Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1965, Side 2

Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1965, Side 2
Yfirleitt má segja það um ut- anríkisstjómmál Bandaríkj- anna, að því mikilvægara mál, sem leiða þarf til lykta, því færri menn starfa að afgreiðslu þess. Það eru málin sjálf en mennimir ekki sem hafa komið á þessari reglu. Þörfin á levnd er næstum alltaf þyngri á metunum en lýðræðið. Þar af leiðir, að aðeins forseti Banda- rikjanna og örfáir ráðunautar hans geta ákveðið, hvaða vopn skuli framleidd, næstu tíu árin, hvaða skotmark í Viet- nam ákveðið fyrir næstu viku. Og smám sarnan verður það þannig, að þessir fáu menn einir saman, gera öi’lagaríkar á- kvarðanir og skuldbindingar og haetta á hir.ar hræðilegustu afleiðingar, með því að ákveða, til dæmis að taka, hvort við viljum eða getum staðið við hlið Sovétríkjanna, eða gegn valdi Rauða- Kína, og hvernig. Allt eru þetta mál, sem milljónir okkar hafa skoðanir á, en engan raunverulegan atkvæðisrétt um. Og líklega hefur þetta alltaf svona verið. En tæknin hefur aukið hraða sög- unnar, að því marki ,að aðeins fram- vindan og þeir fáu menn, sem að henni vinna, ákveða bókstaflega eðli hernað- arins og möguleikana á friði. Eins og siendur, er aðalmaðurinn meðal hinna fáu, sem ráða gangi málanna, náungi, kallaður Mac, í kjallara Hvíta hússins. M ac heitir réttu nafni McGeorge Bundy, og er af Bundy- og Putnam-ætt unum í Boston, fyrrverandi repúblíkani og áður deildarstjóri vísinda- og lista- deildar Harvardháskóla. Hann hefur unnið i sérstaklega veggfóðraðri skrif- siofu í þessum kjaliara í meira en fjög- ur ár, og það án nokkurs pólitísks em- fcættis eða formlegs valds, en bara af því, að hann er það sem hann er og þar sem hann er, þá er hann orðinn einn mikilvægasti vörður utanrikis- stefnu Bandaríkjanna, hvers daglega á- lit hefur áhrif á stjórnmálasögu heims- ins. En þeir, sem þá sögu rita, og viija hafa persónurnar sínar skýrar og af- n a- kaðar, komast heldur betur i vand- ræði með þetta, hvað Mac snertir. Hann er einhver aðgengilegasti og skýrorðasti maður í þessari stjórnarskrifstofu, og þótt aðrar væru með taldar, en hinsveg- ar, á stjórnarráðs-mælikvarða reiknað, sá ósýnilegasti og óútreiknanlegasti. Hann er bæði skapari og framsögumað- ur stjórnmálastefna, og í rauninni sam- bland af þessu tvennu. Hann er kröft- ugur stjórnandi og kurteis fylgismaður forsetans. Svo að notað sé gamalt orða- tiltæki, er hann bæði lamb og ljón. Svo að byrjað sé á því einfaldasta, er hann bæði framsögumaður og túlkandi viija forsetans í fjöldanum öllum af dag legum samningagerðum í utanríkismál- um Hann endurskoðar margar og sem- ur sumar hinna óteljandi orðsendinga og tiíkynninga til vina og fjenda erlendis og til almennings innanlnads. Hann sem ur i deilum manna og stjórnardeilda, sem fjalla um heimsmálin, stjórnar hin- um mörgu straumum þeirra af upplýs- ingum og athugunum, og gætir vand- lega fyrirætlana og framkvæmda stjórn- niálastefnanna. Þegar hann segir, jafn- cGEORGE vel við einhvern ráðherra: „Forsetinn vildi gjarna þá gæti það eins vel verið Lyndon B. Johnson að segja: „Ég vil En svo safnar hann líka saman og flytur hugsanir og hugmyndir annarra, íorsetanum til athugunar. Hann safnar saman fyrir hann uppástungum, spurn- ingum, aðvörunum, áskorunum og kvört unum, innanlands frá og utan, og á- kveður, hvort og hvenær forsetinn vill eéa ætti að fá vitneskju um hverja um sig. Mr ví er yfirleitt svo komið, að Bundy er tekinn að stjórna bæði mót- teknum og sendum ákvörðunum á hin- um eina stað í Washington, þar sem diplómatisk, hernaðarleg, hagræn, vís- indaleg, sálfræðileg og njósnamál ,utan- rikismálunum tilheyrandi eru á ferð- inni saman, eða ættu að vera það. Menn vita aldrei fyrir vist, hvers ráðleggingar valda að lokum mestu úr- skurði forsetans, en í Washington telja menn, að það sé ekki hvað sízt Bundy, sam sé höfundur fyrirætlunarinnar um hægfara árás á Norður-Vietnam og varnarráðstafananna gegn því að Suð- ur-Vietnam hrynji í rúst, að það hafi verið Bundy, sem taldi forsetann á að rjúka ekki upp til handa og fóta við de Gaulle, og neyða ekki margþættu kjarnorkuáætluninni upp á bandamenn sína — að Bundy hafi, með slynglegri samvinnu við marga aðra, valdið hinum ágætu lyktum flugskeytadeilunnar á Kúbu, að hann hafi, í