Morgunblaðið - 26.02.1992, Síða 17
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. FEBRUAR 1992
17
Oddný Mjöll Arnardóttir
efsti maður á lista Röskvu
til Háskólaráðs:
Brýnt að auka áhrif
stúdenta í ákvarðanatöku
í skólanum
„Röskva telur óeðlilegt að vand-
anum sé velt yfir á stúdenta þegar
að kreppir í ríkisfjármálunum. Með
því að leggja á
skólagjöld hafa
verið opnaðar dyr
að frekari hækk-
unum. Skólagjöld-
in erU ákveðin fyr-
ir eitt ár í senn og
Röskva mun beita
sér fyrir því að þau
verði afnumin,"
segit' Oddný Mjöll
Arnardóttir, sem skipar efsta sæti
á lista Röskvu til Háskólaráðs.
„í Háskólanum er þekkingin,
frumkvæðið og nýsköpunin sem
beint getur þjóðfélaginu inn á betri
brautir svo það er furðulegt að
stjórnvöid skuli velja þann kost að
skerða framlög til Háskólans á erf-
iðum tímum,“ segir Oddný. Hún
segir að Röskva muni beijast gegn
öllum niðurskurðarhugmyndum sem
leiði tii fækkunar deilda, fækkunar
nemenda eða verri kennslu í skólan-
um.
’Helsta stefnumál ' Röskvu í
menntamálum er, að sögn Oddnýj-
ar, að áhrif stúdenta í ákvarðana-
töku innan stjórnsýslunnar í Háskó-
lanum vet'ði aukin. „Við viljum jafn-
framt auka áhrif stúdenta á eigið
nám þannig að frumkvæði þeirra
verði virkjað. Mötun í náminu er
allt of mikil.“
„Önnur leið til að auka áhrif stúd-
enta er að auka vaifrelsi. Röskva
ætlar að ýta við því máli en frá því
að svokölluð valfrelsisnefnd skilaði
áliti fyrir um hálfu ári hefur lítið
gerst í því,“ segir Oddný Mjöll.
Hún segir að Röskva hyggist
fylgja eftir hugmyndum um nem-
endaráðgjafa í hverri deild. „í vetur
var nemendaráðgjöfin samþykkt í
Háskólaráði og hefur þegar tekið
til starfa í nokkrum deildum en víða
á enn eftir að ýta á eftir fram-
kvæmdinni. Ráðgjöfín virkar þannig
áð eldri nemendur í hverri deild sem
hafa þekkingu á valmöguleikum og
öðru leiðbeina yngri nemendum,“
segir Oddný.
Ónnur mál sem Röskva leggur
áherslu á eru lesstofumál sem að
sögn Oddnýjar eru í miklum ólestri.
„Þjóðareignin“ í sjónum
og lögfesting hennar
„ ---------------------------- náttúruöflunum. Yrði ekki litið svo
eftir Asgeir
Jakobsson
Þjóðin hefur tekið sér öll ráð á
sókn á fiskisvæði sínu, sem hún
hefur helgað sér mismunandi á hin-
um ýmsu tímum og fengið viður-
kenndan þann rétt. Þjóðin eða hand-
hafi hennar, ríkisvaldið, getur því
bannað mönnum að sækja á fiski-
svæði sitt, einnig ákveðið á því af-
mörkuð sóknarsvæði, sett reglur um
notkun og gerð veiðarfæra og ákveð-
ið hámark þess afla sem af svæðinu
er tekinn árlega. Enginn efast held-
ur um lagalegan rétt þjóðarinnar eða
ríkisvalds hennar til að selja rétt til
veiða á fiskisvæði sínu eða leggja
gjald á fisk, sem þar er veiddur eða
taka hann eignarnámi.
Hinsvegar hefur verið litið svo á,
af þessari þjóð sem öðrum, að fiskur-
inn sé einskis manns eign og ekki
heldur þjóðar, fyrr en hann hefur
verið veiddur, því að fyrr myndist
ekki í honum eign, sem hægt sé að
meta til verðs. Að baki þessari skoð-
un liggur löng reynsla ekki sízt hjá
íslenzku þjóðinni. Hún bjó öldum
saman við mið sín full af fiski en
hann var henni engin eign, fyrr en
til komu menn, sem veiddu fyrir
hana fiskinn, og gerðu hann sjálfum
sér og þjóðinni að eign, sem þjóðin
fékk til sinna nota, til átu og kau-
peyris. Þar sem þjóðinni myndaðist
ekki eign í fiskinum fyrr en hann
var dreginn úr sjó, taldi þjóðin eðli-
legast að þeir teldust fyrstu eigend-
ur, sem drægju hann ásamt þeim
sem gerðu út skip til veiðanna. Nú
vill þjóðin reikna sér óveiddan fisk
til eignar, meta hann til verðs og
gjaldtaka hann og það gjald eiga
þeir að greiða sem veiða fiskinn. Til
þess að þetta gæti gerzt með lögleg-
um hætti hefur Alþingi lögfest
óveiddan fisk, sem þjóðareign.
Nú gæti það hvorttveggja gerzt,
að þeir, sem veiddu fiskinn og hinir,
sem gerðu út skipin til veiðanna
tækju að efast um rétt þjóðarinnar
eða ríkisvald síns fyrir hennar hönd
á þeim fyrrnefndu forsendum að
gjaldtæk eign myndaðist ekki í fisk-
inum fyrr en hann hefði verið veidd-
ur. Og ríkisvaldið yrði að fá eignina
lögfesta fyrir dómi.
