Norðanfari - 02.11.1877, Blaðsíða 2

— 142 —
Stagvenda — hverfa upp í.
Kuvending — undanhvarf.
Kuvenda — hverfa undan.
Lens — undanhald.
Lensa — halda undan.
Slaga — beita.
Kníva — nauðbeitr
Hæsa — draga upp strengja,
Fíra — fella, geía eptir.
Logning — hrdðámælir.
Logga — mæla hraða, par af hraðmáls-
spjald, hraðmálsstrengur.
Knuppur — hnútur.
Að pcila — mæla afstöðu.
Afdrif — íiatrekstur.
(Framh. síðar).
Bindindismálið.
í hverri sveit íslands ætti bindindis-
fjelag að komast á fót, og get jeg varla
hugsað mjer annað en stofnunin gangi í
fyrstu út frá cinstökum manni í sveitinni,
er finnur stei’ka köllun tilpess; pví betra
er pá, ef fleiri fynndu hina sömu köllun
jafnframt. Fjelagsstofnendur skyldu leggja
pær við drengskap sinn, að reynast hver
öðrum trúir og allra helzt trúir og hollir
hinu fyrirhugaða f j e 1 a g i eða sampykktum
pess, sem á ríður að sjeu sem viturlegastar.
Stofnendur ættu ekki að vera of fáir, til
pess eiginlega að heita fjelag, ekki heldur
of margir, pví hæpið kynni pó að vera, að
allir yrðu svo einbeittír og staðfastir eins
og slíkt alvörumál heimtar. Til stofnunar-
innar parf bæði að halda á skynsemi og
ráðvendni (svo sem raunar í öllum fyrir-
tækjum), og, trúmennska, drenglyndi og hóg-
værð eru greinar ráðvendninnar. Menn
mega aldrei firrtast
I lögunum ætti að banna hreint með
öllu að bragða og veita alla pá
drykki, sem geta gjört manninn
drukkinn eða kendan, nema í sakra-
mentinu og eptir ráði lærðs læknis. þetta
höfuðatriði ætla jeg mjer að verja hjer.
Jeg hefi heyrt menn vlja hafa fleiri
undantekningar og eptir pví sem mjer er
kunnugt, eru pað einkum pessar tvær: 1.
Menn vilja halda eptir stöku drykkjarteg-
undum lítið áfengum, svo sem rauðvíni og
messuvíni eða bæjersku öli. 2 Menn vilja
hafa vín við tækifæri.
1. Hina fyrri undanpágu vil jeg skoða:
a) í tilliti tíl sakleysis- og hófs- manna, b),
í tilliti til drykkjugjarnra manna. a) |>cssir
hinir lítið áfengu drykkir eru jafnaðarlega
peir drykkir, sem koma mönnum í stöfun
með að læra drykkjuskap, og pótt pað reyn-
ist ekki svo æfinlega, pá eru slíkir drykkir:
b) ásteiting fyrir hinn drykkjugjarna, sem
lagagrundvöllunnn verður einkum að miðast
við. Setjum pann, sem hefir verið mikill
drykkjumaður og ekki má bragða fyrsta
staupið, varla fyrstu dropana af nolckru á-
fengu, svo að ekki vakni vínporsti hans.
Setjum, pá er hann er orðinn bindindis-
maður, að hann drekki glas af rauðvíni eða
messuvíni eða áfengU öli; hann mundimuna
í annað, hið priðja og svo hvert af öðru,
pangað til vínporstinn vaknaði, sem rnundi
heimta sterkari drykk, pótt bannaður væri.
Með pessu er sannað, að engum drykk má
lialda, hvað lítið áfengur sem er.
