Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.1966, Blaðsíða 6

þær mjög mikilvægar staðreyndir. Vit-
anlega verða einnig mistök hjá okkur,
afvegaleiðsla svo að segja — hjá sum-
um er klippt neðan af allt of þröngum
buxnaskálmum, nokkrar dræsur eru
snoðklipptar — það ber við. Tæknileg
óhöpp, þar sem verið er að framkvæma
eitthvað.......og núgildandi tilskip-
un er ekkert annað en rökræn afleið-
ing af áður hafinni þróun — lýðræðis-
þróuninni. Lýðræðisframþróun —
hvers? Lýðræðisþróun valdatækja fram
kvæmdavaldsins. Hugsjónin er fólgin í
— skiljið mig rétt — í stigauknum
samruna framkvæmdaaðilanna við hinn
almenna verkalýð, hinar lægri stéttir,
ef ég mætti orða það svo. Það er að
segja, ekki hinar lægri stéttir. Ég komst
klaufalega að orði. Hjá okkur þekkjast
engar óæðri stéttir, jæja, þér skiljið
mig áreiðanlega .... trúið gömlum
lögfræðingi: þjóð okkar mun fyrst og
fremst gera upp reikningana við rusta-
lýðinn, „leðurjakkana“, dreggjar þjóð-
félagsins......“.
Ég beið óþolinmóður eftir því, að
hann missti blautan diskinn úr hönd-
um sér, og reyndar — þar braut hann
hann loksins. Skarkalinn kallaði konu
hans fram úr herberginu við hliðina,
hún leit álösunaraugum á brotin og á
mig og sagði rólegri röddu: „Pjotr,
komdu hingað inn“.
RABB
Framhald. af bls. 5.
auðu á kjördegi, harla fávíslegar.
Nefna má þá, • sem segja
sem svo, að fyrst ákveðinn
flokkur hafi ekki gert þetta og
hitt eða komið í veg fyrir eitt og
annað, œtli þeir að skila auðu eða
kjósa „hina“, en athuga ekki um
leið, að vonlaust er með öllu, að
„hinir“ geri eða geri ekki umbeðna
hluti. Hér er oftast um atriði að
ræða, sem eingöngu er hugsanlegt,
að Sjálfstœðisflokkurinn fram-
kvœmi. Tökum lítið dœmi: Einn á-
gætur Sjálfstæðismaður lýsti eftir-
farandi yfir í votta viðurvist: „Ef
þið látið undan kommúnistum og
Framsóknarmönnum með að loka
fyrir sjónvarpið af Vellinum, þá
kýs ég og allt mitt fólk Framsókn
í vor“. Maðurinn var ekki rökvís-
ari en svo, að hann virðist hafa
gleymt því, að hann hótaði að kjósa
þá, sem eru honum örugglega
andsnúnir í þessu máli. Eina von
hans og fjölskyldu hans er sú, að
Sjálfstœðisflokkurinn taki ákveðna
afstöðu til málsins.
Undarlegt var að lesa, hverjar
kröfur voru gerðar til borgar-
< stjórnar í skrifum vissra aðilja.
Það er ekki nóg með, að borgar-
stjórn eigi að byggja íbúðir yfir
borgarana og leigja þœr „ódýrt“
(hver á að borga mismuninn?),
heldur skilst manni, að borgar-
stjórn sé ábyrg fyrir því, hvort
fiskur finnst í sjónum eða ekki, og
ef hann finnst, þá eigi hún að
senda skip til að veiða hann og
ráða fisksala til þess að selja hann
(auðvitað ,,ódýrt“)! Borgarstjórn á
líka að sjá um, að unglingar geti
dansað saman, hverjir á sínu vissa
aldursskeiði, og Tíminn kenndi
jafnvel borgarstjórn um það, að
kona ein, sem Alþýðublaðið tók
upp á arma sína, vœri ,,einmana“.
Hvar eru takmörkin?
Magnús Þórðarson.

Ueimskinginn þinn, hugsaði ég,
þeir héldu þér ekki nógu lengi í fanga-
búðunum.
