Morgunblaðið - 16.04.2000, Síða 22
22 B SUNNUDAGUR 16. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Krítarkort frá Hlín Agnarsdóttur
Þegar ég tala,
þá tala ég
BÚIN að koma mér fyrir í húsi
Larentzakis-hjónanna í Ger-
ani sem er eitt af litlu þorp-
unum sem liggur við ströndina vestur
af Hania næststærstu borg Krítar.
Húsið er stórt og rúmgott, femar
svalir og eldhús fyrir bústnar bústýr-
ur. Þegar ég drekk morgunkaffið
* mitt á eldhússvölunum horfí ég upp í
Lefka Ori, Hvítufjöll sem ná upp í
2.500 metra hæð, en þar leysir ekki
snjóa á efstu tindum fyrr en í júní.
Lyktin af vorinu er ilmandi og sum-
arið á næsta leiti, enn er þó svalt á
kvöldin og á nætumar pakka ég mér
inn í tvær ábreiður. Frú Larentzakis
sem heitir Dimitria færir mér appels-
ínur og sítrónur sem ég raða á eld-
hússkenkinn eins og Elin Edda vin-
kona mín gerir svo smart. Tek síðan
mynd af ,4nstallasjóninni“. Frúin
færir mér líka ólífuolíu og heimatil-
búið rauðvín á plastflösku. Hún spyr
mig reglulega hvemig ég hafi það.
Gestrisni hennar eru engin takmörk
sett, hún er bæði til í að þvo af mér og
elda ofan í mig. Stelios, maðurinn
hennar, kemur líka reglulega til að
tékka á að allt sé í lagi. Hann sér um
heita vatnið og rafmagnið. Sonur
þeirra, Vangelis, býr í sama húsi og
hann er líka til þjónustu reiðubúinn
eins og reyndar allir Krítverjar sem
ég hitti. Þegar ég finn ekki lyklana
mína er hann með aukalykla, ef eitt-
hvað bilar, þá lagar hann það. Það er
sem sé allt í himnalagi hér í Gerani,
nema hvað einhver bóndi hefur kom-
ið upp hænsnabúi hér við hliðina á
húsinu. Eg er þess vegna orðin eins
og „hann Tumi fer á fætur við fyrsta
hanagal", sem væri svo sem í lagi, ef
haninn væri bara einn að góla þetta,
en þeir em ekki færri en þrír og gal-
ast á með látum fram eftir öllum
morgnum. Eina leiðin til að afbera þá
eins og önnur karlkyns leiðindi, er að
láta sem þeir séu ekki til.
Ströndin vestur af Hania iðar öll af
lífi. Ferðamannavertíðin er að byija
og það em iðnaðarmenn út um allt.
Innan skamms flykkjast hingað tug-
þúsundir ferðamanna norðan úr
Evrópu þar á meðal íslendingar sem
koma nú í fysta sinn í beinu leiguflugi
til Krítar. Fátt er jafnhrífandi og sjá
hrausta karlmenn taka til hendinni
og hreyfa sig almennilega. Hvar sem
ég kem era múrskeiðar á lofti, pensill
í hendi, sementspokar á baki og flísar
í fangi. Krítverjar era vinnusamir
fram úr hófi, það er ekkert „á morg-
un“ kjaftæði hjá þeim, þeir fram-
kvæma hlutina fljótt og vel. Það er
verið að moka, bora, gróðursetja og
flísaleggja fyrir ferðamennina, steyp-
an vart þomuð á svölum og verönd-
um. Ungri samstarfskonu minni
verður ekki um sel þegar hún sér alla
þessa karlmenn við vmnu. Konumar
vinna jafnmikið, en era ekki eins
áberandi. Þær eldri eru innandyra að
þrífa og þvo þvotta, þær yngri vinna
á skrifstofúm eða reka sína eigin veit-
ingastaði. Mér er sagt af upplýstum
grískum konum að fallókrötunum
fari fækkandi. Fallókratis er gríska
orðið yfir karlrembur, en grískir
karlmenn hafa fyllt þann flokk með
ágætum frá því í fomöld. Hér á Krít
eimir meira eftir af gamla samfélag-
inu en á meginlandinu, nútíminn og
túrisminn hafa þó gert sína innrás og
útkoman er sérkennileg blanda af
sveitamennsku og heimsmenningu.
Þingkosningar era nýafstaðnar í
Grikklandi og það var verulega mjótt
á mununum milli stærstu flokkanna
tveggja. Margir era orðnir lang-
þreyttir og leiðir á stjóm Pasok-
flokksins sem er búin að vera við völd
í 17 ár. Pasok er einhvers konar
vinstri „sullflokkur“ bæði rotinn og
spilltur að mati margra Grikkja. Þess
vegna vildu margir sjá breytingu og
fá hægrimennina í Nýja lýðræðis-
flokknum til valda, sem hinum finnst
auðvitað hægri „bullflokkur". Annars
fór lítið fyrir kosningunum og fólk ró-
legt yfir úrslitunum.
