Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.1952, Page 9
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
493
Tekið sýnishorn aí bræddu stáli til efnarannsóknar.
2500 dollara smálestin, en í því er
mikið af dýrum málmum, allt að
40% chrome, nikkel, molybdinum
o. fl. Þessari stáltegund er ætlað
að þola sterka gufu af sýrum og
háan hita, eða allt að 900 st. F., án
þess að ryðga eða flagna. Þetta er
óvenjulegt stál og á því er ágóði
mestur, enda er meiri hætta að fara
með það. Annars eru framleiddar
hundrað tegundir stáls, en ég drep
á þetta dæmi til að sýna hvernig
verðið breytist eftir gæðum.
Nú er stálsteypan send í aðrar
verksmiðjur þar sem hún er hefl-
uð og löguð á ýmsan hátt, þar til
hún er orðin vinnandi hlutur í vél.
Þeir, sem að þessu sinna, fá allríf-
lega fyrir sinn snúð, og mætti segja
mér að í þeim meðförum bættust
önnur 300% ofan á verðið. Er því
eðlilegt að varan sé orðin nokkuð
dýr þegar hún kemur í hendur
kaupandans. Við því er að vísu
ekkert að segja, því að allir verða
að fá nokkuð fyrir sinn snúð.
En þá langar mig til þess að
spyrja: Hvenær ætla íslendingar
að njóta þessa ágóða sjálfir? Hve-
nær ætla þeir að hætta að senda
brotajárn úr landinu og kaupa á
þsð vinnu útlendinga fyrir dýr-
mætan og torfenginn gjaldeyri?
Er ekki nær fyrir þá að spara gjald-
eyririnn og nota sínar eigin hend-
ur til þess að smíða úr járninu?
Ný öid fer í hönd á íslandi —
vélaöld. Það er farið að ræsa fram
víðáttumikil nýræktariönd með
stórvirkum skurðgröfum. Svo þarf
vélar til að plægja þetta land,
herfa, sá í það, siá og raka. Og
eftir því sein hin nýa búskaparað-
ferð heppnast betur, því fleiri
verða bændurnir og um leið þörf
fyrir fleiri vélar. Innflutningur á
vélum hlýtur að aukast og marg-
faldast, því að aldrei framar verð-
ur horfið að hinu gamla búskapar-
lagi að notast við orf og hrífu, pál
og reku. Ræktunin eykst ár frá
ári og bændur leggja meira og
meira a vélar sínar. Og þá verður
meira siit á vélunum, eins og eðli-
legt er. Þá vantar varahluti og ný-
ar vélar og æ meiri kröfur verða
gerðar til innflutnings á vélum og
vélahlutum, því að framleiðslan má
ekki stöðvast.
Hafa íslendingar gert sér grein
fyrir því hvert hin nýa vélaöld
leiðir þá? Hún krefst síaukins inn-
flutnings, síaukins erlends gjald-
eyris. Bændur verða að fá allar
þær vélar, sem þeir treysta sér til
að kaupa og nota með góðum
árangri. Undir því er komin fram-
tíð landbúnaðarins.
Víkjum þá að öðru.
Ég sá í „ísafold“ að þið eruð að
koma ykkur upp sementsverk-
smiðju og er það aðkallandi fyrir-
tæki. En undir eins og þið farið
að hreyfa hjól, þá farið þið að slíta
stáli. Sementsverksmiðjur eru
frekar á stáleyðslu. Ég þekki það.
Fyrst og fremst hefi ég búið til
mikið af stáli handa sementsverk-
smiðjum, og í öðru lagi er mér
kunnur rekstur sementsverksmiðja,
því á árunum 1914—1916 vann ég
við eina slíka (The Canada Cem-
ent).
Mestur hluti sements er unninn
úr hörðu grjóti og er það malað
í mörgum mismunandi kvörnum og
siðan sett undir mismunandi valt-
ara (revolving drums), sem gera
grjótmulninginn að dufti. Kvarn-
irnar eru smíðaðar úr manganese-
stáli, en valtararnir eru úr chrom-
stáli og er hörkustig þess 500, en
í venjulegu stáli er hörkustigið 150,
og af því má sjá mismuninn á
herslunni.
Fyrsti stálbræðsluofn í Kanada.
Þar byrjaði Jón.