Morgunblaðið - 21.07.1999, Síða 35

Morgunblaðið - 21.07.1999, Síða 35
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. JÚLÍ 1999 35^ MINNINGAR alveg ótrúlega mikla þjálfun út úr þessu. Mig langar sérstaklega að minnast á einn hest sem Andrés átti á þessum tíma og mér finnst enn vera skemmtilegasti hestur sem ég hef komið á bak. Hann var kallaður ýmsum nöfnum eins og til dæmis Tangó, Buddi gamli eða slíkt en var upphaflega skírður Hrafn. Hann brokkaði eingöngu, en hvílíkt brokk. Fangreistur með hringaðan makka og hágengur, með þennan draumavilja sem ég hef hreinlega ekki fundið í öðru hrossi. Og að sjá þá félaga í mýrun- um á eftir kindum með Sám gamla sér til aðstoðar fékk mann svo sannarlega oft til að stara. Reynd- ar hafði Andrés lag á að ná út úr honum gangtegund sem ekki hefur fundist í öðrum hesti og því festist Tangó-nafnið við hann. Andrés hef- ur alltaf átt góð hross og þau hafa verið hans helsta áhugamál í gegn- um tíðina. Svo vel hugsaði hann um þau að mörgum fannst kannski nóg um, en hann vildi hafa þá vel alda og sterklega, sem þeir líka voru og eru. Hann hafði reyndar stundum á orði að við þyrftum að hafa með okkur magnýl eða eitthvað róandi þegar við komum að skoða hestana, svo magnaðir væru þeir. Andrés var organisti við Mið- dalssókn um áratugaskeið og var alltaf mikið fyrir tónlist. Hann söng einnig með kórnum annað slagið ef svo bar við og víst er að skarð hans þar verður vandfyllt. Hann sat í hreppsnefnd nokkur ár og á sínum tíma var hann formaður ungmennafélags Laugdæla og var hann gerður að heiðursfélaga þess á 90 ára afmæli félagsins á síðasta ári. Hann var einn af stofnendum Lionsklúbbs Laugardals, var virk- ur félagi um 15 ára skeið og gegndi þar mörgum trúnaðarstörfum. Það væri hægt að skrifa margar blað- síður um hreystiverk Andrésar en hann var heljarmenni á sínum tíma. Það var oft ótrúlegt að sjá hann, kominn á efri ár, handleika þunga bagga eins og kodda eða halda böldnum hestum sem folöld væru. Ég hef líka heyrt margar sögur af honum frá mönnum sem hann vann með á árum áður. Þessi hreysti hefur eflaust hjálpað hon- um mikið eftir að hann veiktist fyr- ir nokkrum árum og missti þá mik- inn mátt öðrum megin. En hann barðist fyrir heilsunni og hóf að stunda sund og leikfimi af miklum móð og sá að nokkru leyti um að gefa hrossunum á Hjálmsstöðum. Páll Pálmason og hans fjölskylda tóku við búinu af afa heitnum og fyrir nokkrum árum einnig af Andrési. Mikill samgangur er þama á milli og víst er að missir þeirra er mikill. Svo lengi sem ég man eftir og nokkuð lengur en það hefur Þór- dís Pálsdóttir systir hans búið hjá honum á Hjálmsstöðum og hefur sú sambúð reynst einstaklega vel. Það verður skrýtið að koma austur eftir og fá kaffi hjá Dísu án þess að Andrés sitji líka við borðið. Ég votta henni mína dýpstu samúð sem og bræðrum hans, þeim Ásgeiri og Hilmari, auk allra annarra aðstand- enda og vina. Fyrir hönd systkinanna í Torf- holti, Pálmi Hilmarsson. Ég verð alltaf þakklát forsjóninni fyrir að hafa átt Andrés frænda minn að vini og velgjörðarmanni frá því ég man fyrst eftir mér og fá að auki notið handleiðslu hans stóran hluta ævi minnar. Það er erfitt fyrir mig að lýsa Andrési án þess að það sýnist mærð fyrir þá sem ekki þekkja til. Sjálfri þótt mér hann fallegastur manna, en vera má að ljúfmennska hans, sem seitlaði inn í bamunga vitund mína, hafi ráðið nokkru um þetta álit, þótt það entist mér alla tíð. Andrés var hreystimenni og glæsi- legur bæði að innan og utan, hann var karlmannlega vaxinn, fríður sýnum og svipur hans allur bar vott um þá góðvild sem innra