Norðlingur - 02.07.1875, Blaðsíða 2

3
4
ur Iilýfninnar af lætn'rsgaliákfmonnnm í Reytjavík. Vér st.ulum lieldur
vona fyrst um sinn, aíi landshöf&inginn sjái ser sæma aö vcra cigi sjílf-
nr dreltsýnni og dþjófclegri í framkvsemdnm en rá&gjafmn er í ráf nm sín-
nm, fyrBt hann hlýíur ab vera nsiklu kunnugri cn rá&gjafmn er iiögum og
þörfum þjdðar vorrar. Reykjavíkur-rykií) og pukrift meí kláfcann ætti mí
e& verfa gjört úllægt nr öllnm btöfum landstjórnarinnar og út úr iand-
inu sjálfu.
Afe öferu leyli þarf svar ráfegjafans afe vísu engrar útlisíunar vife,
því þafe er svo Ijúst og skiljanlegt í alla stafei. Ráfegjafinn víll afe lands-
menn ráfei mestu um þafe hvernig kláfeanum verfei útrýmt, og alþingi ræfe-
ur hver lög þafe vill setja um útrýming sýkinnar. Nú er málife lagt af
liendi ráfegjafans í hendur þings og þjdfear, og hann telur sig fúsan til
ab fylgja þjú&viljanum (sbr. br&f Gísla Brynjúlfssonar í Norfeanf.). Betra
og meira getur ráfegjafinn eigi sagt. þingife hlýtur því afe ganga mefe ör-
uggum bug afe þessu máli, enda treystum vfer því afe þafe muni gjöra
þafe. En þó er kláfeamálife, afe setlun vorri, engu afe sífeur mikife vanda-
mál. Kláfealög þau er þingife samþykkir verfea afe vera réttlát, þafe er afe
skilja, skafeabæturnar verfea afe vera á rfeitlæti byggfear, og gófea menn,
þafe er stjórnsama^ vitra og starfsama, þarf endilega til þess afe fram-
kvæma lög þessi. þafe þarf sannarlega anrtafe til afe úlrýma kláfeanum
úr landinu en afe sefjast upp og „ekrifa snarlega“ einhverja skipun út í
loptife, er gengur frá Pilatus til 'íleródesar og frá Iieródes til Pílatusar
jafnnær og jafnharfean. Nei, kláfeinn verfeur aldrei upprættur af búfesetu-
rnönnum og skrifslofuþjónum í Reykjavík; hann feliur eigi fyrir biöfkdl-
um einutn. En freinur eru þafe og vandræfei fyrir þingife, ab þafe þekk-
jr eigi naigilega hib sanna efeii og ástand kláfeans nú fyrir Bunnan , og
liefir Ireidur eigi sanna og áreifearilega fregn um þafe, hverir menn efeur
enda hverjar sveitir hafi dyggilega leitazt vib afe útrýma klifeanum , og
Irverir aptur hafi alife hann stöfeuglega. En hvernig getur þlngib ákvefe-
ib rfetliátar skafeabætur á mefean þafe þekkir eigi þetta?