2. Tækifærin yrðu ásteiting ekki minni
en smá- áfengu drykkirnir, raunar ekki fyr-
ir sakleysis- og hófs-menn, nema að pví leyti,
að pau gætu orðið honum nokkurskonar
óhófsskóli, einkum ef pau yrðu tíð, en sjálf-
sagt fyrir hinn drykkjugjarna bindindismann
sem hugsaði til hreifings að fá pó einusinni
að svala sjer (eða við og við); án pess pó
að honum verði, ef til vill, að pví, að hann
j fái að svala sjer, nema pá er hann hefir
sopið út dreggjarnar, sem heita: mein,
sem k e m u r e p t i r m u n a ð. En vildi
nú gestgjafinn optar skamta drykkinn hverj-
um einum og sjá til pess, að enginn yrði
drukkinn við pessi tækifæri, yrði úr pví ó-
ánægja, og pótt vínelskur bindindismaður
færi ódrukkinn af stað úr slíku tækifæri,
sem líklega yrði sjaldnar, pó hefir samt
fýsnin vaknað og enginn getur ábyrgst,
hvort sú fýsn verður kæfð eða ekki, heldur
má vera hún leiti upp tækifæri að svala sjer
og pá smá kárnar um bíndindið. Skynsemi,
reynsla og mannást (o: elskan til allra),
hlýtur pví að amast við öllum vín-tækifær-
um fyrir bindindismenn, helzt vegna liins
drykkjugjarna, en vegna hans er einkum
leikurinn gjörður. Tækifærin geta orðið
glaðleg án víns og afleiðingarnar, pá síður
ljótar eða rammar, sem pó opt vill verða
fyrir suma við vin-tækifærin. Menn geta
etið góðanmat, drukkið saklausa drykki
haldið tölur við dislc og bolla í staðinn
fyrir við glösin. Heill peirra, er menn
vilja árna góðs, má vel frambera við drykk
góðs kaffi-bolla, að jeg taki til dæmis, jafn-
vel við vatns-glas; kaldavatnið hjá oss er
hollast og saklausast allra drykkja og minn-
ir oss á vorn bezta sattmála og vora beztu
von. Menn geta rætt saman glaðlega án
víns og verið kátir, já, hvað glaðastir pá
í andanum, pegar andinn er hafinn yfir pá
heimsku, að drekka áfenga drykki; menn
geta leikið, spilað, sungið, dansað. Bind-
indismanninn sem ekki hefir bragðað vín
heilt ár eða missiri (jafnvel skemur), liann
langar ekki framar í vín, nema ef hann
fer að bragða á pví aptur, hvað lítið sem
er, pá er ógæfan vís, ef hann áður var
drykkjugjarn.
Veitingar eru opt eins skaðlegar eins
og drykkjuskapur, pví pær ala hina skað-
vænu drykkjuíýsn. Ef rjett cr skoðað og
kristilega, eru vinveitingar sjaldan kærleiks
verk. Og jeg stend fast á pví, að pað
getur einmitt verið vöntun á kærlcika að
vilja ekki fara í bindindi vegna pvílíks í-
myndaðs brots á gestrisninni. Mjer virðist
og einatt, að margir vínveitendur (að jeg
tali ekki um v í n a u s e n d u r) sjeu ekki
að pví skapi gestrisnir í öðru eða greiðvikn-
ir. Jeg veit margur hófsmaður hefir æfin-
lega vín og hann gleður margan með staupi,
en hann hefir líka alið drykkjulöstinn og
lífgað hann, gjört illt, pá er hann áleit sig
gjöra gott. Athugi hann í kyrpoy, hvort
hann yrði ekki einmitt Gluði pekkari og
uppbyggilegri i fjelaginu, ef hann hætti
með öllu staupagjöfam sínum, hver sem í
hlut ætti og hver sem pykkist pví. Láti
hann i tje aðrar skaðlausar veitingar eða
greiða í stað vínsins, pá er rangt að bregða
honum um nízku. |>annig getur hin sanna
og kristilega gestrisni verið án vínsins; og
er sá maður að verri og heimskari, sem
lýtir pann er aldrei lætur gestrisnina víni
blanda.
Finnst mjer, að mjer hafa nú tekist
að verja aðalgrein bindindisfjelagslaga, eins
og jeg vil að hún sje. Má af pessu sjá og
álykta, að ekkert hófsemdarfjelag, eða nein
hófsemdarlög gætu frelsað drykkjumenn,
sem ekki mega fá smekkinn af víninu, eins
og líka hvað hófs-menn snertir, pá parf
ekld að skylda pá til hófs, m e ð a n peir
eru hófs-menn, gerði heldur ekki gagn með
alla, peir mundu snmir s a m t læra óhófið
á hófinu. Miklu fremur ættu sem flestir
að skylda sig til bindindis og reyna að
gjöra vínið útlægt af landinu smátt og smátt,
enda er vínið, mest allt er hingað flyzt,
sagt blandað og óholt, nema ef menn vildu
kaupa pað í gustukaskyni við pá sem selja
og eru pað nú brjóstgæði sjer á parti; jeg
er ekkert heldur viss í pví, að allir kaup-
menn biðji fyrir bindindisfjelögum eða telji
menn á að vera í peim; pau bæta ekki
vínsöluna.
fegar petta allt er nú athugað með
rósemd, eptirtekt og laust við ástriður, pá
vona jeg alhr get-i fundið pað, að pað er
sómi, en sizt skömm, að stofna pau fjelög,
sem á svona föstum lagagrundvelli eru byggð;
pegar nú lika að bindindisfjelagsmenn hefðu
pað í lögum sínum, að enginn mætti segja
sig úr fjelaginu fyr en eptir 2, helzt 3 ár.
