Lögrétta - 10.01.1906, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
Ritstjóri: PORSTEINN GÍSLASON, Suðurgötu 13.
M
Reylíjavík ÍO. jainíar 1006.
I. árg.
ALTíFÆST 1 THOMSENS MAGAStNI.
Landsreikninguriiin 1904
Eins og mönnum mun minn-
isslætt, skildi þingið 1903 (»mil-
Íónaþingið«) svo við fjárlögin fyrir
1904 og 1905, að gert var ráð fyrir
400 þús. kr. tekjuhalla á þeim;
auk þess samþykti það (ms önn-
ur lög, sem höfðu útgjöld í för
með sjer, að upphæð samtals um
120 þús. kr., og var því tekju-
hallinn í raun og veru áætlaður
520 þús. kr. á fjárhagstímabilinu;
þar við bætti svo siðasta þing 25
þús. kr. á fjáraukalögum.
Nú er húið að gera upp reikn-
ingana fyrir fyrrci ár fjárhagstima-
bilsins, og má ætla, að lesendum
Lögrjettu þyki fróðlegt að heyra,
hvernig landshúskapurinn hefur
gengið.
Er þá fyrst að flytja þá gleði-
fregn, að tekjuhallinn heíjr orðið
talsvert minni en búast mátti yið;
hann er ekki nema 103,018 kr. 74
au.; ekki nenxa liðugar 100 þús.
kr., en það er raunar meira en
nóg. Þannig er tekjuhallinn tal-
inn á reikningnum. í raun rjeltri
er hann þó meiri. A reikningn-
um eru nefnilega taldar með tekj-
unum rúmar 7 þús. kr., er gold-
ist hafa á árinu af eftirstöðvum
frá fyrra ári, fram yíir það sem
eftir stóð ógoldið af tekjum við
árslokin, og þar er talið söluverð
Klapparlóðarinnar, er seld var
undan Arnarhólnum á árinu, að
upphæð rúm 16 þús. kr.; þessar
upphæðir, samtals 23 þús, kr., hafa
goldist í landsjóð á árinu, en geta
eigi með rjettu talist með árstekj-
unum, og er því tekjuhallinn í
raun og veru rúm 126 þús. kr.
Að tekjnhallinn varð ekki meiri
en þetta, stafar fyrst og fremst af
því, að tekjurnar hafa reynst tals-
vert drýgri en áætlað var; þær eru
samtals á árinu — að andvirði
Ivlapparlóðar frádregnu — 1,028,-
462 kr. 10 au., — liðug miljón.—
í fjárlögunum voru þær áætlaðar
834,785 kr„ svo að ábætirinn slag-
ar hátt upp í 200 þús. kr.
Vjer setjum lijer nokkra helslu
tekjuliðina.eins og þeir eruáreikn-
ingnum, og áætlun fjárlagannajþar
við hliðina til samanburðar:
o
ao
to *__k H-l
o o 4^ co H—A ►—A 4^ 50
h-A po o co p 0° p 04 2.
O co V o o o K5 "04 o 5?
i—*■ co o o 4^ co co ^I B.
jNJ p 00 04 p co p p p 3
co co h—L ÞO p. co w 04 co 0Q
05 co o co 04 04 O o co 3 3
to ►—*■
4^ 4^ o o t—k 4^ >
o o p o o o o 00 00
o o o o o o o o o . nc
o o o o o o o 3
o o o o o o o o o 3
Útgjöldin liafa veiið samtals
I, 156,143 kr. 57 au. á árinu. Þar
af eru um 1,048 þús. kr. útborg-
aðar samkvæmt fjárlögunum, en
108 þús. kr. samkvæmt fjárauka-
lögum og nýjum lögum.
Útgjöldin eftir reikningnum
fylgja yfirleitt áætlun fjárlaganna,
eins og vera ber. Af 271 þús. kr„
sem veittar eru til vegabóta á tjár-
hagstímabilinu, hafa verið brúk-
aðar 171 þús. kr. þetta fyrra ár.
