Lesbók Morgunblaðsins - 10.10.1965, Page 14
Barnalæknir gerir tilraun með súrefn isneyzlu ungs drengs. Hvert barn, sem
tekur þátt í tilraunum dr. Cheeks, dvelst tvær vikur í sjúkrahúsi Johns-
Hopkin s-Háskólans.
B arn fæðist, stækkar og þyng-
ist, allt fram að þroskaaldri, en hætt-
ir þá að vaxa. Að undanteknu því
óhugnanlega fyrirbæri, þegar barn
þýtur upp um þriggja til fjögurra
þumlunga hæð á skömmum tíma, þyk
ir vöxtur mannslíkamans vera meira
eða minna eðlilegt fyrirbæri og hon-
um tekið sem sjálfsögðum hlut.
Vísindamenn undir stjórn prófess-
ors eins við Johns Hopkins háskól-
ann eru nú að rannsaka þetta, sem
þeim þykir vera töfrandi ævintýri, —
vöxt mannsins. Prófessorinn, dr.
Donald B. Cheek, sem fæddur er í
Ástralíu, leitast við að komast að því,
hvaða breytingar verði í líkamanum,
þegar hann vex. Hann vonast eftir,
að þessar rannsóknir leiði ekki aðeins
undirstöðufróðleik í ljós, heldur og
að þær geti bent á leiðir til að hafa
hemil á og lækna margskonar sjúk-
dóma.
Dr. Cheek hefur nýlega fengið
mikla hjálp við rannsóknir sínar, þar
sem er mikil fjárveiting frá Heil-
brigðismálastofnuninni í Bandaríkj-
unum. Hin nýja, velútbúna stofnun
hans hefur næstum 100 vísinda- og
tæknimenn yfir að ráða, hjá Johns
Hopkins í Baltimore, Maryland,
Læknarannsóknastöð hersins í Walt-
er Reed-sjúkrahúsinu, í Washington,
Háskólanum í Miami, Flórida, og
Martin-Marietta-stofnuninni í Balti-
more.
Verulegur hluti þessa fyrirtækis,
sem var hálft annað ár í undirbúningi,
snýst um lífeðlisfræðilegar rannsókn-
ir á fjórum börnum, hálfsmánaðar-
lega. Börnin dveljast í nýja barnaspít
alanum hjá Johns Hopkins í Balti-
more.
Tvö barnanna eiga við vaxtarerf-
iðleika að stríða sökum meðfæddra
hjartagalla, eða vanþroska á slím-
kirtlinum. Með hverju barni verður
heilbrigt systkin þess, til þess að
hægt sé að gera samanburð.
Mörg hinna afbrigðilegu barna fá
læknismeðferð. Svo verða þau send
aftur til stofnunarinnar, til þess að
séð verði, hvaða breytingum læknis-
meðferðin hefur valdið.
Ein ástæðan til þess, að Cheek pró-
fessor notar þannig börn með með-
fædda hjartagalla, er sú, að mörg slík
börn dragast aftur úr hvað likams-
vöxt snertir. En fái þau læknismeð-
ferð, geta þau stundum tekið út allt
að því fjögurra ára vöxt á einum sex
mánuðum. Ennfremur er það, að tak
ist þessum börnum að ná eðlilegri lík
amsstærð á þennan hátt, þá hægir
þessi ofsahraði vöxtur á sér og kemst
á eðlilegt stig, miðað við aldur.
Það er orðið að vana að miða lík-
amsvöxt við hæðina, þungann og
ýmsar mælingar á líkamanum. Vöxt-
urinn hefur venjulega verið útskýrð-
ur, sem margföldun á frumum líkam-
ans. Nýlegar rannsóknir á dýrum,
framdar af starfsliði Cheeks prófess-
ors, svo og tveimur kanadískum vís-
indamönnum, hafa sýnt, að vöxtur
eftir fæðingu stafar fyrst og fremst af
stækkun en ekki fjölgun hjá frumun-
um.
H ins vegar hafa lífeðlisfræðing
ar trúað því fram að þessu, að vöðva-
sellum fjölgi ekki eftir fæðingu. En
viðurkennd skoðun er nú, að þessar
sellur — ólíkt flestum öðrum •— marg
faldist að tölu og það nokkrum sinn-
um. Engu að síður eignar Cheek
prófessor mestallan vöxt vöðvavefja
fyrst og fremst stækkun, frekar en
fjölgun frumnanna.
Eftir að þessar rannsóknir voru ný-
lega gerðar á dýrum, þurftu Cheek
prófessor og aðstoðarmenn hans að
koma sér upp aðferðum til að mæla
vöxf einstakra frumna og finna út
efnasamsetningu mannslíkamans. Hér
skulu nefndar nokkrar aðferðir, sem
stungið er upp á:
Ef gengið er út frá, að magnið af
DNA, sem er upphafsefni frumnanna,
haldist óbreytt í hverri sellu eftir
fæðingu, er hægt að mæla vöxt hverr
ar frumu óbeint. Eftir því sem frum-
an stækkar eykst eggjahvítuinnihald-
ið. Þannig getur vísindamaðurinn
sloppið við það vonlitla verk að mæla
einstakar örsmáar frumur, en mælt í
staðinn magn eggjahvítu og DNA í til
tölulega stóru vefjarstykki, þar eð
hlutfallið milli þessara tveggja gefur
til kynna stærð sellunnar.