þafe er alkunnugt, afe nokkrir menn á Pufeurlandi, eiukum einn al-
ræmdur lækningamafeur f Reykjavík og margir menn á Sufeurnesjum bafa
lraldife kláfeanum vib og breytt sýkina út frá sfer aptur og aptur. Og
þessir menn eru enn vísir til ab halda hinu aama áfram. Er þafe nú
róttlátt afe þeir menn, er sýkina hafa fengife í sitt ffe frá þessum monn-
um, og eirj8 þeir menn, er hljóta afe verjast mefe ærnum kostnafei iiætt-
unni af kiáfeasjúku og grunufeu ffe trassanna og hinna illkvittnu lækn-
ingakáksmanna, afe þeir, segi eg, skuli greifea þessum mönnum fullar
akafeabætur, tii þess einungis afe gegna eigi þeirri sjálfsögfeu skyldu sinni,
afe skafea eigi annan? þafe getur vissulega engum fundist. Vbr
viljum bæía öllum þeirn skafea sinn, er fúslega skera nifeur, íyrir sakir
almenningsheillar, en hinum eigi er skaíanum veldur, annabhvort af van-
rækt, óhlýfeni, þrjózku efeur vítaverferi óvarkárni, hvafe þá heldur af ásettu
ráfei. Ilins vegar ætium vjer sjálfsagt, afe hverr sá er þanuig breifeir fjár-
Éláfeann út í annars ífe veríi skyidafeur til þess í hinum nýju lögum
þingsins afe bæta þann skafea afe fullu, því slíka ákvörfcun vantar í kláfea-
lögin hjá oss (sbr. 302. gr. i almennum begningarlögum). Kláfealögin
(tilsk. 5. jan. 1866 og 4 marz 1871) eru í ýmsum greinum of lin auk
þess er ýmsar naufesynlegar greinar vanta f þau. Menn verfea nákvæur-
lega afe gæta þess, afe útbreifesla sýkinnar í annars ffe, er bfer á landi
miklu saknæmari en í öferum löndum, fyrir þá sök, afe skafeinn getur orfe-
ife svo fjarskalega mikill, svo sem ef kláfeakind sleppur á afr&tt. Annab
hitt, afe skafeinn getur haft og enda hiýtur afe hafa svo illar afleifeingar
hfer á landi, þarefe allur bjargræfeisvegur sveitabóndans fer um koll,
er saufeffenafeur bans er frá. þafe hife þrifeja, afe klácahættan er svo skæfe,
af því afe svo torvelt er afe sjá vife benni og afe íorfcaBt haua; mefe því
afe allir verfcir, hvort sera þeir eru í heimalöndum efcur á heifeum uppi, eru
uæsta dýrir og naumlegu óhultir, og þó einkum hitt, afe ómögulegt er
afe segja mefe fullri vissu, hvenær heil kiafeahjörfe er allæknufe, svo
engin hætta sö af samgöngum hennar vife annafe ffe. Efeur segife mfer, er
þafe mögulegt fyrir einn dýralækni á öllu klafeasvifeinu, hversu gófeur sem
hann kann afe vera, afe geta sagt um hverja hjörb, hversu fjármörg sem
hún svo er, afe enginn kiáfeamaur felist í lienni, nfe heidur í fjárliúsun-
urn efeur í íötum þeirra manna, er geymt hafa féfe? þess skulum vfer
geta afe nýar vísiudalegar rannsóknir hafa nú sýut og sannab afe kláfea-
luaurinn er enda miklu lífseigari en tnenn hafa áfcur ætlafe, og afe hatiD
getur því aufeveldlega dulizt miklu lengur en áfcur hefur verife álitifc.
Yfirvöldín á Suíurlandi virfeast eigi afe liafa minnstu hugmynd um þetta.
1 kláfealögin vantar alla timatíltekning, hversu leugi ffe skuli álítast grun-
afc. Vór getum eigi rúmsins vegna og éiitum þafe enda óþarft afe benda
á aila galla kláfalaganna, afe eins skulum v5r nú geta þess afc 7. gr. í
tilsk. 5. jan 1866 tr, afe \orri tiyggju í mótsögn vife BÍfeari kafla 294. gr.
liegningailaganna, og getur því eigi stafeizt, þarefe 7. gr. tilsk. tiítekur
20 rd. sekt sem mestu sekt fyrir þafe Idfe sama hrot, seni liegningar-
lögin ákvefea fangelsi efeur sekt, eigi minni en 20 rd..
