sem eru á áhrifasvœði hreyf-
ingarinnar. Óbreyttir borgarar eru
umsvifalaust myrtir á nœturþeli,
ef þeir voga sér að hafa eitthvert
samstarf við Saígonstjórnina, og
er þá engum hlíft, ungum eða öldn-
um. Hús eru brennd ofan af fólki,
sem greiðir ekki skatta til Víet-
congs, og ættmönnum þeirra rœnt,
sem hafa trúnað stjórnarinnar og
Víetcong nær ekki til að drepa.
Sjálfsagt beita stjórnarhermenn
einnig grimmd, enda er ekki spar-
að að fræða Svía um það, þótt á
hermdarverk Víetcongs megi ekki
minnast.
Roland Huntford segir í grein
sinni, að nú hafi Víetnam verið í
tízku of lengi til þess að halda
athygli almennings óskertri, enda
sé nú enn einu sinni farið að deila
á Rhódesíustjórn, nýlendustefnu
Portúgals og stúdentaóeirðir á
Spáni. Yfirleitt eru litlir einrœð-
isherrar vinsœlt ádeiluefni í Sví-
þjóð, meðan þeir, sem stærri hafa
verið í sniðum, eins og Hitler,
Stalín og Maó Tse Tung hafa að
mestu fengið að vera í friði. Þó
hafi komizt í tízku að gagnrýna
Hitler og nazismann um tíma, —
fimmtán árum eftir lok síðari
heimsstyrjaldar. Allir fordœma
það réttilega, ef Salazar fangelsar
nokkra andstœðinga sína, en und-
arlega hljótt er um fjöldafangels-
anir „effektívari“ einrœðisherra í
Afríku, Sovétríkjunum og Asíu.
Einnig virðist nýlendukúgun
Portúgala . vera misgóð eftir
heimsálfum. Þannig er hún
afleit í Afríku, en ágœt í
Asíu, af því að Indónesum þykir
af ýmsum ástæðum ágœtt að hafa
portúgalska nýlendu á Tímor og
Kínverjum í Macao. Nýlendukúg-
un Rússa og nauðungarflutningar
fyrir austan Eystrasalt er víst full-
nálœgt sænsku álmenningsáliti, til
þess að eftir því sé tekið. Þannig
er allt afstœtt. Svíar seldu Þjóð-
verjum stál í stríðinu, Belgum
vopn til Kongó og framseldu
Rússum „stríðsglœpamenn“ frá
Eystrasáltslöndunum í styrjaldar-
lok. Þeir kaupa sovézkt vodka
og ungverskan tokajer og borða
portúgalskar sardínur með góðri
lyst, — en þeir borða helzt ekki
appelsínur frá Suður-Afríku, í bili
a.m.k.
— Magnús Þórðarson.
Francesco Petrarca (1304—1374)
ákafur safnari og keypti bækur í klaustr-
um og hjá bóksölum á Englandi, Frakk-
landi, Þýzkalandi og Ítalíu. Hann hafði
skrifara, bókbindara og skreytimeistara
í sinni þjónustu og varði öllu fé sínu til
bókakaupa, dó stórskuldugur og arf-
leiddi Oxford-skólann að safni sínu, en
arfleiðsluskránni varð aldrei fullnægt
sökum skulda bús hans. Safn hans er
svo til allt tapa'ð, nema hvað fáeinar
bækur hans eru varðveittar í St. Albans.
Bók hans náði strax miklum vinsældum,
og fjöldi handrita er til af henni. Hún
var fyrst prentuð í Köln 1473 og næst í
Speyer 1483, og síðan hefur hún komið
í ótöldum útgáfum.
A Frakklandi tapaðist mjög mikið
magn klaustrasafnanna. Eitt elzta klaust-
ur á Frakklandi var Luxeuil, stofnað af
Kólumba hinum írska um 590. Þetta
klaustur var mesta bókagerðarstöð á
Frakklandi á 7. og 8. öld. Bókaskreyting
náði þar miklum blóma og dóttur-
klaustrið Corbie (um 650) frægðist mjög
af stjórn Alkuins, sem var þar ábóti um
daga Karls mikla. Karólinga-skriftin er
þaðan runnin, en nútímaletur er af henni
komið. Auk þess störfuðu þar merkilegir
skreytingameistarar og málarar. Frönsku
miðaldakonungarnir voru margir áfcuga-
samir safnarar eins og Lúðvík helgi og
Lú'ðvík XI, sem stofnaði til konunglegs
bókasafns í Louvre-höllinni. Safn St.
Denis-klausturs er tapað, en það var á
sinni tíð mjög frægt; fáein bindi þaðan
eru í Bibl. National í París. Safn Corbie-
klausturs dreifðist og tapaðist að mestu
leyti; nokkur bindi þaðan eru í safni í
Amiens og í París og Leningrad. Safn
Cluny-klausturs er að mestu týnt, smá-
vegis leifar þess í París. Trúarbragða-
styrjaldir, borgarastyrjaldir og bylting-
ar hafa átt drjúgan þátt í eyðileggingu
franskra klaustrasafna.
Filippus djarfi af Búrgund (1342—
1404) var vandlátur safnari; hann hafði
mikið yndi af fagurlega skreyttum hand-
ritum og kostulegu bókbandi. Hann
hafði marga ágæta málara og skreytinga-
meistara í þjónustu sinni og sparaði
fcvorki fé né fyrirhöfn til bókakaupa.
Búrgundarhertogar voru flestir miklir
fagurkerar, enda náði bókaskreyting
hæst þar í landi á miðöldum; flest feg-
urstu handrit þessara tíma eru þaðan
runnin.
x\ írlandi koma snemma upp
klaustrasöfn. Patrekur helgi, upphafs-
ma'ður írskrar kirkju (d. 461), var góður
Richard de Bury (1287—1345)
0 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
19. júní 1966