Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1946, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
þáttinn í ]>ví, aíi hjer hýr nú: —
„Stjórnfrjáls þjóð, með verslun eig-
in búða?“
Börn Skúla fógeta.
ÞAU IIJÓNIN Steinunn og Skúli,
áttu 7 börn, sem öll náðu fullorð-
insaldri og voru bæði gáfuð og mann
vænleg. Ekki eru þó ættir komnar
nema frá þrem dætrum þeirra. —<
Ljetu þau hjón menta dætur sínar,
betur en þá tíðkaðist fyrst og fremst
í kvenlegum listum, en einnig
lærðu þær bókleg fræði, þannig
vour þær látnar læra bæði danska
og þýska tungu. — Naumast er þó
hægt að segja, að barnalán þeirra
hjóna, væri mikið.
Elstur var Jón landfógeti, f. 1738
og er hans áður getið.
Guðrún (eldri) f. 1739. Giftist
Jóni Snorrasyni sýslum. í Skaga-
fjarðarsýslu. Ilann var gáfumað-^
ur og mentaður innanlands og utan,
en lítill auðnumaður, drykkfeldur
f)g óeirinn og ' ráðdeildarlítill og
varð eigi langlífur. Varð Skúli að
selja eitthvað af jarðeignum sín-
um nyrðra, til að gjalda fyrir ó-
ráðsíu hans. Bjó Guðrún fyrst eftir
að hún varð ekkja, um nokkur ár
á Stóru-Ökrum, en fluttist síðan til
Viðeyjar. Barnlaus voru þau hjón.
Björn, f. 1741. Var lærður bygg-
ingarmeistari, settist að í Kaupm.h.
og stundaði iðn sína, giftist danskri
konu, en barnlaus voru þau. Enginn
vafi er á þvi, að Skúli hefur ráðið
því, að Björn nam þessa iðn, og
hefur ætlast til að hann settist að
hjer á landi, og notaði kunnáttu
sína til að bæta húsakost lands-
manna, sem var Skúla mjög hug-
é
leikið mál.
Rannveig, f. 1742. Giftist Bjama;
Pálssyni hinum fyrsta landlækni og
lyfsala hjer á landi. Var hann sem
kunnugt er, hinn mesti merkismað-
ur, en ekki fjáraflamaður að sarna
skapi, og er hann andaðist árið
1779, voru heimilisástæður hans
svo bágbornar, að Skúli lýsti dán-
arbúið gjaldþrota og tók að sjer
skuldagreiðslur, varð það hoiíum
æði kostnaðarsamt. Bjarni var
greiðamaður hinn mesti og árferði
örðugt, töluverð breyting hefur orð
ið síðan, því nú ber ekki á öðru,
en landlæknisembætti og lyfsala-
staða, þyki hvort í sínu lagi, frem-
ur álitleg störf, og líkleg til bjarg-
álna afkomu. Margt manna er frá
þeim hjónum komið, og má nefna
tengdasyni þeirra, þá Svein lækni
Pálsson og Vigfús sýslum. Thorar-
ensen, og helst nafn Skúla fógeta,
enn í þeim ættlegg.
Guðrún (yngri) f. 1743. Giftist
Jóni Arnórssyni sýslum. í Snæfells-
nessýslu og Stapa-umboðsmanni.
Var hann greiðamaður og gjafmild-
ur með afbrygðum, og í hörmung-
um Móðuharðindanna, þegar stór-
hópar af allslausu fólki þyrptist
vestUr á Snæfellsnes, ljetu þau
hjón, engan synjandi frá sjer fara,
og gáfu öðrum meðan þau máttu,
eða meira en það. Ilefur þessa ein-
staka örlætis á neyðartímum lítt
verið minst. „Hefur margur fengið
sögu fvrir minna“, sagði Sveinn
Pálsson.
Er auðfundið að Jóni Esphólín
(systursyni Ól. Steph.) hefur fund-
ist, að ekki færi alt að verðleikum,
þar sem segir frá því, að fyrir hina
miklu hjálpsemi sína og örlæti við
fátækling, hafi konungur gefið Ó-
lafi Stephensen: „Gullpening hinn
mikla honum til vegs; en eigi seld-
ist eins út hið sama öllum; hafði
Jón Arnórsson í Ingjaldshóli sýslu-
maður og þau Guðrún kona hans,
dóttir Skvila, verið ærið hjálpsöm í
þeim harðindum, en fór eigi jafn
skipulega, 1 o*g söfnuðust skuldir
stórar, og varð Skúla mikið mein
að því, er hann vildi hjáljja reikn-
ingum mágs síns.“ — Andaðist
Jón blásnauður árið 1791 og mönn-
uðust börn þeirra hjóna lítt sökixm
fátæktar.
13
Oddný, f. 1748. Giftlst. frænda
sínum, bróðursyni Skúla, sjera Ilall-
grími íónssyni í Görðum á Akra-
nesi. Börn áttu þau ekki.
ITalldóra, var yngst þeirra barna,
f. 1750. Giftist Ilallgrími Bachmann
í Bjarnarhöfn, fjórðungslækni á
Vesturlandi. Hann var dótturson-
ur Benedikts lögmanns Þorsteinsson
ar í Rauðuskriðu, sem nokkuð kom
við sögu Skúla, á unglingsárum
hans. Hallgrímur læknir var ann-
álað karlmenni að burðum, en ó-
eirinn, eru þar um sögur skráðar.
(0. Clausen: Sögur af Snæfells-
nesi). — Miklar ættir eru komnar
frá Jóni syni þeirra, er prestur var
í Miklholti og Klausturhólum.
Faðir Reykjavíkur.
SKÚLI FÓGETI, hafði frá upp-
hafi hugsað „Innrjettingunum“
stað í Reykjavík. — Er þar ekki
um neina tilviljun að ræða, eða eins.
og sumir hafa haldið fram, að það
hafi ráðið mestu þar um, hve skamt
er milli Viðeyjar og Reykjavíkur.
Ef það hefði vakað fyrir Skúla,
var öllu hentugra fvrir hann, að
verksmið'jurnar væru annaðhvort
í Gufunesi eða Kleppi, sem hvoru-
tveggja voru konungseignir, og íi
þeim tíma að öllu eins hentugir
staðir. Það er ljóst, að söguhelgi
Reykjavíkur, sem bújörð hins fyrsta
landnámsmanns, var meginatriðið.
Þar vildi Skúli koma á fót hinum 1.
íslendska iðnaðar- og verslunarbæ.
— Er Reyk.javík þannig íslendsk-
ust að uppruna af kaupstöðum
landsins, því flestir hinir kaupstað-
irnir, mynduðust utan um verslan-
ir hinna útlendu kaupmanna, en
Reykjavík bygðist, með iðnaðar-
framkvæmdum Skúla fógeta, er
hann því sá raunverulegi stofnandi
Reykjavíkur-borgar. — En Jón Sig
urðsson kom einnig hjer við sögu,
því er hann f.jekk því til leiðar
komið, að hið endurreista Alþingi,