Þjóðviljinn - 01.02.1938, Blaðsíða 2

'riðjudag'urinn 1. febrúar 1938.
PJOÐVILJINN
Sendibréf M fasistnm.
Eftip Halldór Kiljan Laxness.
Snemma á síðastliðnu vori,
inmitt sömu dagana og heimin
m bárugt tíðindin af hreysti-
erkum. þýskra fasista í bask-
ska bænum Guernica, dundu
fir und.ir.ritaða,n sérkennileg
: ilskrif frá opin.bei um stjórnar
írifstofum í Þýskalandi. Frétt-
nar frá Guernica hrærðu hug-
:\nn í kringum fyrsta maí, og
'iin einkennilegu sendibréf fas-
stanna voru ekki tekin mjög
átíðlega, þau voru lögð á hill-
:na. Þegar ég va.r á ferð í Danr
lörku í haust, s.pyr danskur
•laoainaður mig um samband
litt við Þýskaland, og þá rifi-
'ot upp fyrir mér þessar bréfa-
kriftir á. ný. Síðan er ég öðru
iivoru að fá úrklippur úr ýms-
';m erlendunr blöðurn, seinast
iú Ameríku, þar sem skýrt er
í rá sendibréfum fas'sta til mín.
aga, sem gengur á milli
: ’.argra er sjaldan rétt höfð eft
. -. Það er líklega best að stað-
jyndir málsins, sem í vor virt-
ist vera svo auðvirðileg't í sam-
nburði við atburðína í Guern-
a, séu gerðar heyrum kunnar,
ijn dæmi þess með hverju of-
.irkappi þýskir fasistar stunda
lettirekuskap sinn í innan
k'ndsmáJefnum þjóða-, sem þeim
oma ekkert við, jafnvel svo að
ý3ir gera tilraunir að misbjóða
• coðanafrfilsi útlendra manna,
im eiga heima þúsundir mílna
!' á þýskum landamærum.
Skáldsaga mín Sjálfstætt
Jk, sem gefin var út af Vínar-
orlagi einu, Zinnen-Verlag,
afði * verið á markaðinum í
■ýskalandi í eitt ár, og hlotið
ar betri blaðadóma en nokk-
rsstaðar annars.staðar. En um
essar mundir hafði! Zinnen-
’erlag verið tilkynt, að m.eð því
jálfstætt fólk hefði verið gef'ið
'i ,sem austurrísk bók í blóra
ð þýsku ritskoðunina, en höf-
ndurinn væri á svörtum. lista,
i ætti félagið á hættu að ri,t-
roðunin léti leysa, upp starf-
mi þess í Þýskalandi. Eigi að
ður höfðu borist tjlboð frá
órum þýskum forlögum um út
ifuréttinn á Sölku Völku á
/sku. Umboðsmaður minn er-
ndis, Steen Ha,ss3lbalck, ákvao
) lokum að taka tilboði frá
:ðu og gildu fas'staforlagi í
amborg, ,sem heiíir Goverts-
'erlag, og samningar nrilli hans
•; forlags þessa eru um. það bil
ullgerðir þegar hinar frægu
i'éfaskriftir hefjast.
>líí kissKriistofa til fnmiíæfslu
'skri liókvísi undir stjórn lirss iiin-
ðsmanns IriðtoKans, sein liei'ir með
indnin samanlag:t andlegt og I e'm--
l oðunarlegt uppeidi Þjóðernisjal'n-
aðarmannal'lokksiiiK Jifska, lici lin C2,
Oranienlmrger Str. 7Í).
1». •(. Ií):i7.
Herra Halldór Laxness,
Reykjavík ísland.
