Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1965, Qupperneq 8

Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1965, Qupperneq 8
Gamli franski spítalinn á Fáskrúðsfirði efst til hægri. Frönsk skúta liggur við bryggjuna, en spítalaskipið „St. Francis d’Assisi“ lengst tii vinstri. Bækistöðvar Fransmanna á íslandi Eftir Vigfús Kristjánsson C uðmundur Einarsson afi minn, hafnsögumaður á Hafnarnesi í Fáskrúðs- firði, hafði mikil afskipti af Fransmönn- um eystra. Hann var afburðasjómaður og aflasæll, talaði vel frönsku og var slarkfær í dönsku og norsku. Hann lóðsaði mörg frönsk, dönsk og norsk skip inn á Fáskrúðsfjörð og Eskifjörð, og hann bjargaði mörgum frönskum fiski- skipum frá strandi og úr sjávarháska. Hann verzlaði talsvert við Fransmenn- ina eins og menn gerðu almennt á Aust- fjörðum. Var nú verzlun mest vöru- skipti. Landsmenn seldu Frökkum prjón les (sjóvettlinga, sokka og peysur), en fengu í staðinn kex, vín, salt og veiðar- færi. Þessi viðskipti voru báðum aðilj- um hagkvæm. Guðmundur var fæddur 6. nóv. 1®16 og andaðist 10. marz 1893. Faðir minn, Kristján Guðmundsson skipstjóri, fæddist 26. okt. 1862. Þegar faðir hans féll frá, tók hann við for- mennsku á bátnum og var með hann þangað til hann hóf að gera út sinn eigin bát, „Höfrung". Hann talaði frönsku og gat bjargað sér í norsku og Seinni hluti dönsku. Árið 1902 bjargaði hann róðrar- báti með þremur mönnum, og þótti það einstakt afrek. Hann andaðist 29. des. 1905, aðeins 43 ára gamall, og fluttumst við þá alfarin frá Hafnarnesi haustið 1906 Dreng bjargað af skipsflakl. F yrsta sumarið (1907) eftir að við fluttum inn í kaupstaðinn unnum við á Tanganum við beitingu og í breiðslu og samantekningu á fiski. Þá var mikið um komur frakkneskra fiskiskipa inn á Fáskrúðsfjörð, og var Búðalega oft þak- in af þeim. Þá sá ég í fyrsta sinn frakk- neska menn, er þeir komu í land á jullunum og tóku vatn á tunnur úr lækj unum og þvoðu þvottinn sinn þar. Ég bafolaði við þá og seldi þeim sjóvettlinga l fyrir flandraraforauð og pompolaferauð. En næsta sumar unnum við í Fram- kaupstað. Verzlunarhúsin stóðu á Álfa- melseyrinni, og rétt ofan við reitinn stóð stór steinn upp á endann og vissi slétti flöturinn á honum, sem var hvítmálaður með svörtum krossi, í suður út á Búða- legu. Hinsvegar við fjörðinn á Sævar- endaströndinni, stutt frá Merki, var ann- ar steinn, og vissi slétti flöturinn á hon- um, sem var hvítmálaður með svörtum krossi, í norður á móti Búðalegu og hin- um steininum, sem var þar. Þessir stein- ar voru innsiglingamerki inn á Búða- iegu. Rétt innan við Framkaupstað rann fram smálækur, er nefndur var Pósthús lækur. Innan við lækinn á sandrifi í fjörunni lá skipsflak af strönduðu tré- skipi, sem nefnt var Merkúr gamli. Það hafði verið einmastraður galías, með gafl að aftan og utan á liggjandi stýri. Hann hafði verið 111 tonn og verið lengi í förum hjá verzlun örum & Wulffs, sem keypti fisk og aðrar afurðir á fjörð- unum og seldi þar varning, áður en verzl unin kom á Fáskrúðsfjörð. Merkúr gamli hafði farið sína seinustu ferð til Fáskrúðsfjarðar 25. júní 1897 og strand- að á þessu sandrifi. Árið 