bjó. Þá var hann glettinn og gamansamur, orð- heppinn, frásegjandi prýðilegur og afbragðsgóður hlustandi. Hann hafði skemmtilega eftirhermuhæfi- leika og kom vel auga á hið kímilega í fari samferðafólks, en aldrei man ég þó eftir að hann hæddi neinn með þessari leikni sinni. Hann við- hélt líka ýmiskonar orðum og orða- tiltækjum sem manni þóttu skemmtileg. Það var oft hlegið með Andrési. Hann var einnig afar bam- góður, félagslyndur, tónelskur og hafði gaman af söng. Því var engin tilviljun að margir kunningjar og vinir lögðu leið sína á hans fund. Ég var ekki há til hnésins þegar ég tók að dvelja hjá Andrési frænda mínum og ömmu og afa á Hjálms- stöðum við atlæti gott, en þar bjuggu þeir félagsbúi sitt á hvorum bænum Andrés og bróðir hans Pálmi og Ragnheiður kona hans sem eignuðust sex börn ýmist á sama eða svipuðum aldri og ég. Þar sem örstutt var á milli bæja skorti mig ekki félagsskap og var á þess- um árum lagður grunnur að vináttu við þetta frændfólk mitt allt sem ég trúi að endist okkur alla tíð. í minningunni finnst mér að leikj- um okkar krakkanna, já og Snorra- staðakrakkanna líka, væri best lýst með því að vísa í Hlíðarendakotið hans Þorsteins. Sjálfsagt hafa þessi ærsl okkar iðulega verið allhávær og umgengni misjöfn á vettvangi en aldrei minnist ég þess að hafa heyrt snuprur frá frænda mínum í eitt einasta skipti, en hinsvegar gat maður fengið hrós fyrir það eitt að haga sér ekki illa. Samvista minna með öllu þessu frændfólki á bemsku- og æskuárun- um er mér sérlega ljúft að minnast. Samkomulagið milli bæjanna var með meiri ágætum en ég reyni að lýsa, en umhyggja þeirra Pálma- barna og barna þeirra fyrir Andrési og hjálpsemi við þau gömlu systkin, ekki síst þessi síðustu og erfiðu ár, lýsa því betur en löng ræða hverslags tengsl urðu á milli Andrésar og þeirra bama sem áttu því láni að fagna að alast upp í ná- vist hans. Foreldrar Andrésar bjuggu hjá honum alla tíð eftir að hann tók við búinu. Faðir hans dó 1958. Eftir það bjuggu þau saman mæðginin uns hún gerðist ellimóð, þá flutti Þórdís systir hans aftur að Hjálmsstöðum og studdi móður þeirra síðasta spöl- inn, eða þar til hún lést 1971. Andrés og Þórdís hafa í rúma þrjá áratugi haldið saman heimili. í sameiningu héldu þau uppi því and- rúmslofti, léttleika, hlýju, gestrisni og höfðingsskapar sem jafnan ríkti á Hjálmsstöðum. Þó að bæði væm þau systkinin einhleyp þá vom þau miklu líkari stórfjölskyldufólki, sem ætti hóp af krökkum, svo margir létu sig varða velferð þeirra. Það sýndi sig best þegar þörf varð fyrir aðstoð hve bamhópurinn þeirra er stór. Andrés lét af hefðbundnum bú- skap 1982, en hélt þó áfram hesta- búskap allt til loka. Hann var raun- ar hestamaður mikill alla tíð og átti iðulega úrvals gæðinga. Segir það nokkuð um umgengni hans við þessa ferfættu vini sína, að þeir komu gjaman skokkandi til hans þegar hann kom í námunda við þá í haganum. Hér er góður maður genginn. Hann tilheyrði þeirri kynslóð þar sem dugnaður, samviskusemi og heiðarleiki þóttu mannkostir. Enda naut Andrés vinsældar og virðingar nágranna og annarra sem hann átti samskipti við og ég þori að fullyrða að á sínum 80 ára æviferli hafi hann aldrei eignast óvildarmann, ekki einu sinni um stundarsakir. Ég og fjölskylda mín kveðjum góðan frænda með þökk og virðingu og blessum minningu hans. Rósa Hilmarsdóttir. Þegar við kveðjum Andrés Páls- son föðurbróður okkar koma fram í hugann ótal myndir og minningar. ... ískrið í járnfötunni og gufan sem steig upp af volgu vatninu, fjósatími ... Splunkunýir hvítbotna gúmmískór úr grænum kassa við hliðina á öðrum stærri ... Bóndinn sem kenndi okkur að bera virðingu fyrir lífinu og landinu ... Hlaup á eftir lömbum og hann á harða hlaupum upp um fjöll og firnindi, óþreytandi ....