Hitt gæti og líka gerzt, og gerist
trúlega, að nágrannaþjóðir okkar
fylgdu fordæmi okkar og lögfestu
óveiddan fisk á sínum miðum, sem
Ásgeir Jakobsson
„Eigum við ekki að
gleyma þessari lögfest-
ingu á óveiddum fiski
sem þjóðareign og láta
hið gamla gilda, að fisk-
ur sé ekki eign fyrr en
hann er veiddur og
hver þjóð eigi þá þann
fisk, sem veiddur er
innan hennar marka.“
eign sinnar þjóðar.
Það má velta fyrir sér málarekstr-
inum í fyrra tilvikinu. Yrði ekki ríkis-
valdið beðið að skilgreina eign sína?
Hvað kæmi þá upp?
Ríkisvaldið reyndist ekki vita,
hvað mikið það ætti af óveiddum
fiski á miðunum í þennan eða hinn
tímann, jafnvel ekki á sumum tíma,
hvort eignin reyndist nokkur. Það
getur sem sé ekki staðfest hver eign-
in er. Ríkið getur heldur ekki vísað
á hvar eignin sé á hveijum tíma,
aðeins að hún sé hér og þar í Norð-
austur-Atlantshafi, djúpt eða
grunnt. Það kemur sem sé í hlut
þess, sem greiðir gjald fyrir að nýta
eignina eða kaupir hana að finna
hana. Ríkisvaldið getur ekki viðhald-
ið eign sinni, nema með því einu,
að banna þeim, sem kaupir hana eða
nýtir, að taka hana. Ríkisvaldið get-
ur heldur ekki varið eign sína fyrir
skepnum, sem sækja að henni né
á að ríkisvaidið hefði helzti litlar
reiður á eign sinni til að fá hana
lögfesta sér til gjaldtöku eða sölu.
Við skulum gefa okkur, allt getur
gerzt fyrir dómstólum, að ríkisvaldið
gæti fengið lögfestinguna, gegn
þegnum sínum, þrátt fyrir það sem
að ofan segir, en þá væri eftir að
fást við hið síðara, annarra þjóða
eign í „eigninni".
Nágrannaþjóðirnar fylgdu náttúr-
lega fordæmi okkar, og lögfestu sem
sína eign óveiddan fisk á sínum
miðum. Eignaréttur á óveiddum fiski
hefur miðast við fiskveiðimörk, og
hver þjóð talin skilyrðislaust eiga
þann fisk sem veiddur væri innan
hennar lögleglegu fiskveiðimarka, á
þeim gömlu og góðu forsendum að
fyrr myndist ekki eign í fiski. Málið
horfir náttúrlega æði mikið öðruvísi
við, ef það yrði ríkjandi skilningur
að óveiddur fiskur á miðum þjóðar
yrði talinn hennar löglega eign.
Eignarréttur einnar þjóðar hyrfi
þá ekki við fiskveiðimörk annarrar.
Fiskur á okkar miðum er blandaður
fiskur, sem gengur af miðum ná-
grannaþjóðanna.
Þetta a við bæði um Grænlands-
fisk, sem gengur á okkar mið til
hrygningar og loðnuna og norsk-
íslenzku síldina, sem gengur á okkar
mið í ætisleit, sem Grænlandsfiskur-
inn gerir einnig. Við skulum hugsa
okkur, hvað gæti gerzt með Græn-
landsfiskinn. Þar yrði dæmið einfalt,
þar sem Grænlandsfiskur er þekkj-
anlegur frá íslenzkum fiski, og því
vel gerlegt að áætla með rannsókn
hveiju mikið af Grænlandsfiski við
veiddum úr hrygningarfiskinum á
okkar slóð. Það gæti reynzt þriðji
hver fiskur, sem Grænlendingar
teldu sína eign. Við segðum trúlega
á móti að fiskurinn hefði hrygnt á
okkar slóð og Grænlendingar ættu
að borga okkur seiðin. Þannig gæti
eignarréttur á óveiddum fiski orðið
hið flóknasta mál. Það yrði erfiðara
að koma við mælingum á Græn-
landsfiski, sem gengi á okkar mið í
ætisleit, en þó mætti áætla um það.
Og svo er það loðnan. Eigum við
ekki að gleyma þessari lögfestingu
á óveiddum fiski sem þjóðareign og
láta hið gamla gilda, að fiskur sé
ekki eign fyrr en hann er veiddur
og hver þjóð eigi þá þann fisk, sem
veiddur er innan hennar marka.
Höfundur er rithöfundur.
ELFA
Spaðaviftur - borðviftur - bað-
herbergisviftur - gróðurskála-
viftur - röraviftur - iðnaðarviftur
- fjósviftur
Hagstætt verð.
TJöfðar til
JLL fólks í öllum
starfsgreinum!
FJOLSKYLDUDAGAR M KENTUCKY
AF KJUKLINGABITUM, KJUKLINGABORGURUM, „HOT WINGS
FRÖNSKUM, SÓSUM, SALATI, KORNI OG GOSI I GLÖSUM.
Fried
Chicken
OPIÐ ALLA DAGA
FRA Kl 11-22
FAXAFENI 2. REYKJAVIK SIMi 6S0588 OG HJAllAHRAUNI 15 HAFNARFIROi SIMl 50828