í thnariti voru »Biicherkunde«:-)
4. árg. 2. hefti, 1937, birtum við
grein, sem hét Norrænt frá Vín, eft-
ir Heinrich Jessen**) þar sem far-
ið er um yður og verk yðar svefeld-
um orðum:
»A borðinu fyrir framan oss ligg-
ur húseintak Zinnen-Verlags í Vín og
Leipzig af Sjálfstæðu fólki efLir
Halldór Laxness. Skuggaleg bók, án
ljósglætu, miskunnarlaus, næstum
þvl hroðaleg'. Forlagið lofar bókina
og tilkynnir meira. að segja, að Láx-
ness. megi álítast réttmætur arftaki
Hamsuns. Höfundurinn er Pjóðverj-
um, sérstaklega Þjóðernisjafnaðar-
stefnunni mjög lítið hlyntur og kvað
liafa skrifað niargar æsingagreinar :i
móti Þýskalandi, sem skýrir sig
sjálft á giundvelli hins sósíalistiska
og að því er virðist mjög vinstrisinn-
aða hugarfars hans. Hin margvíslegu
afturhvörf höfundarins frá mótmæl-
endatrú til kaþólsku 0{f'úrsögn hans
úr ka.þólsku kirkjunni er ekki þörf
að greina. í þessu sambandi. Vér
spyrjum forlagið, var því kunnugt
um þetta hugurfar, þegar það tók
sér fyrir hendut að gefa út höfund-
inn á þýsku?«
Sem svar við eftirfarandi spurn-
ingu fengum við svohljóðandi bréf
frá Zinnen Verlag, Leipzig, 18. 3.
1937.
»Oss tii sox-gar sjáuni vér, að í 2.
tbl. árg. 1937 af tímariti yðar verðui
höfundur hinnar íslensku skáldsögu,
Sjálfstætt fólk, sem vér höfurn gef-
ið út á forlagi voru, fyrir óþægileg-
um dómi.
Vér keyptum verk þetta á sinunx
tíma í fyrsta Iagi vegna hinna giæsi-
legu dóma, sem það hlaut I saxnan-
lögðum blaðakosti Norðurlanda, í
öðru lagi vegna mjög nákvæmrar rit-
gerðar um skáldið, sem birt var í
riti þýskra Islandsvina, »Isla,nd«
(Eugen Diedrichs, Jena) 1934. Oss er
mjög hugleikið að benda á, að þegar
vér keyptum útgáfuréttinn að þessu
verki, höfðum vér auðvitað enga
hugmynd um að höfundur þessi væri
að neinu leyti óvinveittur Þýska,-
landi. Hafi um slíkt hugarfar verið
að ræða, þá getum vér fullvissað yð-
ur um, a.ð það er nú löngu ^horfið.
Herra Laxness var hér persónulega
á ólympisku leikunum árið sem leið,
’") »Búcherkunde« er opinbert mál-
gagn þýsku ritskoðunarinnar.
!?:") H. Jessen, fasistasprauta frá
Lúbeck, trúnaðarmaður hjá út-
breiðslufélagi þýskra fasista á Norð-
urlöndum, sem kallar sig Nordische
Gesellschaft og einnig hefir teygt
klær sínar til Islands.
HALLDÓRK.LAXNESS
og' hefir látið í ljósi fylstu viður-
kenningu sína á því sem hann sá hér.
Hafi Laxness í raun og veru ein-
hverntínia fyr, fyrir æskusakir og
þroskaleysis, vilst inn á rangar póli-
tískar leiðir, þá er með fullri vissu
hægt að' staðhæfa að þessi áfangi i
þróun hans má teljast löngu yfir-
unninn,
Um g'ildi bókar þeirrar, sem hcr
um ræðir, Sjálfstæðs fólks, leyfurn
vér oss að senda yður fjölda. af rit-
dómum helstu blaða í Þýskalandi,
þar á rneðal Völkischer Beobachter,
þar sem þér munuð gððfúslega ganga
úr skugga um a.ð verkið átti hér
miklum vinsældum að fagna.
Vér vonum og' treystum því að við
þessi tíðindi munið þér skifta um
skoðun á þessum norræna, rithöfundi«.
Vér tilkynnum yður þessa mála-
vexti ti.1 þess að gefa yður sjálfum
tækifæri til að taJka beina afstöðu
gegn ásökunum herra, Jessens. Ef þér
skylduð vera þess umkominn að íæia
fram óyggjandi mótrök gegn þeim
grunsemdum sem komið hafa fram,
þá er ekkert því til fyrirstöðu að vér
birtum leiðréttingu yöar í ei.nhverju
næsta tölublaði voru.