Ég hef gaman af öllu ungviði," sagði hann er hann lék sér við nýfætt folald- ið ... Barnakarlinn. Hvernig hon- um tókst að hæna að sér sérhvert barn sem inn á hans heimili kom með sínum sérstaka hætti ... Hestamaðurinn. þeysandi á Rauð eða Grána í sportbuxum í reiðstígvélum og sjálfsagt mál að lofa ungum frænda að koma með ... Lærimeistarinn, sem kenndi okkur hrífutökin, kenndi okkur að aka allskyns farartækj- um, kenndi okkur að tala við dýrin og þá sérstaklega við hestana. Við erum vissir um að dýrin skildu hann ... Listamaðurinn og org- anistinn. Flýta sér að mjólka svo við gætum flutt gamla stofuorgelið hans út í Miðdalskirkju fyrir messu - á kerrunni. Stórar og hrjúfar hendur sem fóru um orgelborðið og göldruðu fram fagra tóna hvort sem var fúga eftir Bach eða sálm- ur, já eða hvað sem var. Virðingin fyrir tónlistinni. Lækka í útvarpinu og ganga hljóðlega um. Andrés var að æfa sig á orgelið ... Gestgjafinn sem aldrei læsti sínu húsi ef ein- hver skyldi droppa inn, - vonandi sem flestir kæmu í dag ... Gleði- maðurinn og söngmaðurinn sem söng bassalínuna og sá auðvitað um undirspilið ... Ættfræðingur- inn sem tímunum saman gat velt fyrir sér skyldleika fólks ... Húmoristinn og eftir- herman sem kom öllum í gott skap sem nálægt honum voru ... Sjó- maðurinn. Mynd í stofunni af tog- aranum Garðari GK sagði meira en mörg orð ... „Mér leið líka vel í gær og yfir- leitt hefur mér alltaf liðið vel,“ sagði hann helsjúkur maðurinn nokkrum dögum fyrir andlát sitt þegar við höfðum orð á því að hann liti betur út í dag en í gær. Nú vitum við að honum líður vel og hafi hann þökk fyrir allt og allt. Páll, Gaukur og Stefán. Andrési frá Hjálmsstöðum bregð- ur víða fyrir í bemskumyndum min- um, tíðum í hópi systkina sinna og annarra frænda og fjölskylduvina á góðum stundum og glöðum. Þá var gjarna tekið lagið, en þetta fólk allt söngelskt og söngvant í besta máta. Þegar þær stundir eru rifjaðar upp í löngum fjarska er minnisstætt hví- líka mergð laga og texta fólkið hafði á hraðbergi en ekki síður hitt að þarna voru allir jafnir, enginn dró sig beinlínis í hlé en þó enn síður hitt að nokkur tranaði sér fram. Það er dýrmætt að hafa fengið að kynn- ast og alast upp við þessa gömlu, góðu hefð sem því miður er mjög á undanhaldi eða í öllu falli mikið breytt. Þegar á þeim tíma var framkoma Andrésar mótuð og lífsstefnan ráð- in. Hann hafði lokið búnaðarnámi, verið á togurum þar sem rúm hans þótti fullskipað en gerðist nú bóndi. Laugardalurinn var á þess- um árum allt að því afskekkt byggðarlag og ferðir þangað mun meira fyrirtæki en síðar varð. Flestir samferðamenn kynntust Andrési sem bónda á Hjálmsstöð- um og þar naut hann sín á þann gjörsamlega eðlilega og áreynslu- lausa hátt sem gjarna einkenndi ís- lenska bændur. Hann fylgdist með hræringum tímans, var hæfilega greiður til þáttöku í þeim breyting- um á búskaparháttum sem sívax- andi tækni og bættar samgöngur ollu. Ein kynslóð af annarri óx úr grasi allt í kringum hann og var ein ánægja hans að sjá frændafjöld ná nokkrum þroska. Tvö voru helst hugðarefni Andrésar ásamt með búskapnum, hestamennska og tónlistariðkun. Hið fyrra er mér lítt kunnugt en veit þó að á þeim vettvangi átti hann góða vini og félaga. Andrés spilaði prýðisvel á orgel og var um langt árabil organisti í Miðdalskirkju og víðar. Á þeim ár- um var litið á starf þetta nánast sem þegnskylduvinnu sem unnin var af áhuga og einu launin sú ómælda