Kvöldið fyrir kosningamar rölti ég
inn á dæmigert grískt „kafeneion" og
þar situr skemmtilegt kompaní.
Gamall, gráhærður og síðskeggjaður
rétttrúnaðarprestur í fullum skrúða
sem nikkar til mín af og til en þó aðal-
lega þegar hann tekur út úr sér bleik-
an góminn með folsku tönnunum og
brosir til mín. Við hliðina virnu- hans,
fótbrotinn í gifsi með hækju, aðeins
við skál, líklega búinn að fá sér einu
staupi of mikið af rakí, sem er krít-
versktbrennivín. Sáveifar hækjunni
í takt við einræðu sína og til að leggja
áherslu á það sem hann hefur að
segja. Þriðji maðurinn er einhver
Sólon Krítíkos, lúinn flakkari með
flauturæfil, sem hann nær litlu sem
engu hljóði úr og ef það kemur er það
falskt og mjálmandi. Hinum er því
ekki skemmt við tónmennt hans.
Kosningakvöldið sjálft fer ég á
bílnum inn í Haniaborg niður á gömlu
feneysku höfnina, sem er aðal að-
dráttarafl borgarinnar. Veitingastað-
irnir liggja þétt hlið við hlið og þar er
hægt að gæða sér á krítverskum rétt-
um m.a. djúpsteikta „myzíþra" ostin-
um sem aðeins er framleiddur hér.
Krítveijar eru stoltir af sinni mat-
argerð og sjálfum sér nógir um flest
matarkyns. Sjálfri finnst mér matur
þeirra betri en á meginlandinu. Ég er
auðvitað dottin ofan í Kaszantzakis,
einn frægasta rithöfund þeirra Krít-
veija, en Zorba hans er af slóðunum
hér í kring og er auðvitað jafnóvið-
jaftianlegur og Bjartur í Sumarhús-
um okkar Laxness. Ég rek líka aug-
un í bók sem ætluð er erlendum
ferðakonum, svona tilvonandi Sig-
rúnum Ástrósum.
Hún heitir „Greek men made
simple“ og er krufning á kynferðis-
sjálfi grískra karlmanna. Aðalatriðið
er þó að vita, að þegar grískir karl-
menn tala og gala eins og hanar er
best fyrir konur að þegja. Eða eins og
einn fallokratis sagði við mig um dag-
inn; “Þegar ég tala, þá tala ég.“
- Gœðavara
Gjaíavara - matar- oo kaffislell.
Allir veróflokkar. *
Heimsfrægir hönnuðir
m.d. Gianni Yersate.
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.
ÞITT FE
Maestro hvar sem
ÞÚ ERT
Stokkar og bondar
A FAUM áram hefir það gerst í
hinum vestræna heimi, að almúg-
inn, eða millistéttimar, sem þið
viljið líklega kalla hann, er farinn
að taka þátt í darraðardansinum í
stórhappdrætti auðvaldsskipu-
lagsins, sem heitir verzlun með
verðbréf. Og á undraverðan hátt
hefir þessi heimur fjármálavið-
skiptanna líka opnast Jónum og
Sigurðum íslands. Nú þegar hafa
þúsundir manna hagnast vera-
lega, og lýðurinn heillast af því að
lesa um einstaklinga, sem orðið
hafa margfaldir millar á auga-
bragði við að hlutabréf þessa eða
hins fyrirtækisins hafa skotist
upp eins og flugeldar.
Tölvan leikur stórt hlutverk í
þessari þróun og fólk getur nú
stundað verðbréfaviðskipti heima
hjá sér í næði. Þeir sem lengst
ganga í þessari grein hér vestra
kaupa og selja hlutabréf á sama
degi og köllum við þá dagbraskara
(day traders). Sett hafa verið upp
fyrirtæki sem leigja bröskurum
aðstöðu og tölvur til að stunda iðju
sína. Margir telja slík viðskipti
hættuleg og hafa verið fréttir um
voveiflega atburði þar að lútandi.
Aular, sem spilað hafa rassinn úr
buxunum í dagbraski, hafa
skroppið heim og náð í hinar
handhægu byssur sínar. Síðan
farið og skotið forstöðumenn dag-
brasks-stofanna niður eins og
hverja aðra hunda.
Hérna í henni Ameríku er nú
talið að um helmingur heimila eigi
verðbréf og stundi með þau við-
skipti. Margir eiga í hlutabréfa-
sjóðum, sem oft eru um leið lífeyr-
issjóðir og er hægt að leggja í þá
skattfrjálsa peninga, sem ekki má
taka út fyrr en hætt er að vinna.