(L.S.)
(Sign.) Dr. B. Payz.
Samtímós þessu þýska stjórn-
arskjali, sem, stimplað var með
hinu opinbera þýska arriar-
merki, berst mér frá umboðs-
manni mínum erlendis bréf, þar
sem, han,n segir að Goverts Ver-
lag hafi snúið sér til þýsku rit-
skoðunarinnar og fengið herra
Jes,sen til að semja handa mér
yfirlýsingu sem ég eig'i að undir-
skrifa, og muni Salka Valka
fara í prentsnrðjuna og' ritlaun
mín' greiðast í dönskum g'jald
eyri í Kaupmannahöfn óöar en
undirskriftjn hefir fariö fram.
Umboðsmaðurinn biður mig að
síma sér strax og ég' hafi skrif-
að nafn m.itt undir skjalið til
þess að hægt sé sem fyrst að
leggja síðustu hönd á samning
ana. við Göverts.
Yfirlýsingin, frá þýsku ritskoð
uninni, orðuð af herra Jéssen,
hljóðar þannig.
»Ummælin í »Biicherkund,ef<,
2. tbl. 1937 gefa mér tilefni til
eftirfarandi yfírlýsingar:
Sú skoðun að ég sé mjög lítið
hlyntur Þýskalandi er bygð á
röngum, foi'sen.dum, Hafi ég ein-
hverntíma látið mér um munn
fara ummæli sem. Þýskaland og'
þjóðernisjafnaðarstefnan gæti
álitjð a.ð væri beint gegn sér, þá
hryggir það mig, því afskifti af
þýskri innanlandspólitík eru
fjarri mér. Sömuleiðis er sú full
yrðing ekki rétt að ég hafi veriö
kaþólskur og' þar á eftir sagt;
mig úr kaþólsku kirkjunni; hlýt-
ur þetta að byggjast á röngum,
upplýsingum.
Eg er skáld og lít svo á að ég
sé í verkum mínum. eingöngu
bundinn mínurn íslensku átthög-
um, fólki þeirra og þörfúm þess.
Á námsárum mínum og þroska
tímabili í Evrópu tók ég fjörug-
an þátt í öllum knýjandi áhuga-
málum evrópiskrar menningar
og stjórnmála, án þess að hafa
þó nokkurn tjraa skift mér á
virkan hátt: af stjórnmálum
nokkurs framandi lands. Fyrir
þýsku þjcðinni og menningu
hennar ber ég hina allra mestu
virðingu, og þó alveg' sérstaklega
fyrir þeim sem, nú á dögurh evu
merkisberar hennar.
Rvík á Islandi hánn . . . 1937«.
Nú e.r ég því mio'ur ekki svo
vel að mér í mannasiöum, að
m.ér sé gei'la kunnugt hverju
maður á að svara þegai- rnaðui'
fær bréf frá stjórnarráði fjar-
lægs útlends ríkis, þar sem
manni er skipað fyrir um hvern
ig maður eigi að hugsa, tala og
skrifa. I fyrstu fanst mér að ég
sem einkapersóna vaeri ekki rétt
ur aðili t!l að svara, slíku skjali,
þetta væri milliríkjamál, og ég
var að hugsa um að afhenda
bréfin í íslenska utanríkismála-
ráðuneytinu. En einmitt þessa
daga, létu þeir aðilar sem stóðu
að bréfaskiftunum, þýskir fas-
istar, skjóta baskiska smábæinn
Guernica, í rústir, og myrða á
rúmri klukkustund um sex
hundruð óvopnfæra menn, aðal
lega konur og börn, fólk af sak
lausri friðsamri þjcð, setn. aldi ei
hafði gert þýskum manni mein,
vissi tæplega að Þýskaland væri
til. Svo ég tók það ráð að svara
bréfum þessara heiðursmanna.
eins og beinast lá við. I ræðu
sem, ég hélt í Reykjavík 1. mai
lét ég í ljósi þá skoðun, að at-
hæfi þýskra, fasista á Spáni væri
vióbjcðslegt og svívirðilegt og
djöfullegt Það gladdi mig mik-
ið þegar ég frétti nokkru síðar,
að aðalatriði ræðu minnar hefðu
verið konvin tii réttra aðila 2h
tímum eftir að liún var ha'din.