ánægja sem organistinn oftast hafði af starfinu. Sveitungar og sam- starfsmenn Andrésar í kirkjulegu starfi sýndu reyndar í verki að ein- lægt framlag hans var mikils metið. Arið 1991 vorum við Andrés ferðafélagar í organistaferð til Frakklands og Italíu. Áhersla var lögð á að skoða höfuðkirkjur og org- el þeirra en einnig voru heimsóttir helstu sögustaðir, söfn, sóttir tón- leikar o.s.frv. Var þessi ferð svo fróðleg og skemmtileg sem hugsast má og okkur Andrési óþrjótandi umræðuefni jafnan síðan. I ferðinni kom glöggt í ljós fróðleiksfýsn og áhugi hins vakandi manns. Ér mér einkar minnisstætt þegar við tveir drógum okkur nokkuð út úr hópi í þeirri frægu borg Pompei og reynd- um að sjá fyrir okkur mannlífíð í borginni um það bil sem bliku dró á loft. Andrés var heimsmaður sem naut sín jafn vel á breiðstrætum Parísar og torgum Rómarborgar sem á hlaðinu heima. Gleði hans var hógvær og tamin og kurteisi hans óbrigðul. Mörg undanfarin ár hefur ekki verið látið hjá líða að skreppa aust- ur að Hjálmsstöðum og eiga dags- stund með Andrési og Dísu. Þessum línum er fyrst og fremst ætlað að koma á framfæri þökkum fyrir elskulega frændsemi og vináttu sem ég hef alla tíð sótt í þeirra garð. Dísu frænku, Hilmari og Geira vottum við Ida og allt okkar fólk samúð og hluttekningu. Minning Andrésar Pálssonar verður mér ætíð kær og nálæg. Jón Þ. Björnsson. Genginn er á fund feðra sinna höfðingi mikill og góður drengur, Andrés Pálsson, bóndi, Hjálmsstöð- um í Laugardal. Það var haustið 1939 sem leiðir okkar Andrésar lágu saman á mennta- og menningarsetrinu Hól- um í Hjaltadal ásamt um tuttugu öðrum ungum mönnum. Að sjálf- sögðu var þessi vaska sveit þarna mætt með það að markmiði að nema búvísindi og rækta landið. Síðan þetta var eru senn 60 ár. Já tíminn, þetta ósýnilega, hefur liðið fram án þess að festar verði á hann nokkrar hömlur og við sem vorum ungir 1939 erum nú orðnir vel við aldur og margur lokið veru sinni hérna meg- in tjaldsins. Þetta eru víst engin ný vísindi, aðeins kaldur raunveruleiki á gangi lífsins. Fljótlega veittu fé- lagar Andrésar honum athygli fyrir hve þróttmikill hann var, líflegur og frjáls í fasi, hann var spaugsamur og frjór í ýmsum græskulausum uppátektum. I knattspyrnu var hann erfiður andstæðingur, þá var hann vel liðtækur til annarra íþrótta og ganga á höndum var hans sérgrein. Næstu þrjú misseri áttum við þarna samleið, við nám, starf og leik. En margt fer á annan veg en til er stofnað því meir en helmingur þessa hóps gaf sig að öðrum störf- um en að yrkja landið. Andrés gerði lykkju á leið sína að loknu búfræði- prófi og gerðist sjómaður, dáða drengur um tíu ára skeið þar sem hann kynntist háska hafsins og m.a. varð hann fyrir því áfalli að skip hans var keyrt niður og þrír félagar hans fórut. Þó „Ægir“ gæfi gull í mund þá stóð hugurinn til sveitar- innar og heim í Laugardalinn þar sem vagga hans var og að því kom, um 1950, að hann flutti heim á feðra slóð og hóf búskap á Hjálmstöðum, þar sem hann undi hag sínum nán- ast til hinstu stundar og naut ilms- ins úr jörðu og niðar lækjarins ásamt hinu venjulega amstri og striti einyrkjans í landbúnaði fyrir hinu daglega brauði. Hann hafði mikla ánægju af hestum og búinn að eiga margan léttfættan fákinn og naut sín að þeysa um lendur lands- ins á „þarfasta þjóninum", sem eitt sinn var. „Bóndi er bústólpi og bú er landstólpi" stendur þar og víst er að Andrés hefur verið sómi sinnar stéttar og stólpi í sinni sveit, þar sem hann var virkur þátttakandi í ýmsum sveitarmálum, þ.