Vísindamaðurinn getur fljótt og
hæglega athugað breytingar í sell-
unni með því að mæla magnið af
radioisotop-potassium-40. Hlutfallið
milli hinna þriggja talna, potassium-
40 gagnvart hinu eðlilega potassium-
39 og eggjahvítuefnisins í sellunni er
stöðugt. Mæling á geislavirkni potass
ium-40 nægir til að mæla selluna og
vöxt hennar.
Vatnsmagnið í og kring um sell-
urnar er og mikilvægt atriði í þess-
um rannsóknum. Starfsemi Cheeks
prófessors að mælingum á vatni kring
um líkamsfrumur barna er heims-
þekkt.
A
H nnað viðfangsefni er það,
hvernig vextinum er stjórnað. Til
dæmis verður talsvert stökk í vextin-
um þegar barnið tekur að nálgast
kynþroskaaldurinn. Verið er að rann
saka áhrif hormóna á þennan vöxt.
Allt, sem barnið etur, drekkur og
gefur frá sér, meðan á dvölinni stend
ur í Barnaspítalanum, verður ná-
kvæmlega mælt. Til þess að tryggja
það, að ekkert sé hlaupið yfir, hefur
stofnunin gert óvenjulega varúðar-
ráðstöfun: Barn, sem ætlar að hægja
sér, án þess að gera hjúkrunarkon-
unni aðvart, er stöðvað af sjálfvirku
viðvörunarkerfi.
Cheek prófessor er mjög spenntur
vegna þess, að nú er hann að ljúka
dýrarannsóknum sínum og að því
kominn að hefja tilraunir á mönnum.
Hann vonast eftir að minnsta kosti
einum árangri af þessum lífeðlis-
fræðilegu rannsóknum á mannslíkam
anum, sem sé, að hann komist að nyt
sömum fróðleik um eðli tiltekinna
sjúkdóma, sem tefja fyrir vexti
manna. „Aðrir hafa athugað vöxtinn
áður, en bara ekki alveg svona“,
segir hann.
Menn geta orðið langSeiðir
á sífelldum áróðri
Ársþing eistneska kommúnista-
flokksins var háð í janúar og voru
þar 750 fulltrúar. Þar af voru 468 eist
neskir, hinir voru Rússar. Á þessu
þingi kom fram, að við mikil vand-
ræði væri að etja á öllum sviðum.
Bændur hefðu ekki nógan áburð til
þess að rækta jörðina; kúm hefði að
vísu fjölgað, en mjólkurframleiðslan
þó minnkað, og ógerningur væri að
fá bændur til þess að flytjast á sam-
yrkjubúin. En þetta væri þó ekkert
hjá því hvað hugarfarinu hrakaði. Nú
yrði þar að draga af sér slenið. Skól-
arnir vanræktu að innræta nemend-
um hið rétta hugarfar, og kennararnir
sjálfir stæðu á of lágu þroskastigi
í hugmyndafræði kommúnismans.
Bókmenntum og listum hefði mistek-
izt að lýsa „sovétmanninum sem
hetju, með öllum sínum yfirburðum
og glæsileik".
t af þessu spunnust svo um-
ræður í blöðum eftir þingið. í blað-
inu „Nö'Ukogude Öpetaja“ birtist t.d.
löng grein. Þar segir að hugarfari
kennara og nemenda í æðri skólum
sé mjög ábótavant. Það vanti þó ekki
að þeim sé kennd hugmyndafræði
kommúnismans og þeir læri í hverju
yfirburðir hans séu fólgnir. Við próf
svari nemendur öllum spurningum
um þetta efni rétt, en hugur fylgi
þar ekki máli. Kennslan hafi ekki
getað sannfært þá, og þeir trúi ekki
á það sem þeir læri. Þetta er alveg
ófært, segir blaðið, því að með þessu
móti verður kennlsan gagnslaus. Sök-
inni verði að skella á kennarana. Hin
ir pólitísku leiðtogar í skólunum
fræði nemendur með hangandi hendi.
Þeir hafi enga brennandi sannfær-
ingu. Og því fari svo, að nemendur
öðlist enga sannfæringu heldur.
VF etið er um eitt dæmi, þessu
til sönnunar. Piltur, sem hafði lokið
prófi úr æðri skóla, gekk í söfnuð
Votta Jehova, og það þótti auðvitað
ógurlegt hneyksli. Honum var stefnt
fyrir rétt og ákærður fyrir það að
hafa gengið í trúarsöfnuð, þrátt fyr-
ir það að honum hefði verið kennt
í skóla að öll trúarbrögð væru bann-
færð, og hann hefði við próf svarað
rétt öllum spurningum þar að lút-
andi.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS'
32. tbl. 1965