Hægt er að velja um marga sjóði
sem era mismunandi áhættusam-
ir. I vinnunni og utan hennar bein-
ist talið oft að þessum eða hinum
sjóðnum og menn keppast um að
vera klókir og hæla sjálfum sér, ef
þeirra sjóðir hækka meira en ann-
arra. Ekki er að því að spyrja að
grobbið hjá sumum verður oft
næsta óbærilegt þegar vel geng-
ur. Aftur á móti er sjaldnast talað
um þegar gæfan snýst við. Margir
nýgræðingarnir fylgjast með
verðbréfamarkaðnum á degi
hveijum og eru að fara á taugum
Þórir S. Gröndal
skrifar frá
F1 iórída
vegna sífelldra kúvendinga verð-
mætis verðbréfa sinna. Einn dag-
inn stórgræða þeir en tapa svo
öllu aftur næsta dag. Þeir voru
ekki tilbúnir að fórna lífsjafnvæg-
inu fyrir gróðavonina, en samt er
nú svo komið hjá þeim mörgum.
Næstum allir virðast vera að
keppa um að verða moldríkir
strax. Engin þolinmæði er fyrir
hendi og fólki nægir ekki að pen-
ingarnir ávaxtist hægt og rólega,
heldur verða þeir að margfaldast
á skömmum tíma. Oreyndir fjár-
festar era gjarnir á að selja hluta-
bréf, sem þeim finnst ekki nógu
arðsöm og kaupa önnur, sem þeir
halda að muni gefa þeim góðan
arð. Sölumenn verðbréfa kynda
undir, því þeir græða meira eftir
því sem oftar er selt og keypt. Allt
of miklum fjárhagslegum upplýs-
ingum er dembt yfir lýðinn á öll-
um sviðum fjölmiðlunar. Unga
fólkið smitast af verðbréfaæðinu
eins og skoðanakönnun í einum af
betri háskólum landsins gefur til
kynna, en um 65% nemenda sögð-
ust ætla að stefna að því að verða
milljónamæringar og reiknuðu
með að það gætitekist.
Skiljanlega era margir landar
hér í sólarríkinu sem taka þátt í
verðbréfakapphlaupinu og nota
þeir tölvur sínar óspart, enda
flinkir að hagnýta sér allra nýj-
ustu tæknina. Sumir þeirra, sem
komnir era hér á eftirlaun, hafa
stundað þessa iðju í mörg ár og
hafa safnað vel í sarpinn. Kemur
þá ekki til með að skorta neitt á
elliáranum, sem Ameríkanar kalla
líka gullnu árin. Upp á vestur-ís-
lenzkan máta kalla sumir ís-
landsmanna hér hlutabréf
(stocks) og skuldabréf (bonds)
einfaldlega stokka og bonda!
Ekki getum við skilið við þetta
spjall um stór-fjármál, áhættu og
stórgróða án þess að minnast á
lottóið. Þar eru íslendingar auð-
vitað sérfræðingar og vora reynd-
ar langt á undan Ameríkananum á
þessu sviði, en nú hafa þeir sótt í
sig veðrið og er næstum komið op-
inbert lottó í hvert ríki í landinu.
Stjórnmálamennirnir segja að
hagnaðurinn af sölu miðanna sé
notaður að mestu til kennslumála,
en stöðugar deilur era nú um það.
Alla vega geta þeir sem ánetjast
hafa sætt sig við að þeir séu að
styrkja gott málefni. Víst er um
það, að fólkið sem mest eyðir í
lottóið hefir minnst á því efnin.
Hér er dregið tvisvar í viku í
Flórída-lottóinu og verða vinning-
arnir himinháir ef nokkar vikur
líða án þess að nokkur geti valið
réttu tölurnar. í fyrri viku var
vinningurinn 83 milljónir dollara,
sem mér sýnist vera rúmlega 6
milljarðar króna! Stundum dreif-
ist aðalvinningurinn á marga
miða, en í þessu tilfelli féll hann á
aðeins einn. Fjölmiðlar hafa sýnt
fram á að líf flestra sem vinna
stórt í lottóinu fer að mestu leyti í
vaskinn. Þeir era bara örfáir sem
hafa vit og lán til þess að láta vinn-
inginn bæta líf sitt.
Samt dreymir lýðinn dag-
drauma um hvað hann ætli að
gera við allar milljónirnar, ef
vinningurinn skyldi nú falla á rétt-
an miða. Þrátt fyrir heitar vonir
en næstum enga möguleika, held-
ur fólkið áfram að spila í happ-
drættinu og lætur ímyndunina
draga sig á tálar. Stundum getur
það orðið hjákátlegt. Um daginn,
áður en risavinningurinn var
dreginn, hringdi maður frá næsta
ríki í innheimtustjórann hjá okkur
og bað hann um að kaupa miða
fyrir sig. Sagðist hann skyldu
borga honum 15% af vinningnum,
ef hann félli á einn sinna miða.