á m. í sveitarstjóm, og kirkjuorganisti var hann í áratugi og hóf það starf raunar innan við tvítugsaldurinn og var hann góður tónlistarmaður og samdi lög sér til dægrastyttingar og ánægju. Ohætt er að segja að um- ræddur árgangur Hólasveina héldi ótrúlega vel saman eftir að skóla^. lauk og lengi vel komum við samari ' með ákveðnu árabili og mun Andrés venjulegast hafa verið með þeim fyrstu að tilkynna komu sína á þessi mót. Þar hélt hann uppi stemmn- ingunni með söng og glensi. Ein- hvern tímann snemma á vordögum frétti ég af Andrési á hjúkrunar- heimili Rauða ki’ossins í Reykjavík og gerði ég mér ferð þangað til að hitta þennan skólabróður minn, eitthvað hafði Andrés vikið sér frá svo það fórst fyrir að fundum okkar bæri saman. Kannski hefur þessi misheppnaða ferð orðið mér hvatn ing til þessara kveðjuorða, sem mér er að sjálfsögðu ljúft að senda. Hér er ekki ætlunin að segja ævisögu Andrésar Pálssonar heldur örfá orð og minningarbrot um þennan eftir- minnilega félaga. Þó ég hafi ekkert umboð þá leyfi ég mér að senda hinstu kveðju frá þeim skólabræðr- um sem enn eru ofar foldar, með kærri þökk fyrir ánægjuleg kynni. Við kveðjum þig með virðingu, gamli félagi og biðjum þann sem öllu ræður að blessa þig og varð- veita. Aðstandendum færum við samúðarkveðjur. Guðmundur Jóhannsson. Andrés Pálsson, bóndi frá Hjálmsstöðum í Laugardal, er lát- inn. Kynni mín af Andrési hófust árið 1960 þegar ég var aðeins 11 ára gamall og „fór í sveit“ til Andrésar. Eg er ekkert skyldur Andrési, en Ásgeir bróðir hans, þá kennari í Breiðagerðisskóla, valdi mig úr bekknum til að gerast snúninga- strákur hjá honum. Þetta var í fyrsta skipti, sem ég fór einn að heiman og var því hálfkvíðinn, en það var alveg ástæðulaust. Andrés var sérstakt góðmenni og allt heim- ilisfólkið tók mér tveim höndum. Böm og unglingar hændust að Andrési. Þetta varð eins og mitt annað heimili og er enn. Það fer aldrei úr huga mér hvemig Andrés tók mér strax sem jafningja, þrátt fyrir mikinn aldursmun. Það væri hægt að skrifa heila bók um Andrés, en ég læt nægja að minnast á nokkur atriði, sem koma upp í hugann á þessari stundu. Fyr- ir mig borgarbamið, var það eins og að koma í annan heim að koma að Hjálmsstöðum. Kímni Andrésar, skaplyndi heimilisfólksins og kyrrð- in í sveitinni var svo holl manni, að það var eins og að hafa verið í löngu _ fríi eftir að hafa verið þar í einn^ dag. Ég hef í gegnum tíðina komið með marga, bæði útlenda og inn- lenda menn til Andrésar og ekki hefur skort á góðar móttökur. Margir þeirra útlendinga, sem komu að Hjálmsstöðum, hafa haft samband við mig og minnast þá sér- staklega á heimsóknina að Hjálms- stöðum. Ég kom með tvo vini mína til Hjálmsstaða sumarið 1970 og vor- um við í tjaldi fyrir neðan bæinn. Við dvöldum í þrjá daga og var margt gert, farið í reiðtúr og hjálp- að til við bústörf. Um veturinn fór- um við með Andrés í Þjóðleikhúsið^- en þá var Randver, annar vina minna, að leika í Höfuðsmanninum frá Köpenick. Síðan skemmtum við okkur fram á rauða nótt. Þótt þrjá- tíu ára aldursmunur væri á okkur þremur og Andrési skipti það engu máli því Andrés var ávallt ungur í anda. Ég hef reynt að komast austur til Hjálmsstaða eins oft og hægt hefur verið og fór á næstum öll þorrablót í Laugardalnum með Andrési. Andrés var glæsilegur á velli og afburða hraustmenni og fáir hans_. líkar. Ég þakka fyrir að fá að kynn^ ast honum og sendi öllu hans fólki mínar innilegustu samúðarkveðjur og tala ég þar fyrir hönd fjölskyldu minnar. Steinn Halldórsson. • Fleiri minninga.rgreinar um Andrés Pálsson bíða birtingar og munu birtast í blaðinu næstu daga.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.