þótt nú lögin haíi þessa galla og tnarga afcra, þá er þó miklu verri
framkvæmd laganna af hcndi háyfirvaldsins fyrir sunnan heldur en nokkru
einni lögin sjálf. Seni dæmi um röggsemi Reykjavíkur amtmannsins og
Btjórnsenri lrans nrá geta þess, afc Lann Begir í skýrslu sinni til lands-
lröffeingja 6. maí, afe 116 kindur hafi variö skornar nifeur é Efstabæ í
líeykholtodal ejitir skipun amtsins, í skýrslu sinni 14. júní verfe-
ur amtmafeuriun afc játa afc þetta sé ósatt mál, og aumlegri afsökun
höfum vfcr eigi sfefe én þá cr hann kemur mefe. Mefeal annars segír amt-
mafeurinn, afe bóndinn á Efstabæ „Irafi verife farinn afe lækna fö sitt* —
hvenær hann hafi verife farinn tii þess, þafe verfenr eigi sfcfc. En iiitt sjá
menn afc þótt bónda tetrife gjöri þvert á móti skipun amtsins og ráfei
dýralæknisins og gjöri amtmanninn afe augljósum ósannindamanni, þá
lætur matmafeur sfcr þetta vel líka, og sektar manninn eigi um einn eyri
hvafc þá heldur meira, sem hann þó var skyldur afe gjöra, eptir skýlaus-
nm ákvæfcum laganna (sjá tilsk. 5, jan. 1866 6 og 7 gr. sbr. 294. gr.
hegningarlag.). Nei, bóndinn verfcur amtmafeur, því afe hann ræfcur og
hann skipar fyrir, en amtmafeur verfeur vesælt bóndateínr, því afe hann
fetur ofan í sig og hlýfeir bóndanum. Aíleifeingin er aufesæ: háyfirvaldife
missir virfeing sína, ef hún var eigi áfeur misst, en lögin afl sitt og helgi,
þafe má nú nærri geta, hvernig fara muni um heimageymslu fjárins og
tryggilegan afeskilnafc á ffcnn. Heimageymslan og enda fiokkageymslan cr
vífea nálega ómöguleg — efeur hvernig geta menn komife henni vife til
dæmis afc taka, sufeur í Hraunum? Og allstafear verfeur hún svo kostn-
afearsöm og föb verfeur svo rýrt tii fráiags afe hatislinu, afe fjáreign mefe
heimageymslu getnr eigi stafeist ári lengur, því afe hdn borgar eigi til-
kosnafeinn. þafe mun því sannast afe heimageymslan verfeur aldreí tryggj-
andi, og kláfcinn helzt því vife, svo lifcr eptir sem hingafc til. Og þcgar
menn mega nú brjóta iögin og skipanir anitsins alveg afe ósekju, og þaö
í þeim greinuin sem hægt er afe hlýfea þeim, hvafe mun þá eigi verfea í
þeim greinum er illgjörandi, efcur næstum ónrögulegt er afe hlífca?
þótt nú sýsiumafenr Porgfirfcinga og Mýramanna eigi allt lof skilife fyrir
örugga framgöngu sína í ldafeamálinu, þá getur þó eriginn Norfelendingur
borife traust til afe málife fái farsæiieg afdrif, nema því afe eins afe alþing
semji bæfei gófe lög og hentng til algjörferar útrýmingar sýkinnar, og jafn-
framt setji sína menn til þess afe framkvæma lögin. Vér höfum áfeur
tekib þafe fram, hversu rfettlátt og naufesynlegt þafe heffei verife afe nokkr-
ir menn afe norfcan og vestan heffei verib kosnir til afe vera vib fjárskofe-
anir Sunnlendinga. En mefe því afc þafc hefir nú farizt fyrir, þá er, ab
vorri hyggju naufcsynlegt afe þingife kjósi fyrst nefnd af sjálfu sfer sam-
kvæmt 22 grein stjórnarskránnar; en sífcan kjósi þab í öferu lagi nokkra
norfcanmenn og vestanmenn helzt af sjálfu sfer, er þafc feii á hendur fram-
kvæmd málsins ásamt sýslunefndunum fyrir sunnan og hlutafeeigandi yfir-
völdum afe nokkru leyti. þingife getur tekife upp i frumvarp sitt naufe-
synlegar lagagreinir um þessa framkvæmdarstjóin, og í fjárhagslögunum
veitt ffe til kostnafcarins, enda álýtum vfer sjálfsagt afc þingife veiti allan
almennan kostnafe til kláfeamálsins af almenningsffe, hvort þafe err heldur
skafeabæiur fyrir nifeurskurfe efeur annar tilkostnafeur; en láti liann sem
minnst lenda á sörstökum hreppum, sýslum efeur umdæmum. Kláfea-
málife er í rót sinni landsmál er tekur allan landslýfe, og á því afe ber-
ast af öllum. Afe svo mæltu felum vfer nreb gófeu trausti þelta mikla vel-
ferfear- og áhugamái þjófearinnar viturleik og ættjarfearást alþingis og ráfe-
gjafans á hendur til beztu framkvæmdar.
