Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1949, Page 56

60
þeirra hafi endir verið bundin á hina óralöngu sögu norskrar leir-
keragerðar.1)
I ljósi þess, sem hér hefur verið sagt um klébergsiðnað í Noregi og
verzlun á víkingaöld, hygg ég, að skoða beri hina íslenzku klébergs-
fundi, að undanteknum þeim 5, sem ég hef tímasett til miðalda,
án þess að reyna að kveða nánar á. Að öðru leyti virðast grýturnar
yfirleitt hafa verið hinar algengu, óbrotnu víkingaaldargerðir, Rygh
728 og Rygh 729, og að öllu athuguðu tel ég líklegast, að allur þorri
íslenzkra klébergsfunda sé frá víkingaöld, og klébergshlut, fundinn
hér á landi, mun varla ástæða til að tímasetja síðar, nema hann
sverji sig vegna gerðar sinnar til miðalda, enda leynir slíkt sér ekki,
eins og fundirnir 5 sýna.
Landnámsmenn íslands hafa haft út með sér fjöldann allan af klé-
bergshlutum, einkum grýtum. Hins vegar hafa þeir ekki átt leirker
að ráði, og mun þetta vera ástæðan til þess, að íslendingar hafa
aldrei,svo að vitað sé, lagt stund á leirkeragerð.Klébergsfundirnir hér
á landi þykja mér hins vegar of margir til að hægt sé að telja þá alla
beinlínis frá landnámsöld, og virðist mér einsætt, að kaupmenn hafi,
meðan klébergsnámið var sem mest í Noregi, flutt kléberg hingað til
lands, líklega þá mest hálfunnar eða fullunnar grýtur, engu síður en til
bæjanna í Danmörku. Hér á landi hlýtur eftirspurn eftir þessari vöru
að hafa verið sérlega mikil, þar sem þjóðin hvorki kunni að gera
leirker né hafði nothæfan tálgustein í landinu. Og það er jafnvel
mjög líklegt, að kaupmenn hafi einnig flutt út óunnið kléberg til
smáhluta. Til þess bendir fundurinn frá Kotmúla (nr. 8), óunninn
klébergssteinn, sem stykki hafa verið söguð úr, eftir því sem með
þurfti. Á sama hátt hefur steinninn verið sagaður í klébergsnámun-
um norsku.
Það er þannig sennilegt, að eitt af því, sem kaupmenn höfðu á
boðstólum hér á söguöld, hafi verið kléberg, unnið, hálfunnið eða
óunnið, á sama hátt og þeir hafa bæði flutt út sniðin brýni og óunn-
inn harðstein til brýna.
1) Um klébergsnámið hefur skrifað S. Grieg: Norske kleberstensbrudd
fra vikingetiden, Universitetets Oldsaksamlings Árbok 1930, bls. 88 o. áfr.
Um klébergið sem verzlunarvöru á víkingaöld Jan Petei'sen: Vikingetids-
studier, Bergens Museums Árbok 1919—20, Hist. Antikv. Rekke nr. 2, bls.
11 o. áfr., sjá einnig Herbert Jankuhn: Haithabu, Neumiinster 1938,
bls. 128 og 166—67, og Poul Norlund: Trelleborg, Kobenhavn 1948, bls.
123. Um gerðir steinkatlanna og fjölda þeirra á víkingaöld og hnignun
leirkeragerðar sjá Haakon Shetelig: Kar av klebersten fra jernalderen,
Oldtiden II, bls. 49 o. áfr.