Innheimtustjórinn var bíllaus
þennan dag svo hann fékk lánaðan
vagninn hjá bókhaldaranum til að
skreppa út í búð og hét henni að
borga eina milljón dollara af þess-
um rúmlega 12, sem hann fengi,
fyrir afnot af bílnum í 10 mínútur!
Þegar hann var spurður hvað
hann ætlaði að gera við afganginn
af peningnum sagðist hann m.a.
ætla að kaupa mikið af stokkum
og bondum!
Fallegur sjóbirtingur.
Togast
smátt og-
smátt
VORIÐ er að smákoma á Klaustri og
mönnum gengur veiðiskapurinn
svona þokkalega, að sögn Sigmars
Helgasonar veiðieftirlitsmanns á
svæðinu. Miklir skaflar era víða, en
jörð annars að mestu auð og árnar
komnar undan ís. Helst hafa fréttir
borist úr Geirlandsá og þar hefur
veiðst vel þegar skilyrði hafa leyft.
Fyrir skömmu var t.d. hópur að sögn
Sigmars, sem dró 15 fiska á land, þar
á meðal einn sem var 14-16 punda.
„Þetta var svakabolti sem þeir
fengu. Fiskurinn tók hjá þeim í Ár-
mótunum og þar virðist vera mikill
fiskur," sagði Sigmar.
En Sigmar var á því að fiskur væri
víðar en neðst og hafði það eftir ekki
ómerkari heimildarmanni en Ólafi
bónda í Mörtungu, sem sagði vorið
hafa verið svo kalt að fiskur myndi
líklega enn vera í miklum mæli
frammi í gljúfi-um og lítið farinn að
síga af stað til sjávar. „Hver veit
nema maí verði óvenju veiðisæll,“
bætti Sigmar við.
Auk þessa hafa verið góð skot í
Hörgsá, Skaftá og Eldvatni á Brana-
sandi, en þær ár era ekki stundaðar
alla daga. Veiði er ekki hafin í
Tungulæk að sögn Þórarins Krist-
inssonar, eins eiganda hans, en hann
taldi að veiði færi ekki í gang þar fyr-
ir alvöra fyrr en í maí að þessu sinni.
Fluguhnýtingar 2000
Islandsmeistaramótið í fluguhnýt-
ingum árið 2000 er hafið og verða úr-
slit kunngjörð eftir miðjan maí næst
komandi. Að sögn Ragnars Hólm
Ragnarssonar, formanns Landssam-
bands stangaveiðifélaga sameina
flest allir sem að fluguhnýtingum
koma á íslandi krafta sína við þetta
tækifæri, en yfirdómari mótsins
verður Norðmaðurinn Jan Idar
Löndal, fyrrverandi heimsmeistari í
fluguhnýtingum. LS stendur að
þessu móti í samvinnu við flestar af
þekktustu veiði- og útivistarverslun-
um Reykjavíkursvæðisins, auk ann-
arra.
Fluguþurrð í sumar?
Svo gæti farið að skortur verði á
veiðiflugum í landinu á komandi ver-
tíð nema að kaupmenn finni lausn á
málinu áður en flóðbylgjan skellur á.
Þórður Pétursson, einn þekktasti
fluguhnýtari og fluguhönnuður
landsins sagði í samtali við Morgun-
blaðið að hann hefði eftir ýmsum í
kaupmannastéttinni að þeir óttuðust
þetta nokkuð. Ástæðan er sú, að
Kristján Gíslason, fyrrum verðlags-
stjóri og fluguhnýtari með meira er
nú látinn. „Kristján var svo umsvifa-
mikill að skarðið verður vandfyllt,"
sagði Þórður.
Laxaflugur á Netinu
Ef menn rata inn á slóðina
www.frances.is getur þar að líta
póstverslun með laxaflugur. Sá sem
stendur að þessari búð er dr. Jónas
Jónasson, vel þekktur fluguhnýtari
hér á landi, einnig leiðsögumaður er-
lendra veiðimanna og snjall stanga-
veiðimaður. Þekktastur er Jónas
fyrir útfærslur sínar af hinni bráð-
drepandi flugu Frances, sem gaf
meðal annars 470 af 1128 flugulöxum
úr Norðurá á síðasta sumri. Jónas
býður bæði upp á Frances og aðrar
flugur í ótal útfærslum og er það
boðað að í framtíðinni muni margs
konar fróðleikur um stangaveiði al-
mennt bætast við síðuna.