1 tileíni þe&sarar rekistefnu
skrifaði ég síðan um,boðs.m.anni
mínum eftirfarandi bréf.til að
hafa við hendina í næstu samn
ingum við fasista, fyrir mína
hönd;
»Staðhæfing ritsins »Búcher-
kunde«, u,m, að ég hafi birt
»margar æsingagreinar« gegn
Þýskalandi, og að ég sé yfirleitt:
óvinveit,tur því landi, er án efa
tilbúin af fólki, sem er ant um
að djúpið milli Þýskalands og
Norðurlanda mætti verða enn
breiöara en þegar er orðið. Af
skiljanlegum ástæðum er heldur
ekki vitnað í nokkra línu til rök-
stuðnings þessari staðhæfingu.
En alveg sórstaklega skrýtna
verkan .hlýtur það að gera á mig,
þegar af útlendinga hálfu er
gerð til mín krafa um að undir-
skirifa málsgrein af þessu tagi:
»Ég lít svo á að ég sé í verkum
mínum, eingöngu bundjnn mín-
um. íslensku átthögumK (!!) o. s.
frv.
Annars álít ég þaö ekki sam-
boðið virðingu nn'nni sem rijthöf-
undur að an,sa þessu furðuverki
í smáat.riðum. Ekki úr nokkru
landi, þar ,sem bækur mínar
hafa verið gefnar út, hefir verið
lagt fyrir mig neitt sem. svipi til
þessa plaggs. Slíkan skort á hátt'
vísi er kannske óhætt að sýna-
undirokuðum aumingjum og
þrælum, ekki frjálsum norræn-
um mönnum.
Ef embættismenn útlendrar
stjórparskrifstofu ætla sér þá
dul að skípa, mér fyrir urn
hvernig mér beri að hugsa um
ýmsiar andlegar stefnur, eða um
stjórnmál, og- vilja með undir-
skrift: minni binda. mig í þágú
einhvei-ra mér framandi áhuga
mála, þá neyðist ég hérjneð í eitt
skifti fyrir öll, að tilkynna þeint
se-m hluti eiga að rnáli, að ég á-
skil mér rétt, til þess að tala fyr-
ir eða gegn hvaða skoðun sem. er,
hvenær sem er, hvar sem er, og
á hvaða hátt sem er, alt. eftir
því sem mér þurfa þykir.
Svo mörg eru, þau orð.
Virðingarfylst,« o. s. frv.
Halldór Kiljan Laxness•
Kosningabomba
Framsóknarmanna.
FRAMH. AF 1. SIÐU.
ilst ofan á lygar og blekkingar
A-listamanna í kosningablaði
þeirra og agifation hér«.
Snemma um daginn, kom svo
Morgunblaðið með »fréttina« og
var þá líka gefinn út flugmiði
frá Jcxnasi, þar sem reynt; var
að fi,ska atkvæði handa, B-listan-
um, á þeim grundvelli, að sigr-
ast. þyrfti á falsbréfshöfundun-
um, og ennfremur tekið fram,
að í bréfinu hafi veslings Fram-
sóknarmennirnir verið hvattir
til að kjósa »lista kommiúnista«.
Stuðningsmenn B-iistans dylgj-
uðu óspart um að kom.múnistar
hetfðu skrifað brefið.
Svaraði A-listinn þesisu með
yfirlýsingu um að enginn flokks-
maður Alþýðuflokksins eða
Kommúnistaflokksins, stæði a.ð
þessu plagg'i.
Bomban var svo klaufaleg, að
hún mun lítið hafa gagnað Jón-
asi, og Framsóknarmenn bera
að maklegheitum: kinnroða fyrir
slíkar baráttuaðferðir, fram-
kvæmdar með aðstoð Morgun-
blaðsins.
Hefi ílutt skósmíðavinnustofu mína af
Orettisgötu 61 á Barónsstig 18.
Jónas Jónsson, *kósmiaUr.