1908 var ekki annað orðið eftir af honum en stefnið og nokkur rif í stjórnborðssíðunni. Ann- að hafði verið rifið smátt og smátt. Drengirnir í Búðakaupstað höfðu dálæti á þessu gamla skipsflaki og léku sér þar oft úti um fjöru. En um flóð var skips- flakið á kafi í sjónum, annað en efsti hlutinn á stefninu. Einn morguninn, sem ég var á reitnum, varð mér litið út á Búðalegu og sá þrjá drengi vera að leika sér úti á fakinu af Merkúr gamla. Þeir voru svo niðursokknir í að leika sér, að þeir gættu sín ekki, og sjórinn var meir en hálffallinn að, er þeir tóku eftir því. Þeir fóru þá að koma sér í land. Eldri drengirnir komust klakklaust í land, en sá yngsti áræddi ekki að fara á eftir þeim og stóð grátandi eftir úti á flakinu. Drengirnir, sem komnir voru í land, þorðu ekki að fara út til hans til að bjarga honum, en hlupu grátandi um í fjörunni. Enginn fullorðinn maður var þar nálægur, því að allir voru í önnum. Ég hljóp þá niður eftir og óð út að flakinu og tók drenginn á bakið. Þá var sjórinn fallinn svo mikið að, að hann náði mér í axlir. En ég var vel kunnug- ur og þræddi mig eftir rifinu í land, en það mátti ekki tæpara vera, að ég hefði það. Þegar ég var kominn í land með drenginn, hljóp hann strax til hinna drengjanna, og þeir hlupu allir heim til sín. En ég sem var rennblautur hljóp heim til mín að Holti og hafði fataskipti og fór svo strax aftur niður á reitinn. En þá var faktorinn kominn þangað, og er hann sá mig, kom hann til mín og skammaði mig fyrir að vera að svíkjast um í vinnunni og tók svo blautan salt- fisk og gaf mér utan undir með honum og hótaði að reka mig úr vinnunni, ef hann sæi mig svíkjast um oftar. Þannig fór um sjóferð þá! Þremur drengjum bjargað frá drukknun S umarið 1910 unnum við hjá Stangelandverzlun, en þar höfðum við unnið frá því á miðju sumri 1909. Stange land hafði nýlega fengið tvo nýja vél- báta frá Noregi, sem hétu „Norður- stjarnan” og „Norðurljósið". Það voru ijómandi fallegir bátar, stokkfeyrtir og ganghraðir. Auk þess hafði Stangeland vélskipið „Lifvelei", 30 tonna kútter, og svo „Karmey“, smávélbát súðbyrtan, sem hann hafði til flutninga. Eins og undanfarin sumur hafði Peter Stange- land nótabrúk og var nótabassi sjálfur. Fyrri part sumarsins 1910 lagði hann síldarlás inni á Búðaleirum. Þegar búið var að læsa síldarlásnum, var svo mikil síld í nótinni, að bæta þurfti nótakútum á lásinn. Ég var þar inn frá að snúast hjá þeim á skektu og var sendur út eftir til að sækja nótakúta. Er ég átti örstutt eftir út að Stangelandsbryggjunni, sá ég að þrír drengir voru að leika sér á bryggju- sporðinum. Er þeir sáu mig koma á skektunni þustu þeir ofan í bryggjustig- ann, og 1 ákafanum að verða fyrstur ruddust þeir hver á annan og lentu allir í sjóinn. Ég reri í spreng út að bryggjunni til að bjarga þeim, því að þeir voru ósyndir og aðdýpi var við bryggjuna. Ég kom rétt mátulega til að geta bjargað þeim. Þeir fóru svo heim. til sín að hafa fataskipti, en ég fór upp í sjóhús til Tómasar Stangelands og sótti nótakútana og fór með þá inn eftir. Nokkrum dögum seinna einn sólbjart- an sunnudag sá ég í fyrsta sinn mann synda. Það