Það var hringt, og ég fór fram og
opnaði. Það var Soja. Við fórum inn
í herbergi mitt. Með feginsandvarpi
sparkaði Soja af sér skónum. Ég hef
mikla unun af að horfa á konur fara
úr skónum. Lögun fótleggjarins breyt-
ist, lína hans verður þegar í stað ná-
in, innileg, einhvern veginn einlæg.
„Það er alveg eins og þú sért í striga-
skóm“, sagði ég og benti á hvíta fæt-
ur hennar, sem stungu í stúf við sól-
brúna fótleggina. „Sýndu mér snöggv-
ast, hvort þú ert hvít á fleiri stöðum“.
„Ég þarf að tala við þig“, sagði Soja....
„nú jæja, þá tölum við seinna..“.
Ég tók hana í faðm mér, við lágum
fast saman. Þrátt fyrir hitann, var húð
Soju svöl, á ljósbrúnan líkama henn-
ar voru dregnar þrjár hvítar rendur,
yfir brjóstin, yfir mjaðmirnar og yfir
fæturna. Hún lá við hlið mér og teygði
úr sér í allri sinni blygðunarlausu feg-
urð, dýrleg og geislandi, og ég fann,
að ég var mjög ástfanginn. Ég lá og
hugleiddi, að sennilega væri þetta, sem
gerðist okkar á milli, hið eiginlega „líf“:
viðureign, sigur, gagnkvæm undirgefni,
staðfesting og ástríðufull undanfærsla
og umyrði, djúprist kynning við sjálf-
an sig og fullkomið algleymi, svali og
samruni — allt í einu, allt samtímis.
Á þessu augnabliki skipti það mig
engu máli, að hún var gift, að ég átti
ekki þennan sveigjanlega, auðsveipa,
síkrefjandi líkama einsamall, að syst-
ir mín myndi koma aftur eftir mánuð,
og Soja gæti þá ekki framar komið til
mín, að við yrðum að hrekjast um í
portum og á háaloftum, eins og flæk-
ingskettir. A þessu augnabliki stóð mér
algjörlega á sama máli um allt. Ég lá og
beið þess, að hún tæki til máls.
Og svo byrjaði hún. „Tolja“, sagði
hún, „nú er morðdagurinn bráðum“.
Hún sagði þessi orð af sams konar
hirðuleysi og raunsœi og vœri hún
að slá því föstu, að „bráðum væri
nýjársdagur“ eða að „bráðum væri
fyrsti maí“.
„Nú, og hvað svo?“ spurði ég,
„hvað varðar okkur um það?“
„Ert þú þá ekki orðinn leiður á
þessum endalausa feluleik? Við gæt-
um gjörbreytt öllu“.
„Ég skil þig ekki“, tautaði ég, en
það var lygi — ég hafði þegar skilið
það.
„Veiztu hvað við gerum.... við myrð
um Pavlik“.
'Hún sagði Pavlik. Ekki manninn
minn, ekki Pavel, heldur einmitt Fav-
lik, (þ.e. Palla en ekki Pál). Ég fann
að varir mínar hvitnuðu. „Soja ertu
orðin vitskert?"
Hún sneri andlitinu hægt að mér
og neri vanganum við öxl mína. „Tolj-
enka, þú þarft ekki að verða svona
reiður, hugleiddu það rólega. Slíkt
tækifæri býðst okkur aldrei aftur. Ég
er búin að yfirvega allt. Daginn áðui
kemur þú til okkar og segist ætla áö
dveljast hjá okkur allan daginn. Við
Pavlik höfum ákveðið að fara yfirleitt
ekki út úr íbúðinni þann dag. Sva
göngum við tvö frá honum, þú flytul
til mín, og við giftum okkur. Ég hafði
í fyrstu hugsað mér að draga þig ekki
inn í það, ég æltaði að gera það allt
sjálf, en ég er hrædd um, að ég ráði
ekki við það ein“.
Hún talaði, og ég lá og hlustaði á,
og hvert orð hennar hleypti nýrri
ákelfingaröldu yfir mig.
„Tolja, hvers vegna segirðu ekk-
ert?
Ég ræskti mig og sagði: „Farðu!“
Soja skildi það ekki. „Hvert?“
„Til helvítis", sagði ég.
