Vísbending - 30.11.2001, Blaðsíða 1

ISBENDING
30. nóvember 2001
47. tölublað
V i k u
r i t
u m
v i ð s k i p t i
og efnahagsmál
19. árgangur
Efnahagsáhrif fólksflutninga
Flestum kom á óvart hversu harðar
umræðurnar um innflytjendur
urðu fyrir dönsku þingkosning-
arnar. Engu að síður er hætt við að þær
lýsi hugarástandi margra Evrópuþjóða
um þessar mundir. Vandamálið er félags-
lega hliðin en oft er efnahagslegum rök-
um beitt til þess að styðja málstaðinn
gegn innflytjendum en þau rök eru þó
misvel fgrunduð.
Alþjóðavæðingin
egar rætt er um alþjóðavæðingu í
efnahagslegu samhengi þá ein-
skorðast umræðan yfirleitt við viðskipti
og fjárfestingu. Það eru fáir sem mæla
því mót lengur að alþjóðaviðskipti og
erlend fjárfesting séu til hagsældar og
þess vegna hefur stefnan verið tekin til
aukins frjálsræðis. Ein meginstoðin í
hugmyndafræðinni á bak við alþjóða-
væðingu er að ólíkar þáttaaðstæður geri
það að verkum að allar þjóðir geta orðið
þátttakendur í alþjóðaviðskiptum. Ein-
faldasta útfærslan er sú að horfa á fram-
leiðslu sem fjármagnsfreka annars vegar
og vinnuaflsfreka hins vegar. Fátækari
þjóðir geta því einbeitt sér að vinnu-
aflsfrekum atvinnugreinum og orðið
samkeppnishæfar þar sem vinnuaflið
þar er ódýrt en ríkari þjóðir einbeita sér
að þeirri framleiðslu sem krefst mikils
fjármagns. Erlendar fjárfestingar ýta
undir þessa skiptingu og jafna svo
leikinn þar sem fjármagn flyst frá ríkum
þjóðum til fátækra. Reyndar benda rann-
sóknir lil þess að þetta sé ekki alveg
svona klippt og skorið, t.d. hefur vinnu-
aflsfrekur iðnaður í þróuðu ríkjunum
víða styrkst og innstreymi fjármagns á
Vesturlöndum hefur verið meira en
útstreymið, aðallega til Bandaríkjanna.
Ahrif alþjóðavæðingar hafa líka verið
undir væntingum í þróunarlöndunum.
Flutningur vinnuafls
að er sjaldnar rætt um hreyfingu á
vinnuafli milli efnahagssvæða í
þessu sambandi en flutningur á vinnuafli
getur ekki síður haft áhrif til hagsældar
en fjármagnsflutningar, jafnvel enn
meiri. Ef dæmið er skoðað óháð mann-
fjöldaþróun þá er ljóst að þeir sem flytja
frá fátæku ríki til efnaðs ríkis munu bæta
afkomu sína þar sem þeir fá mun betur
launaða vinnu, þar sem laun fyrir svip-
aða vinnu eru rúmlega tífalt meiri í ríkum
en fátækum löndum. Auðvitað fá ekki
allir vinnu en atvinnuþátttaka útlend-
inga er mjög mismunandi eftir löndum.
Víðast hvar er atvinnuþátttaka útlend-
inga minni en heimamanna, t.d. var
atvinnuþátttaka erlendra ríkisborgara,
sem koma frá öðrum löndum en Norður-
löndunum, 44% í Svíþjóð á meðan hún
var 77% á meðal innfæddra, 49% í Dan-
mörku á meðan hún var 76% á meðal
innfæddra árið 2000. Allt bendir hins
vegar til að atvinnuþátttaka erlendra
ríkisborgara hér á landi sé síst minni en
heimamanna en atvinnuþátttaka er
óvíða rneiri en á Islandi (sjá einnig 19.
tbl. 2000). Afkoma fólks frá fátækum
þjóðum er í flestum tilvikum mun betri
eftir flutning en fyrir og líklegt að eitt-
hvað af auðinum skili sér aftur til heima-
landsins. Þannig geta fólksflutningar
dregið úr fátækt, bæði með beinum og
óbeinum hætti.
