Lesbók Morgunblaðsins - 12.04.1953, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
20b
Þá virðast þau hætta búskap á sjálfri
jörðinni, því þá eru þau sezt að í
koti eða hjáleigu og eru þar í þurra-
búð og hafa af fiskiveiðum fram-
færslu sina.
Liða svo tímar fram til ársins 1848.
Þá um haustið eru þau í kirkjubókinni
skrifuð búsett í Hafnarfirði, bústaður
þeirra er kallaður „Svemskot", sem ár-
ið 1847 gengur imdir nafninu „Guð-
rúnarbær“. Koti þessu er raðað niður
í hverfi þessara bæja, Hraungerði,
Lækjarkot og Byggðarenda. En upp
með læknum eru þessi fjögur býli
skráð á þessum árum. Og þarna í
Guðrúnarbæ, sem nú er Sveinskot kall-
að, búa þau Sveinn og Sesselja með
fimm börnum sinum, Sigríði, Sveini,
Jóni, Helga og Vilborgu og 1850 eign-
ast þau sjötta barnið, Jóhannes.
Næstu árin gengur á ýmsu með nafn-
ið á kotinu. Það er kallað „Sveinskot",
„Horn", „Horngrýti" eða „Horngr." og
er nafnið þá skammstafað og gengur
á þessu allt fram til 1870, þá er farið
að skrífa það að staðaldri „Bossakot“.
Liður svo fram til 1866. Þá í marz deyr
Sveinn, en Sesselja býr eftir í kotinu,
ekkja ásamt börnum sínum sumum.
1866 þeim Sveini og Jóhannesi, 1867
þeim sonum sínum og Vilborgu dótt-
ur sinni, og áfram hafa þau verið heima
hjá henni sitt á hvað næstu árin.
14. maí 1874 eru gefin saman í hjóna-
band af prófastinum í Görðum, séra
Þórarni Böðvarssyni, Vilborg Sveins-
dóttir, vinnukona hans og Jón Guðna-
son frá Guðnabæ í Hafnarfirði. En
hann þá talinn sjálfs sin.
25. júlí 1875 fæðist þeim hjónum
sonur. Er hann vatni ausinn og nefnd-
ur Sveinn eftir afa sinum.
3. febrúar 1877 drukknaði Jón
Guðnason ásamt sex mönnum öðrum
af sexmannafari er ýtti úr Brúar-
hraunsvör. Var þá sonur þeirra Vil-
borgar og Jóns, Sveinn, tekinn í fóstur
af önimu sinni, Sesselju Jónsdóttur, og
býr hún þá i Bossakoti.
1879 deyr svo móðir Sveins, Vilborg
Sveinsdóttir. Þá cr Sessclja orðin ein
til að ala önn fyrir dóttursyni sinum.
1882 deyr Sessclja, og hefur þá Sveinn
dóttursonur hennar, verið tekinn i fóst-
ur af þeim Halldóri Halldórssyni og
konu hans Guðrúnu.
Hvort Sveinn Þorvaldsson hefur
fyrstur manna búið i Botnshagakoti og
þá byggt scr þann bústað, vcrður nú
ekki vitað, þvi ekkert býli eða bja-
leiga er talin fylgja Setbergi í „Jóhn-
sens-Jarðatali“, og þó eru þar skráðir
tveir hjáleigumenn árið, sem jarðatal-
ið er gefið út.
Þegar Sveinn Þorvaldsson flytzt frá
Botnshagakoti, er nafnið farið að taka
á sig breytingu, orðið Bosshagakot. Svo
þegar hingað kemur niður í Hafnar-
fjörð, hefur það í framburði fólksins
tekið áframhaldandi breytingum, og
þegar Sveinn er seztur að hér þá er
nafnið orðið Bossakot og vafalaust er
þá farið að kenna Svein og hans fólk
við kotið, og kotið við fólkið. Því svo
segir mér Jón verkstjóri Einarsson, að
hann heyrði í sínu ungdæmi Helga
Sveinsson kenndan við kotið og var
kallaður Helgi Bossi. Hér fær engu um
þokað, þó allt önnur nöfn séu skráð
í kirk.jubækur. Nöfn, sem Sveinn og
hans fólk hefur vjljað láta festast á
kotmu. Hafnfirðingar fóru aðrar leið-
ir og réðu nafninu, að það varð „Bossa-
kot“, og jafnvcl þegar kotið er horfið
og hús hefur verið reist á lóðinni, þá
er það skjalfest í „Veðmálabókum" að
húsið er kallað „Bossakotshús“.