Soja horfðist í augu við mig nokk-
ur augnablik, svo stóð hún á fætur
og byrjaði að klœða sig. Ég sá hana
hverfa smám saman í föt sín. Hún
dró kjólinn niður um sig, smeygði sér
í skóna og fór að greiða hár sitt. Síð-
an tók hún tösku sína og opnaði dyrn-
ar. Á þröskuldinum sneri hún sér
við, sagði lágum rómi „rœfill“ og
fór. Ég heyrði útidyrahurðinni
skellt.
Ég fór fram úr og klæddi mig. Ég
bjó kyrfilega um bælt rúmið. Ég sóp-
aði gólfið. Ég gerði mér margar hreyf-
ingar og einbeitti mér að framkvæmd
hverrar um sig. Ég vildi aðeins ekki
hugsa.
iLl 'kvað að vera heima og fara
ekk_ . vinnu. Ég hringdi til útgáf-
unnar og sagðist vera veikur. Ég fleygði
mér endilöngum á rúmið, gekk fram
og aftur um herbergið og teiknaði litla
karla á umbúðapappírinn utan af á-
legginu. Volodjka einn kom og heim-
sótti mig allan þennan tíma. Undir eins
og hann var kominn inn úr dyrunum,
bar hann upp við mig eftirfarandi fá-
bjánaspurningu: „Til hvers ætla þeir
að nota tilskipunina?" „Þeir“ — það er
að segja ríkisstjórnin. Ég þagði, og
hann byrjaði — himinlifandi yfir því
að ég skyldi ekki hafa neina skoðun —
að útskýra fyrir mér, að allt þetta ó-
hugnanlega mál væri óumflýjanlegt, að
skýring þess lægi í kenningunni um
eðli sósíalismans.
„Hvernig þá?“ spurði ég.
„Ofur einfalt: þeir verða að löggilda
morðingjann, gera hann að almennu
fyrirbæri, þess vegna skýrðu þeir
heldur ekkert. Áður var gefin skýring,
rekinn áróður".
„Þvættingur! Hvenær?“
„í byltingunni“.
„O, vertu nú ekki með neinar ýkjur.
Byltingin var ekki gerð á þann hátt,
né í þessum tilgangi".
„Og árið nítján hundruð þrjátíu og
sjö? “
„Hvað með árið 1937?“
„Nákvæmlega það sama. Óskoraður
réttur til að drepa. Þá enn undir rós
en nú umbúðalaus. Drepið — og basta.
Nú, jæja, og þá höfðu morðirigjarnir
mikið bákn, aragrúa ríkisstarfsmanna,
til umráða. Núna, gjör-svo-vel og ger-
ið það sjálfir. Sjálfsafgreiðsla".
„Æ, Volodjka, hættu nú! Þessi and-
sovézku eintöl þín eru ekki skemmti-
leg lengur“.
„Hvað gengur að þér, ertu móðgað-
ur yfir því, að ég skuli hafa sagt eitt-
hvað gegn Sovét-valdinu? Álítur þú,
að maður eigi að ganga því á hönd?“
„Hinu sanna Sovétvaldi — vitan-
lega“.
„Þessu án kommúnista áttu við? Eins
og í „Lygn streymir Don“ hjá Sjolo-
kov?“
„Farðu til fjandans!"
„Afar sannfærandi svar“, sagði Volo-
djka gallbeizkur. „Og þú . . . . “
„Hættu“, sagði ég.
Hann þagnaði og hélt móðgaður
leiðar sinnar. Ég lagðist aftur á rúm-
ið og fór að brjóta heilann. Hvers
vegna og til hvers þessi tilskipun var
gefin út — það stóð mér öldungis á
sama um. Það var ekkert vit í að sjóða
saman vísindalegan grundvöll og tala
um byltinguna. Mér geðjaðist ekki að
því. Faðir minn hafði verið erindreki
í borgarastyrjöldinni, og ég held, að
hann hafi vitað, fyrir hverju hann barð-
ist. Ég man aðeins óljóst eftir honum.
Þeir sóttu hann árið nítján hundruð
þrjátíu og sex — einn hinna fyrstu —
en eftir lát móður minnar fann ég bréf
hans. Ég las þau, og að mínu áliti hef-
ur fólk af minni kynslóð ' ekki rétt til
að tala um þá tíma. Við getum og verð-
um að velja eða hafna hver um sig.