Yinnumarkaðurínn
purningin er þá hvort innflytjendur
séu kostnaðarsamir fyrir ríku löndin
sem þeir flytja til. 1 flestum tilvikum er
ekki svo, t.d. skila þeir 10% meira til
velferðarkerfisins í Bretlandi en þeir fá
út úr því og flestar rannsóknir sýna að
áhrifin eru nær undantekningarlaust
jákvæð. Og þvert á kenningar um að
innflytjendur leiði til þess að laun lækki
hjá innfæddum í ákveðnum geirum hefur
það t.d. ekki gerst í Bretlandi eða Banda-
ríkjunum. A meginlandi Evrópu hefur
hins vegar mátt merkja skammtímaaukn-
ingu atvinnuleysis sem jafnar sig til
lengri tíma. Líklegra er að innflytjendur
bæti upp skort á vinnuafli og auki sveigj-
anleika vinnumarkaðarins en að þeir
skapi aukið atvinnuleysi, með því að
taka störf sem innfæddir vilja ekki, hvort
sem það er vegna þess að þau eru illa
launuð eða vanmetin. Þá á einnig eftir
að taka með í reikninginn að innflytj-
endur skapa störf þar sem þeir eru 1 íklegri
en innfæddir til þess að stofna og reka
eigið fyrirtæki.
Mannfj öldaþróun
Imannfjöldaþróuninni á Vesturlönd-
um felast hins vegar sterkustu rökin
fyrir fólksflutningum en fæðingartíðni
kvenna í OECD-ríkjunum er um 1,5 en
þyrfti að vera 2 til að viðhalda mann-
fjöldanum. Um leið eru lífslíkur fólks
sífellt að batna en þar með gerist það að
meðalaldur þjóða eykst. Hlutfall þeirra
sem eru yfir 65 ára miðað við þá sem eru
á vinnualdri, 20 til 64 ára, mun að öllu
óbreyttu tvöfaldast á næstu fimmtíu
árum í OECD-ríkjunum og í mörgum
löndumferhlutfalliðúr25%í60%.Þessi
breyting mun setja gífurlegt álag á þessi
hagkerfi í framtíðinni. Einföld lausn væri
að leysa þetta með fólksflutningum og
dæmið getur ekki litið einfaldara út frá
sjónarhorninu um framboð og eftir-
spurn, þróunarlöndin hafa offramboð
og Vesturlöndin umframeftirspurn. Það
hefur verið reiknað út að Evrópusam-
bandið þyrfti að flytja inn 20 milljónir
manns á ári næstu þrjátíu árin til þess að
fyrrgreint hlutfall héldist stöðugt. Hér á
landi er vandamálið ekki eins aðkallandi
en til að halda hlufalli vinnuafls og eftir-
launaþega stöðugu yrði að flytja inn
100 þúsund manns frá 2010 til 2030.
Frjálsirfólksflutningar
Olíklegt er að nokkurn tímann skapist
pólitískur vilji fyrir jafnmiklum
fólkslfutningum og þyrfti til að viðhalda
hlutfalli þeirra sem eru á vinnualdri og
eldri borgara. Astæðurnar eru ýmsar,
að miklu leyti félagslegar, en þær eru
hins vegarekki efnahagslegar. Algerlega
frjálsir fólksflutningar myndu að öllum
líkindum hafa víðtækustu áhrifin á efna-
hagslega velsæld í heiminum, og þá
bæði íþróuðum ríkjumog þróunarríkjum,
af þeim hreyfanlegu þáttum sem eru
grundvöllur alþjóðavæðingarinnar.
Heimildir: Trends in Immigration and Economic Consequences
e. J. Coppel o.fl, OECD 2001, erindi eftir Sigurð Guðmundsson,
ÞHS 2000 og 2001, greinar eftir Martin Wolf og Samuel Brittan,
ft.com 2001, Hagstofa íslands o.fl.
Efnahagsleg áhrif fólks- Þórólfur Matthíasson ^ Ólafurísleifssonfjallarum < Þettaerfyrrigreinaftveimur
I flutninga eru sennilega 1 fjallarumáhrifbrottkastsá 2 Alþjóðagjaldeyrissjóðinn, /| um sjóðinn en Ólafurhefur
X meiri en annarra þátta kvótaleigu og reiknar út upphaf, stofnskrá og T störf hjá sjóðnum eftir
alþjóðavæðingarinnar. þjóðhagslega sóun. breytingar á starfseminni. áramót.
I