var skólastjórinn, Björn Dan- ielsson, og hann stakk sér út í sjóinn af bryggjusporðinum á Stangelandsbryggj- unni og synti góðan spöl. Ég minnist ætíð þessa ágæta manns, sem var góður kennari og drengskaparmaður. í fyrsta skiptið sem ég fór í barnaskólann, fór mamma með mig til skólastjórans, sem tók ljúfmannlega á móti okkur. Er hann vissi að mamma var fátæk ekkja, sem ekki gat keypt allar kennslufeækurnar, sem ég átti að læra, klappaði hann á koliinn á mér og sagði: „Ég gef litla drengnum með fallegu augun bækurn- ar.“ Þannig var Björn Dan, eins og hann var ætíð nefndur. Hann var prúðmenni og drengskaparmaður og ágætur kenn- ari, maður sem ungir jafnt og gamlir báru virðingu fyrir. Frakkneskur sjóliði kjöldreginn. kJ umanð 1910 var mikið um komur frakkneskra fiskiskipa á Fáskrúðsfjörð. Frá því í marz og fram í septemfeer komu um 50 frakknesk skip inn á Búða- legu og lágu þar inni, oft svo dögum skipti. Þann 7. og 8. maí gerði ofsaveð- ur og st'^-v'ð á Austurlandi. Þá lágu mörg fra,i7inesk fiskiskip inni á Búða- legu, og 8. maí rak þrjú beirra upp í fjör- una á Mjóeyrarbugtinni. Tvö þeirra voru fiskiskip: „Daniel“, 82,15 tonn, frá Dun- kerque og „Monette", 134,19 tonn frá Paimpol, og þriðja skipið var „Fri- vole“, 99,46 tonn, birgðaskip frá Paimpol. Talið var að „Daniel“ mundi verða strandgóss. En er veðrið lægði, náðist hann út. Frakkneska herskipið „Lavorísier" lá oft inni á Búðalegu. Eitt kvöld er ég var að fiska á smáfoát úti á firðinum rétt hjá herskipinu, sá ég að sjóliðarnir stóðu i uppstilltum röðum á þilfarinu og liðs- foringjar og hershöfðingjar hjá þeim. Þá kom liðsforingi og tveir sjóliðar með honum með fjötraðan sjóliða á milli sín og staðnæmdust þar. Háttsettur sjóliðs- foringi talaði, og síðan var fjötraði sjó- liðinn bundinn með kaðli og látinn út fyrir borðstokkinn og dreginn þvert und- ir kjöl á skipinu. Þetta var það sem nefnt var að kjöldraga menn. En það var refs- ing fyrir að brjóta herlög eða óhlýðnast þeim. Hafísinn á Fáskrúðsfirði 1911. S umarið 1911, 20. apríl, fyllti Austfirði af hafís, og um mánaðamótin apríl og maí lá ísinn frá Langanesi til Papeyjar. Skipin, sem lágu inni á fjörð- unurn, urðu innikróuð og föst í ísnum. 22. apríl spennir hafísinn heljargreipum sínum um allt Norður- og Austurland og teppir skipagöngur. Gufuskipin „Austri“, „Askur“, „Mjölnir“ og „Hólar“ liggja inni á Eskifirði og Reyðarfirði. Á Fá- skrúðsfirði lá spítalaskipið „La France“ inni á Búðalegu og vélskipið „Lifvelei“. 28. apríl lágu gufuskipin „Austri“ og „Hólar“ innikróuð á Eskifirði. 4. til 7. maí var íslaust belti % til 1 mílu breitt frá Gerpi með landi sunnan við hann. Þann 4. maí var smálos á ísnum á Fá- skrúðsfirði, og þá gat „La Franee" skot- izt út. 6. maí kom gufuskipið „Vesta“ frá útlöndium og hafði mætt ísnum 10 kvartmílur út af Skrúði og sigldi norð- ur með honum til að reyna að finna vök í ísnum og fann loks vök í honum út af Seyðisfirði og komst með kvöldinu inn á Seyðisfjörð. En á suðurfirðina Framhald á bls. 12. 8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS. 40. tbl. 1965

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.