Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1988, Page 41

JÓN LÆKNIR PÉTURSSON OG LÆKNINGABÓK HANS
41
Við lestur þessa handrits kom fljótlega í ljós, að ýmislegt, sem
Þorsteinn Jónsson útgefandi Lækningabókar fyrir almúga segir í
formála hennar um ritunartímann og fleira, kom illa heim við
handritið og þess vegna ástæða til að huga nánar að samhenginu. En
til skilnings á því er nauðsynlegt að glöggva sig á helztu æviatriðum
Jóns læknis Péturssonar. Hann fæddist 1733 á Hofsá í Svarfaðardal,
útskrifaður úr Hólaskóla 1759 og verður 1760 djákni á Munkaþverá.
1761 skrifar Bjarni landlæknir Pálsson Gísla Magnússyni Hólabisk-
upi um að benda sér á heppilegan nemanda í læknisnám, og mun
biskup þá hafa bent honum á Jón djákna og þeir Bjarni hitzt þá um
sumarið á Alþingi. En Jóni mun ekki hafa litizt á námskjörin, auk
þess sem hann bar við heilsuleysi, einkum bækluðum höndum af liða-
veiki, svo að ekki varð af námsráðningu. Árið eftir ítrekar Bjarni í
bréfi til biskups áhuga sinn á að fá Jón djákna til náms og telur hann
vel náttúraðan fyrir það starf (Hannes Porsteinsson, Lærðra ævir), og
verður það úr, að hann ræðst þá um haustið (1762) til námsins,
Sennilega með loforði um, að hann héldi eitthvað áfram djáknaemb-
ættinu. Með vorskipi 1764 kom Johan Gerhard König grasafræðingur
til að safna grösum fyrir Flora Danica útgáfuna og með honum
grasateiknari, Sören Johannes Helt, sem veturinn 1765 vann við að
mála apotekið í Nesi (Skjalasafn rentukammersins 36, 5, Islands
journal 1, nr. 315). König varð lyfjasveinn í Frederikshospitals
apoteki 1759, og hafa þeir Bjarni landlæknir vafalaust þekkzt fyrir
komu Königs til Islands.
En sumurin 1764 og 1765 voru þeir í grasasöfnun, og mun þá Jón
Pétursson hafa verið leiðsögumaður þeirra að ætla má af ummælum
hans um naflagras. „Sama haust fluttum vid Koenig hana bádir til
K(iöben)havn- kalladi eg hana Petræa arctoa og þ(ad) sama nafn féll
h(onu)m nógu vel, en(n) þ(a)r þetta var ný fundin(n) urt, de-
scrib(erede) Linnæus hana upp á sin(n) máta, og Koenig vin sín(um)
til æru nefndi hana h(an)s nafni hv(er)iu hún héreftir mun halda“
(ÍB. 2 8vo; minnisgrein undir dagbók 1.-21. apríl 1798). Sennilega
hafa þeir König og Jón tekið skip frá einhverri Norðurlandshöfn til
Hafnar, því að síðara sumarið dvöldust þeir á Norðurlandi við
grasasöfnun. í Árbókum Espólíns segir, að König hafi komið út 1764
og farið sama ár utan af Reyðarfirði (X,76), en það er rangt, enda
segir þar síðar um sumarið 1765: „Segja nokkrir at König færi þat
sumar utan“ (X,78), svo að lítið mark mun takandi á þessari heimild
um ferðir Königs. En að Jón Pétursson hafi dvalizt eitthvað fyrir