Kostnaður við vita hefir orðið
II, 403 kr. 85 au„ og jafnast þann-
ig á við tekjurnaraf vitagjöldum.
Til útrýmingar fjárkláðanum hefir
verið varið rúml. 83 þús. kr. (á-
ætlaðar 78,500 kr.). Verðlaun fyrir
utflutt smjör urðu 17,580 kr. í
stað þess sem þíngið ætlaði að eins
5 þús. kr. Er það ekki nema gleði-
legt, að sú áætlun skyldi reynast
svo skökk, þvi að það sýnir, að
framfarirnar í smjörframleiðshmni
hafa orðið mikln hraðskreiðari en
menn höfðu gert sjer vonir um.
Af stórum útgjaldaliðum, sem
gert var ráð fyrir á tjárlögunum,
hefir ekki sparast annað en tillagið
til ritsíma (35 þús. kr.) og til
skipakvíar við Eyjafjörð (15 þús.
kr.).
Ekki getur hjá því farið að ár-
ferðið hafi nokkur áhrif á útlit
landsreikningsins, einkum tekju-
hlið hans. í góðum árum gjald-
ast skattar og tollar vel, í hörð-
um árum verða menn að spara
við sig, og þá geldst minna í land-
sjóðinn. Ef dærna á reikninginn
fyrir árið 1904 eftir þessu, er ekki
ástæða til annars en að vera á-
nægður með hann, því tekjuhlið
hans sýnir, að þá hefir árað vel
og menn ekki þurft að spara við
sig munaðarvörur frekar engóðu
hófi gegndi. En samt hafa á þessu
eina ári verið jetnar upp 126 þús.
kr. af viðlagasjóði þjóðarinnar,
sem hún verður að geyma sjer
þangað til annaðhvort ísinn eða
eldurinn neyðir hana til að stinga
hendinni í hann. Þessar 126 þús.
kr. ættu að vera alvarlegt umhugs-
unarefni íyrir þá, sem hjeldu því
fram á þing'inu í sumar, að ekki
væri þörf á að auka tekjur land-
sjóðs.
Hún var ólíkt brotaminni bæjar-
fulltrúakosningin í gamla daga.
Ráðningin á bæjarfulltrúunum gerð-
ist yfir spilum milli jóla og nýárs.
Það voru sömu mennirnir sem
bræddu það, fáeinir embættismenn
og faktorar, og þeir ljetu það ber-
ast milli kunningjanna, og fulltrúa-
efnin fengu svo öll atkvæðin sem
greidd voru.
Auðvitað gat það líka þá komið
fyrir, að kapp hlypi í kosningar.
Rosknir borgarar hjer í bænum
minnast þess t. d. þegar Jón heit-
inn ritari gerði mestan hvellinn;
en þetta er þó nokkurn veginn rjett
lýsing á gamla laginu.
í þetta sinn kusu tveir hlutir
þeirra, er kjósa máttu. Við síð-
ustu kosningu af ílokki hinna hærri
gjaldenda, í janúar 1903, var hlut-
fallið sama og kusu 188 af 293. Nú
voru 428 á kjörskrá og kusu 280, og
ein 3 atkvæði reyndust ógild.
Nú reyndi í fyrsta skifti að marlci
á hlutfallskosninguna, sem leidd
var í lög á þingi 1903. Það getur
komið undarlega fyrirsjónir, að full-
trúaefni, sem fær 248 atkvæði á
6 listum (bankastjóri Sighv. Rjarna-
son), nær ekki kosningu, en ann-
að fulltrúaefni er rjett kosinn með
■L/io greiddra atkvæða á listanum
þar sem hann stendur efstur. Það
inætti færa svo til atkvæðin álist-
unum átta, að sá hinn .sami hefði
haft það með 22 átkvæðum, og ekki
þurft að koma til hlutkestis. Hefðu
listarnir verið fieiri gat brotið orð-
ið enn miktu minna til aðjná kosn-
ingu. Ýmsar raddir heyrast um
það, að hlusfallskosningar eigi síður
við kosningar á sveitastjórnum, ^en
mönnum lærist fljótt að fara með
slíkar kosningar, og rjettlátastar
og heppilegastar munu þær reyn-
ast, og þær ryðja sjer meir og ineir
til rúms.