Hef ég þá fengið staðfestingu á að
Sveinn Jónsson hafði rétt fyrir sér, er
hann gat þess við mig, að maður nokk-
ur ofan frá Setbergi kominn hafi flutt
með sér Bossakotsnafnið niður til
Hafnarfjarðar.
Að það hafi verið móðurafi hans,
Sveinn Þorvaldsson, verður ekki efast
um.
—★—
Að síðustu læt ég fylgja hér með
lýsingu á kotinu, eins og það kom
manni einum fyrir- sjónir, sem naut
gistingar í þvi nótt eina i byrjun ver-
tiðar 1890. Var það Matthias Þórðar-
son, skipstjóri frá Móum á Kjalarnesi.
Matthias á að vera stýrimaður á kútt-
er „Svend“, en Ágúst Flygenring á að
vera skipstjóri, og hefur Ágúst valið
honum gistingu hjá Sigurðj í Bossa-
koti. Lýsir hann kotinu á þessa Icið
og aðbúðinni, sem gestur og heimilis-
folkið átti við að búa.*
„Sigurður þessi var fullorðinn maður,
talinn duglegur sjómaður, giftur og
voru á heimilinu tvö ungbörn. Aldrei,
hvorki fyrr né síðar, hef ég séð jafn-
mikla fátækt á nokkru heimili eins og
hjá honurn og furðar mig á því enn
í dag, að skipstjórinn (Ág. Flygenring),
skyldi biðja Sigurð um að sjá mér
fyrir næturgistingu, og eins hinu, að
*„Litjð til baka“, bis. 12J.
Sigurður skyldi taka það í mál, uð Iofa
mér að vera. Um kvöldið var ó borð
borið fyrir mig svart kaffi sykurlaust
og tvær sneiðar af þurru rúgbrauði og
sömu góðgerðirnar fékk ég um morg-
uninn.
Rúmflet sængurlaust var í einu
horni stofunnar, sem var allt í senn,
setustofa, svefnherbergi og eldhús fjöl-
skyldunnar og þar fékk ég að leggja
mig um nóttina og búa um mig sem
bezt ég gat.
í Bossakoti þurfti ég ekki að vera
r.ema þessa einu nótt....“.
Gísli Sigurðsson.
Mola r
BÓKMENNTAPRÓF í rússneskum há-
skóla. Stúdentinn er ekki í „flokkn-
um“ og kennarinn spyr byrstur:
— Hver skrifaði bókina „Strið og
friður“?
— Ég gerði það ekki, svaraði stúd-
entinn í ofboði.
Þetta þótti kennaranum svo ofboðs-
leg fávizka, að hann taldi sér skylt að
skýra rektor skólans frá því.
— Þú skalt ekki taka þér þetta svo
nærri, Ivan Ivanovits, sagði rektor og
ætlaði að gera gott úr þessu. Ef til
vill segir pilturinn það satt að hann
hafi ekki ritað bókina.
Nú gekk fyrst algjörlega fram af
Ivan Ivanovitsh. Hann rcytti hár sitt
og rauk út á götu. Þar mætti hann
kunningja sínum úr leynilögreglunni
og hann spurði hvers vegna Ivan
Ivanovitsh væri í svo æstu skapi.
Kennarinn sagði honum þá upp alla
sögu.
— Settu það ekki fyrir þig, sagði
lcynilögreglumaðurinn, þetta lagast.
Daginn eftir sáust þeir hvorugur í
skólanum, rcktor né stúdentinn. Um
kvöldið fekk lvan Ivanovitsh skeyti
frá vini sinum, leynilögreglumannin-
um og var það á þessa leið:
— Ég sagði þér að þú þyrftir ekki
að setja þetta fyrir þig. Þeir hafa báð-
ir meðgengið.
•k -k
ÆTLl það væri ekki bezt að hafu 11
mánaða skólaskyldu. Það er betra að
hafa börnin í skóla en á götunni.
(Clifford L. Brownell, prófessor við
Columbia haskólann).