sömu villunni og margir aðrir, ætlað að sameina tilgang og aðferð við mistökin í Svínaflóa. Að minnsta kosti þykir enginn vafi á þvi leika í Washington, að í þrengsta ráðgjafahóp Kennedys og Johnsons, hafi Bundy — þrátt fyrir þetta þunglamalega og formfasta embættisheiti sitt: „Sér- legur ráðunautur forsetans í öryggis- málum“ — haft jafnmikil völd og Dean Rusk, ráðherra og varnarmálaráðherr- ann, Robert McNamara. Jafnvel hafa margir brotið heilann um það, hvort ekki væri verið að koma ýrnsum skyld- um ráöherra á manninn I kjallaranum í Hvíta húsinu, og það svo mjög, að einu sinni var hann spurður: „Heyrðu, Mac, ef þú værir ráðherra, hvað mund- írðu þá gera með einhvern Bundy í kjall aranum í Hvíta húsinu? „Engin vandræði með það“, er hann sagður hafa svarað um hæl: „Það er ekki til nema einn Bundy“. Þetta svar væri auðvitað hægt að færa á verra veg fyrir honum, en hér var það endurtekið af aðdáendum hans, sem dæmi upp á fyndni hans og snar- ræði, sem koma honum að haldi, jafn- vel sem svar við ósvífni. Sannleikurinn er sá, að Bundy gerir sér vel ljós forréttindi þeirra ráðherr- anna Rusk og McNamara, og eigin sam- vinnu við þá báða og hvorn um sig og aðgang þeirra allra þríggja að forset- anum, sameiginlega eða hvers fyrir sig. Þetta er samvinna, sem hefur komið að gagni í mörgum vanda og svarað kröf- um tveggja forseta. E 1 n það er alls ekki í krafti em- bættis né upphefðar, sem Bundy ber svo hátt meðal þeirra, heldur er það vegna þess, að hann hefur áunnið sér í öllum stjórnardeildum, hærri sem lægri ýmist hrifningu eða að minnsta kosti virðingu, þótt með tregðu hafi ver- ið, með nærveru sinni og verkum. Hann er hæfileikamaður, sikarpur og stundum hvass, grannur og snyrlileg- ur, ytra sem innra, og næstum prófess- orslegur, 46 ára að aldri, snar í snún- ingum, bardagafús og öruggur, hvort sem er á tennisvellinum eða í andlegum knattleik. Hann etur, drekkur, dansar leikur sér og umfram allt, talar hann írjálsmannlega og sumir segja meinlega. Hann getur vel séð gegn um mjög mikilvægan útlending og afgreitt hann rneð því að segja, að hann hafi „mjög hagsýnan skilning á sannleikanum“, og hann getur farið alla leið niður í skóla- stærðfræði, með því að benda á, að þótt ekki séu neinir „óháðir breytileikar“ í alþjóðaviðskiptum, þá séu þeir alltaf til „úfyrirsjáanlegir“. Bundy hefur þannig gaman af að leika sér að orðum og hugmynduni, en það gerist sjaldnast á kostnað tilgangs I'undy er alls staðar nalægur, þar sem forsetinn fer. hans. Á hinum 12 vinnustundum dag hvern, og á þeim fáu tímum, sem hanu á þá eftir til að stunda kunningja sína cg gleypa í sig sagnfræði — og ævi- sagnabækur, er hann, að eigin sögn „alltaf að flýta sér“. Og einhverntíma, þegar það greip hann að fara að gera grein fyrir sjálfum sér, þá kom hann ineð þá sálfræðilegu fullyrðirigu við áheyrendur sína, að „hið raunverulega hreyfiafl“ væri ekki Purítanabyltingin né heldur hagnaðarvonin, heldur „þessi ólýsanlega, einfalda, eðlilega hvöt mannsins til að vilja gera eitthvað veru- lega vel.“ Hann metur það bæði hjá sjálfum sér og öðrum að skara fram úr vera fljótur til og ljós, eða eins og hann komst að orði í vörn sinni fyrir fyrr- verandi ráðherra, Dean Acheson, gaml- an fjölskylduvin: „Dyggðin er í því fólg in, þegar um mikilvæg efni er að ræða, að hafa sín megin réttan málstað, dugn- að og leikni. í Washington hefur þetta kapp hana eftir hinu frábæra fengið suma til að lialda, að hann geti beinlínis ekki þolað heimskingja, og hafi mikið fyrir því að þola hina óframfærnu. Flýtirinn, sem á honum er, hefur komið því orði á hann, að hann sé snar í snúningum og stundum flasfenginn í dómum sín.um. Kapp hans eftir skírleika hefur gert hann að trúverðugum talsmanni, jafnvel þeirra stefna, sem hann er andvígur — og jafnvel hefur það gert hann að þeitn manni, sem gefur oftast greinilegustu yfirlitin yfir rök málanna, bæði stn eigin og annarra. E inn embættismaður hefur sagt: Framhald á bls. 12. Framkv.stj.: Ritstjórar: Auglýsingar: Ritstjórn: UtgefancU: Sigfas Jónsson. Sigurður Bjarnason frá Vierur. Matthías Johannessen. Eyjólfur Konróð Jónsson. Arnl Garðar Kristínsson. Aðalstræti 6. Sími 22480 H.f. Arvakur. Reykjavílc. 2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 14 tbl. 1965.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.