Eitt er fyrirsjáanlegt, að embætt-
ismönnum fækkar í bæjarstjórn við
lögin um hlutfallskosningar. Ekk-
ert fjelagsskapar- og hagsmuna-
band heldui beim saman, og nú
eru þeir líkjv ^rðnir svo fámennir
í hærra flokki gjaldenda, móts við
iðnaðarmenn og skipstjóra, sem áð-
ur gætti svo lítið. Fulltrúarnir þrír,
sem skoruðust undanendurkosningu
að þessu sinni, voru allir ernbætt-
ismenn.
Þær hafa það í för með sjer, hlut-
fallskosningarnar, að flestir verða þó
varir í kosningaróðrinum, og una
því allvel við úrslitin. Svo mun
vera um þessa kosningu nú. Hins
er meir að sakna, hvað lítið er rætt
um málefni bæjarins við svona tæki-
færi. Fjelögin halda fundi og skipa
nefndir, sem búa til listana, og við
það situr. Enginn borgarafundur
er haldinn og ekkert heyrist um
það í blöðunum, til hvers er ætl-
ast af hinni nýju bæjarstjórn.
Aldrei hafa þó jafnstór mál verið
á dagskrá Reykjavíkurbæjar og nú.
Hvernig á nýja bæjarstjórnin að
snúast við þeim, og hvað mikið
má hún treysta á vöxt bæjarins
og gjaldþol í framsókninni?
Eitt mjög svo tilfinnanlegt mein
er það, hvað formaður bæjarstjórn-
arinnar er langsamlega ofhlaðinn
embættisstörfum, og getur því eigi
verið sá forgangsmaður bæjarmála
sem hann sjálfur vildi og ætti að
vera. En hvað vilja þá bæjarmenn
leggja í sölurnar til þess að fá ó-
skiftan borgstjóra, og vilja þeir
sjálfir kjósa hann?
Og þá er höfnin, neytsluvatnið,
raflýsingin og fleira og fleira, sem
þegar er í undirbúningi og aðsigi.
Undanfarið hafa verið veltiár
fyrir bæinn. Þó að bæjarstjórnin
hafi árlega varið miklu fje fram
yfir áætlanir, hafa el'tirstöðvar þó
orðið drjúgar í árslokin. Eitt fyrir
sig er lóðasalan mikill búbætir, og
sjá menn nú, að hún hefði átt að
vera komin löngu fyr. Þegar Hall-
dór bæjarfógeti tók við, fyrir 20
árum, voru skuldir bæjarins um
70,000 kr„ en nú munu þær nema
c. 120,000 kr„ og svarar viðauk-
inn sem næst til stækkunar barna-
skólans. Ekkert efamál, að skuldir
bæjarins margfaldast á næstu 20
áruin, og er það ekki nema vel,
lánist að verja sem mestu affjenu
til arðberandi fyrirtækja.
Og þá er enn sjálf skaltalöggjöf
bæjarins. Mjög svo áþreifanlegt
dæini þess, hvernig lileypidómar
geta í bili eytt rjettu niáli, var með-
ferð bæjarbúa á lóðargjaldábreyt-
ingunni. Þar vantaði ekki áhug-
ann og borgaraíundinn. En hvað
um það, læknismeðalið er nýr á-
hugi og fleiri fundir.
Það mætti halda áfram að nefna
enn fleiri stórmál, sem þegar eru
komin á dagskrá, eða eru fyrirsjá-