Eptir pau liðin gæfu góðir fjelagsmenn varla
um að fara út. J>annig hlyti fjelögin að
haldast við lýði, er menn kæmu pannig á
misjöfnum tíma, en hver yrði pó að vera
sína tíð að öllu sjálfráðu. Sveitirnar munu
og æ pví betur sjá sóma sinn í pví fólginn,
að eiga sjer bindindisfjelag, er mundu vinna
sveitunum ómetanlegt gagn með tímanum,
og pví veikari sem slík fjelög væru í fyrstu
og fámenn, pví meiri sómi er að uppörfa
pau, en pví minni sómi líka að fyrirlíta pau
eða vilja spilla fyrir peim. f>ótt glíkar fæð-
ingar yrðu ekki tíðar fyrst um sinn, væri
pað pví betur gjört af peim sem aíiið hafa
og valdið, að sýna slíkum livítvoðungum
einhverja blíðu eða aðhlynningu, pví jeg
vona að slíkar fæðingar sje Guðs sköpun
eða hans verk, honum að pakka og hans
börn, kristindómsins fóstur; en vera má, að
pau eigi líka einmitt pess vegna örðugt
uppdráttar.
'Kærleikurinn á að vera lífsafl hverra
laga, pannig líka bindindislaganna, sem ættu
að stefna að pví, að útrýma víndrykkju frá
öllum nú og síðar (ekki tala jeg hjer
pó um menn á Islandi), er í orði og verki,
með kenningu og dæmi, ganga á u n d a n,
ganga í bindindisfjelag og leiða aðra í pað
(„sjerhver yðar gæti ekki einungis að sínu
gagni, heldur og a.nnara.“) Qg peasi ú t-
b r e i ð s 1 a ætti að vera skylda eptir lög-
unum, byggð á rjettskildum mannkærleika
og í pví ætti engin huglaus feimni eða firrtni
að eiga sjer stað, heldur ætti góður tilgang-
ur og ágætt málefni að gjöra bindindis-
útbreiðendui-na örugga, jafnvel ósigrandi,
án pess að gjöra pá ofsalega eða beiska
pött peir mæti mótstöðu. |>eir verða alltaf
að hafa hugann á hinu ókomna, og pað
gefur peim j>oiimnæði og toh. En „pol-
inmæðin fullkomnar verkið“ og pað er „G-uð
vonarinnar“. Aðhald til pess að hafa á-
huga á bindindismálinu ætti að vera í lög-
unum, t. d. sú skylda að hver fjelagsmaður
gefi fjelagsstjórn einu sinni eða tvisvar á
ári skýrslu um aðgjörðir sinar í bindindis-
málinu; sú skýrsla er lítil byrði, pví skýrsl-
an gæti verið mjög stutt, enda purfa og
og hinir duglegu fjelagsmenn að hafa upp-
örfan að lögura, svo sem allir mannvinir
munu meta pað mikils, hver sem sýnir sig
ötulan í pessu máli.
Til pess að verndunarlög kæmu fyrir
bindindisfjelög hjer á landi og upphvatn-
ingarlög, að pví ættu allir að styðja, sem
lieita vilja föðurlandsvinir. Hvað litla fót-
festu, sem fjelögin hefðu á hinu opinbera
og almenna, væri peim pað styrkur, og gæti
með tímanum leitt að pví, að pau kæmust
undir opinbera stjórn og við pað náð áreið-
anlegri festu.
Jeg ætla að nefna sumt, er mjor dett-
ur í hug í pessa átt, bæði pað, sem áður
mjög langt líður mætti gjöra og svo liitt,
sem liggur lengra í ókomnum tíma fyrir
andasjón minni, pótt jeg gæti ímyndað
mjer, að einhver mundi lcalla petta sumt
loptkastala eða „IIumbug“, hoimsku, eða
einhverjum slikum nöfnum,
Jeg vil prófastar löggildi embættisbæk-
ur bindindisfjelaga og skoði pær við kirkju-
vitjanir sínar, geti poirra og svo fjclaganna