* Jí
*
— Vfer höfum hfer afe framan þakkafe hinum ötulu fiutningsmönnum
málsins vife ráfegjafann framgöngu sína, en þafe getum vfer ckki þakkafe
herra Gísla Brynjúlfssyni, afe hann hefir í dönskum biöfeum gjört málib
afe ofsóknarmáli gegn vorum ágæta landa Jóni Sigurfessyni í Kaupmanna-
höfn og blandafe inní þafe pólitísku þrefi og sinni alkunnu óvild vife hann
sem er og verfea mun augasteinn vor fslendinga. Fyrir þetta kunnurn
vfer honum óþökk, því þafe er afe eins vel lagafe til afe spilla fyrir gófeu
samkomulagi og heillavænlegum málalokum.
ÚR BORGARFIRÐI.
— Hfcfcau cr eigi afe frcStta ura þessar mundir margskonar tífcindi. TÍS-
in er hin bezta, þótt mefe köflum sfe nokkufe kalt, þegar andar af norferi.
Heilsufar mauna sifeari hluta vetrar og þafe af or sumrinu, þafe bezta sem
hfer heíir lengi verife. En plága sú, er mest belir þjafe oss Borgfirfeinga
nú um hrífc er fjárkláfcinn, og inð heita afc ekki sö um annafc rælt beggja
megin árinnar (o: Hvítar) ef 2 menu efea fleiri íinnast. Vfer Borgfirfe-
ingar höfum nú sett Bolnsvogavörfe, því vílr þykjumst nú kláfealausir, en
erum hræddir vife afc fá hann aptur afe austan, eins og f fyrra, UÍSr má
heita afc kláfeanum hafi verife útrýnrt eingöngu mefe niíurskurfei, en baí-
anir iraffear til tryggingar á grunufeu ífi, en scm eigi hefir sfszt kláfci á.
Menn skáru hör nifeur í von um skafeabótasty rk afe norfean og vestan, en
nú er útlit fyrir ab sú vou bregfeist Borgfirfeingum algjörlega, því skafca-
bótaloforfein voru bundin því skilyrfei, er Borgfirfeingar mefe engu móti
gátu afc gengife, nfnil. heima- og fiokkapössun á öllu ffes í sýslunni; en
hún er þeim ómöguleg, því landifc vanlar. Nú gruna því Norfcan- og
Vestanmenn alla sýsluna, og haía þegar sett 40 manna vöib vib Ilvítá.
Nú hefir amtmafeur skipafe lieimapössun í allri sýslunni, en eptir hvafea
lögum efeur valdi vitum vér eigi, afe minnsta kosti skilzt oss eigi afe
iieimild hafi vcrib til þess eptir kiáfcalögunum. líláfeasaga vor mun ann-
ars komast á þing í sumar, og munu þá margir fá annafe) álit á afegjörfe-
um vorum og afskiptum amtmanns af málinu, en þeir máske nú hafa.
Borgíirfeingar liafa í vor verife afe bæta þeim ær, er skáru þasr í vetur,
svo þeir eigi yrfeu málnytulausir í sumar, en erfilt verfeur oss, sem kláfe-
iun hefir cigi komife lil, afe koeta afe öllu Botnsvogavörfe og bæta allt þaö