Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1965, Qupperneq 9

Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1965, Qupperneq 9
Engin vísindaafrék — aö tungl- ferö meötalinni — eru mikilvœgari en aö geta gert saltvatn ferskt, viö samkeppnisfœru veröV'. John F. Kennedy 40. tbl. 1965 ^rið 1905 er hið fyrsta af tíu árum samfleytitum, er vísindamienn fram- kvæma vendilegusitu rannséknir, sem nokkurn tí-ma hafa gerðar verið á vatns forða heimsins. Þessi ár — Ii965 til 1974, að báðum meðtöldum — bafa verið nefnd Allþjóð- legi vatns’fræði-áratugurmn. Á þessu timabili munu vísindamenn margra þjóða vinna saman að betri nýtingu á vatnsfor'ða jarðarhnattarins. Vatn er það, sem jörðin á í einna rík- ustum mæ-li. En dreifing þess er hins vegar mjög ójöfn. Á mörgum svæðum rikir ba-gaiegur vatnsskortur. >essi skortur veldur oft líkamlegum og hagraenum erfiðleikum. Ha-nn tef-ur mjög fyrir allri rsektun 1-andsins. Hag- vöx-tur margra þróunarlanda og fram- farir á s-tórum svæðum, hjá annars vel iðnvæddum þjóðum, er hindrað af skorti é ferskvatni. Þrát-t fyrir mikilvægi sitt, hefur á- stundun vatnsrann'sólkna — eða vatns- fræði, eins og vísindamennirnir ka'Ua það — verið vanrækt svið. Tiltölulega fáir vísin-damenn vinna áð þ-eim ramn- sóknum. En þessi vanræksla á nú að vera á enda. Tíu ára herförin áðurnefnda á að draga að sér athygli alls heim-sins og svo að la-usn vatnsva-ndamálsins og því h-lu-t verki, sem hún getur átt að gegna fyr- ir framtíð margra stórra hópa af íbúum jarðar. Enda þótt hver þátttöikulþjóð beri sjálf ábyrgð á framkvæmd-um sínum, þennan áratug, hefur tekizt samvinna um ýmis- liegt og menm munu Skiptast á upplýsing um í rík-um mæli, ann-að hvort óform-lega eða fyrir milHigöngu alþjóða-vísindastofn ana. Vænl-egasta aðferðin til að auka fersk- vatnsbirgðir heimsins — og útvega vatns litl-um svæðum nægil-egt va-tn — er að -gera sjávarvatn fersikt, með því að eyða úr því salitinu. 15 andarí'kjastjóm, sem gerði sér Ijósam yfirvofandi vatnsskort — og hin ar örlaga-ríku afleiðingar h-ans — hóf þegar fyrir alilmörg-um árum stónfelldar rannsóknir á afsöltun sjáva-rvatns. Aðf-erðir til þess voru þegar þekktar. Viðfan-gsefnið var að bæta þessar aðferð ir og gera þær hagnýtar á svæðum, þar eem vatnsskortur ríkir. Saltvatnsstofnun Bandaríkjastjórnar, sem se-tt var upp til þess að stjórna þess u-m ramnsóknum, hefur nú s-amvinnu vi-ð ýmis önnur lönd um endurbætur á af- bö it u n artæikni-nni. Sumpart fyrir þessar samvinnutilrau-n ir, var mikilvægur samningur undirritað ur í nóvembermámuði 1964, þar sem s-am einaðir voru tækjnimöguileikar Bandaríkj «mna og Sovétríkjanna, tM að leysa þ-að vandamál að finna árangursrílk-a og ó- dýra aðferð til að aifsaita sjóvatn. Þessi tvö ríki komu sér saiman um að íkiptast á upplýsimgum viðvíkjandi af- »ölíunartilraunum sínum og fá svo þess *r upplýsdngar í heindiur alþjóðastof-nun ínni um kjarmonkuivísimdi, svo að al'l-ar þjóðir gæti notið góðs af þeim. Síðar lieimsóttu rússmeski-r visindarmenn af Böltunarstöðvar og ranmséikn-arstöðvar í Bainda-ríkjiumuim og hópur amerískra vís Þetta er stærsta vélasamstæða í veröld, sem vinnur ferskvatn úr sjó. Hún er á eynni Arúba í hollenzku Vestur-lndíum og framleiðir um fjórtán milljón lítra vatns á sólarliringi hverjum. Vísindin leita að ferskvatni alþjóðará'ðstefnu-nnar um afsöitu-n vatns, og skal hún ha-ldin dagana 3.