Það er allt, sem okkur er eftir skil-
ið, allt, sem við enn erum fær um að
gera. Og það er mikið. Of mikið.
Já, ég hvorki vil né get drepið. En
aðrir geta það og munu einnig hafa
viljann til þess. Og ég, ég Anatólí
Karzev, get orðið tákmarkið fyrir
viðleitni þeirra. Og aftur, eins og
daginn sem ég var í síðasta skipti
með Soju, gerði ég liðskönnun hjá
óvinum minum. Hann getur ekki gert
það, hann myndi sjálfsagt vilja það,
en verður hrœddur. Hann gæti það
með steini — múrsteini, aftan frá.
Hverjir fleiri? Hann? Nei, hann er
ekki óvinur minn. Ekki óvinur minn?
Hvaðan veit ég það? Ef til vill er.
hann óvinur minn.
Og því ættu aðeins óvinir að geta
drepið mig? Hvaða vegfarandi sem
væri, eitthvert fyllisvín, glórulaus hálf-
viti, gæti hleypt skoti beint fram-
an í mig og hlakkað yfir krampa-
teygjum mínum. Yfir því, að mér blæð-
ir út á malbikið... að nef mitt verður
mjótt og kinnarnar holar, neðri skolt-
urinn lafir niður, yfir því að augu mín,
hendur mínar, orð mín, þögn mín, haf
mitt, sandur minn, konur mínar, klaufa-
leg ljóð mín hverfa vegna lítillar holu
í gagnauganu.... Nei, djöfullinn sjóif-
ur! Ég læt þá ekki myrða mig. Eg
verð að lifa. Ég ætla að fela mig, gera
mér virki. Ég ætla að þreyja af þetta
tímabil heima í herbergi mínu. Ég vil
ekki deyja. Ég vil það ekki. Það er
engin smán að lifa af. Heldur að vera
lifandi hundur en...
Stanz! Ég verð að stilla mig, ég ve.rð
að vera rólegri. Heldur lifandi hund-
ur. Ég ætla að kaupa mat daginn áð-
ur og fara ekki út fyrir dyr á sunnu-
daginn. Ég ætla að liggja i rúminu og
lesa Anatole France. Ég hef miklar
mætur á Anatole France. Mörgæsaeyj-
an. Thais. Það er líka til Anatole France
í inniskóm. Þegar ég gisti hjá Soju,
færði hún mig í inniskó og slopp Pavl-
iks og hló eins og vitfirringur. Ég
skildi aldrei hvers vegna henni fannst
það svo ofboðslega skemmtilegt. Nú
skil ég það. Hún ímyndaði séí’, að hún
væri orðin ekkja og hefði gifzt mér.
Athyglisvert, hvernig hún ætlar að
drepa Pavlik. Sitja heima á sunnudag.
Nágrannarnir munu einnig verða heima.
Auðvitað, þeir geta brotizt inn i íbúð-
ina, ég verð að víggirða útidyrnár.
Stela járnstöng niðri í nýbyggingun-
um og gera úr henni slagbrand. Ef þeir
ryðjast inn, ætla ég að berja á þeim
með stönginni. Heldur lifandi hundúr.
Ég var á hundasýningu fyrir skömmu.
Mér leizt vel á mjóhundana — með
þessi löngu, grönnu höfuð, ein og ein-
vígisskammbyssur. Gæti ég háð eín-
vígi? Kúlan úr byssu Púsjkíns hitti
hnapp á fötum d’Antes. Þegar ég fer
út .á sunnudaginn, verð ég að leggja
vindlingaveskið í brjóstvasann vinstra
megin, þar sem hjartað er.
„Vinstra megin, þar sem hjartað er“
— það er skáldsaga eftir Leonhard
Frank, afar leiðinleg. En Bruno Frank,
það er allt annar handleggur. Hann
hefur skrifað bók um Cervantes. Hváð
ætli Don Quichotte mundi gera 'hinn
tíunda ágúst? Hann myndi ríða gegp-
um Moskvu á Rosinante sinni og hjálpa
öllum. Sinni eigin Rosinante. Þessi sér-
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
29. maí 1966