—9. október 1965 í 'Waishington. Boðsbréfin, sem h-afa verið send 114 iþjóðum, láta þess getið, að mörg hinna félagslegu og hagrænu vandamála þjóð anna standi í bei-nu sambandi við skort- inn á fersikiu vaitni. Sökum þessara vandamála, í saimbandi við frið og velferð mannkynsins, verði þessar rainnsóknir eitthv-ert mikiivægasta fynrtæki aldarinnar. Hinn látni forseti, John F. Kenmedy sagði einu sinni eftirfarandi í samibandi vi'ð umræður um afsöltun sjávarvatns: „Árangur á þessu sviði mundi binda enda á harðar deilur, sem hafa att ná- grönnum, héruðum og þjóðum hvorum gegn öðrum, og mu-ndi gefa milljónum einstaklinga nýja von, milljón-um, sem hafa aila sína ævi þjáðst a-f vatnsskorti og hafa því ekiki getað uppskorið þau likamleg og efnaleg hlunnindi, sem h-af- ið mikla, er liggur að þessum þurru svæð um, hefði getað veitt þeim“. Þrír fjórðuhlutar yfirborðs jarðar eru þaktir vatni. Þrír fimmtu af þurrlendin-u, sem þá er eftir, eru eyðimörk. Skilyrði til vatnsöfl-un-ar á þessum stöðum eru erfið. Vegailenigdirnar, sem flytja þarf vatnið, eru miklar. Það vatn, sem kynni að fást niðri í jörðin-ni, er of-t svo meng- ati steinefnum, að það er til filestra nota óhæfit. Visindamenn, sem ha-fa verið með ti-1- raunir til að mæla vatnsmagnið, hafia korruzt að þeirri niðurstöðu, að 97% af vat.ii jarðarinnar sé í höfu-num. Selta-n í því er of mikil til að gera það hæft til iiievzlu, iðnaðar eða jafiðyrkju. Um 2% af vatni j-arðarinnar er harðfrosið, aða-1- lega 3 hinum mikl-u ísbreiðum Suður- skantslandsins. — Það sem þá er eftir — um 1% — er þá ail-ur forði jarðarinn-ar af fiersk- vatni, í stöðuvötnum, ám og sjálfgerð- um vatnsgeymum neðanjarðar. Ofui'lítið brot a-f einum bundraðs- hlula a-f va-tni jarðarinn-ar er á hv-erjum tíma í loftinu, uppgufað. Sólin er en-n — og v-erðu-r áfram — afkastamesta afsöl-tunarvélin. Geislar hennar hjálpa andrúmsloftinu til að taka í sig raka úr sjónum. Úrkom-an dreifir Framhald á bls. 13 indaman-na kvittuðu með heimsókn til Kússla-nds. Vorið 1964 voru afsöltunar-séxifræðing ar frá Ban-daríkjunum í Saudi-Arabíu, í boði stjómarinnar þar. Þeir athu-guðu hiuigsan-lega staði fyrir afsöltunarsitöðvar og mæltu með því, að stór stöð yrði sett upp í ná-grenni Jidda, s-em gæti af- kastað fimm milljón gallór% framleiðslu fersks vatns daglega (þ.e. um 20 millj. lítra). Stöðin, sem átti einnig að fram- leiða rafmagn, átti að hreinsa jarðvatn, við hita frá olíu eða jarðgasi, en hvort tveggja er nægilegt og ódýrt á þessu svæði. Amerískir vísindamenn á þessu sviði hafa einnig framkvæmt tæknilegar at- huga-nir með emibættismönnuim í ísrael. Það land hefur þegar hagnýtt 85% af fers-kvatnsforða sínum, og heild-ar-vatns magn landsins, jafnved þótt fuffl-nýtt væri, getur ekki enzt lengur en tffl. ársins 1970, eða þar u-m bil. Ekki einasta vöxt- ur. heldur og sjálft líf þjóða-rinnar veltu-r á því, að hægt sé að finna nýjar fiersk- vatnsbirgðir. Áætianir um önniur samvinnufyriirtæki eru á döfinni milii Bandaríkjanna, brezka samveldisins, Mexíkó, Samein- uðu Arabaríkjanna, (þ.e. Egyptaiands), Líbýu og Túnis. ÓHKEININD AV ARNEEt V iðurk-enningin á yfirvofandi þörf ferskvatns í stórauiknum mæli hef- ur orðið til þess, að margar þjóðir hafa gert ráðstafanir um lagasetningu til að hin-dra óhreink-un á jarðvatni og yfir- borðsvatni. Umhyggja þjóðan-na á þess-u sviði h-efur komið fram í ýmsum myn<L um. Til dæmis að ta-ka hefur franska öld ungadei-ldin sérsta-ka vatnsnefnd og ríkis stjórn Fraikkl-a-nds hefur fasta s-krifstofu, sem sinni-r vatnsmál-unum. Fjögur ríkis- ráðuneyti í Vestur-Þýzkalandi hafa um- sjón m-eð vatnsmálunum, og ellef-u fylki þar í landi hafa sérstök ráðun-eyti, sem haía þessi sömu mál m-eð höndum. Árið 1962 kom Evrópuráðstefn-a um vatnsm-ál sam-an í Grikklandi, en þar er f-erskvatn af skornum skanim-ti. Ráð stefnuna sóttu 370 fulltrúair úr 25 lönd- um, þar í taiin Asíuríki, svo og frá Mið- Austur.lönd-um og Bandaríkjunum. Nú eru Bandaríkin að bjóða til fyrstu í þessum víðu pípum er leitt vatn úr Col orado-fljóti í Bandaríkjunum tæpa 900 km yfir hæðótt land. Þær sjá fyrir vatnsþörf 66 sveitarfélaga í S-Karólínuriki. LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.