Morgunblaðið - 08.02.1992, Síða 12
12
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. FEBRÚAR 1992
Það er ekki vegið
að velferðarkerfinu
eftirEinarK.
Guðfinnsson
Mikil áföll hafa dunið yfir ís-
lenska þjóðarbúið á undanförnum
árum. Tímabilið frá árinu 1987
hefur verið sífelldur tími samdráttar
og tekjutaps. Ef við berum okkur
saman við aðrar iðnvæddar þjóðir
er ljóst að okkur hefur gengið miklu
verr. Og afleiðingin er ósköp ein-
föld. Við höfum úr miklu minna að
spila nú, en fyrir fimm árum. Að
þeim veruleika verðum við öll að
laga okkur. — Einnig hið opinbera.
Sú stefna sem birtist í fjárlögum
íslenska ríkisins fyrir þetta ár,
markast af þessu. Tekjur íslensku
þjóðarinnar hafa dregist saman.
Þess vegna fær ríkið að óbreyttum
skattalögum minna fé til ráðstöfun-
ar. Þar af leiðir að við þurfum að
lága útgjöld hins opinbera að þess-
ari bitru staðreynd.
Mikið ramakvein hefur verið rek-
ið upp vegna aðgerða ríkisstjómar-
innar. Það er nánast sama hvert
litið er. Fæstir una við sinn hlut.
Nær allir telja að sérstaða sín sé
slík að niðurskurðurinn eigi að bitna
einvers staðar annars staðar. Og
hæst í öllum þessum hávaða gnæf-
ir sú rödd sem segir að nú sé vegið
að velferðarkerfínu íslenska. Það
sé verið að draga okkur ómælda
áratugi aftur í tímann og þar fram
eftir götunum.
Frá því að ég man eftir mér hafa
viðbrögð í þessa veru heyrst í hvert
sinn sem menn hafa freistað þess
að stöðva það vélgengi hækkana
opinberra útgjalda sem orðið hefur
hér á landi, ejns og víðast hvar
annars staðar. I hvert eitt sinn sem
menn hafa reynt að leggja í það
að stöðva útgjaldahækkanir hefur
Hárprýði sériiæfir sig
í herraiiárkollum
og herrahártoppum.
Fjölbreytt lifoúrval.
Persónuleg þjónusta.
Verið velkomin - Sjóumsf
Hár;x.
(Ðpryði
V ^/FATAPRÝÐI
BORGARKRINGLUNNI, 1. HÆÐ,
SÍMI 32347
verið hrópað: Velferðarkerfið er í
hættu! Það er ráðist á lítilmagnann!
— Nú er engin undantekning þar
á. En hyggjum aðeins nánar að.
Velferð á veikum grunni
Ekkert velferðarkerfí fær staðist
nema að það standi á traustum
grunni. Grunni hagvaxtar og auk-
innar þjóðarframleiðslu. Grunni
raunverulegrar verðmætasköpunar.
Vonandi geta allir verið sammála
um það.
Stóraukin lánsfjárþörf hins opin-
bera á síðustu árum sýnir hversu
veikur sá grunnur er sem hið ís-
lenska velferðarkerfí hefur byggst
á. Með því að skapa atvinnulífínu
nýtt svigrúm, með lægri vöxtum
og stöðugu verðlagi er hafíst handa
við að styrkja þessar undirstöður
og efla nýja framfarasókn í landinu.
Nauðsynlegur þáttur í þessu end-
urreisnarstarfi er að taka ríkisfjár-
málin föstum tökum. Draga úr hall-
arekstri ríkissjóðs, hamla sókn opin-
berra aðila inn á lánamarkaðinn og
lækka þannig vextina.
OECD hefur sýnt fram á að sá
vandi sem við er að glíma í ríkisfjár-
málum hér á landi sé vegna þess
hversu mjög útgjöld hins opinbera
hafa vaxið. Tekjur ríkisins hafa
sannanlega aukist nær látlaust, en
það hefur ekki dugað til, vegna
þess að útgjöldin hafa aukist ennþá
hraðar. Meginástæðan er sú, segir
hin viðurkennda alþjóðlega stofnun,
að útgjöld af félagslegum toga,
(social expenditure) jukust úr því
að vera 14 prósent af vergri þjóðar-
framleiðslu árið 1982 í það að vera
17,5% árið 1990.
Útgjaldaaukningin stöðvuð —
annað ekki
Þannig sjáum við að ef ætlunin
er að takast á við útgjaldavanda
hins opinbera þurfum við að hyggja
að þeim þáttum þjóðarbúskaparar-
ins sem við kjósum að kalla velferð-
armál.
Það sem nú er verið að gera í
þeim efnum er vitaskuld ekki árás
á velferðarkerfið. Samkvæmt þeim
upplýsingum sem ég hef aflað mér
er ljóst, að útgjöld þessa árs tii
málaflokka menntamálaráðuneytis-
ins og heilbrigðis- og tryggingamál-
aráðuneytisins verða ef eitthvað er
hærri að raungildi á þessu ári en
þau voru árið 1990. Og ef við tökum
sértekjurnar með inn í dæmið, er
útkoman sú að þessir málaflokkar
hafa úr að spila enn hærri upphæð
nú en árið 1990, reiknað á föstu
verðlagi fjárlaga fyrir þetta ár.
Hvað með skólakerfið?
Ég hef ennfremur látið taka sam-
an fyrir mig upplýsingar um út-
gjöld til þriggja meginþátta
menntakerfísins í landinu, Háskóla
íslands, framhaldsskólanna og
grunnskólanna á síðustu árum. Og
enn verða borin saman árin 1990
og fjárlögin fyrir yfirstandandi ár.
Ástæðan fyrir því að ég vel árið
1990 til samanburðar, er sú að sam-
anburður við fyrri ár er misvísandi
vegna annarra reglna sem giltu um
verkaskiptingu ríkis og sveitarfé-
Iaga fyrir þann tíma og hafa einkum
áhrif á grunnskólaþáttinn.
Enn kemur niðurstaðan á óvart
Einar K. Guðfinnsson
„Samkvæmt þeim upp-
lýsingum sem ég hef
aflað mér er ljóst, að
útgjöld þessa árs til
málaflokka mennta-
málaráðuneytisins og
heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytisins
verða ef eitthvað er
hærri að raungildi á
þessu ári en þau voru
árið 1990.“
Framlög á hvern grunnskólanema
Fjöldi Framl. á verðl Framl. á Framl.
nema hvers árs verðl. jan. 92 pr. nema
1990 42.875 4.499.583 5.174.682 121
1991 42.700 4.984.540 5.341.293 125
1992 42.817 5.122.112 5.122.112 120
Ath. Fjöldi nema miðast við alm. grunnskóia + sérskóla fyrir börn og unglinga (hæfinga-
skóla) fjöldi nema 1990 miðast við skólaárið 1989-90 o.s.frv. Heildarframlög eru fjárlaganúm-
er 02-700 — 0233 799 framreikn. með framfærsluvísitölu í tölum 1992 eru 118.612 kr. af
02-950. Tölur í þús.
í ljósi þeirrar hávaðasömu umræðu
sem hefur orðið upp á síðkastið.
Samkvæmt þessum upplýsingum
sem ég hef hér undir höndum sýn-
ist blasa við að við munum veita
til þessarara þriggja höfuðþátta
menntakerfísins álíka upphæð árið
1992 og við gerðum árið 1990 eða
um 10,3 milljörðum króna.
Kostnaður á hvern grunn-
skólanema sá sami og árið
1990
Kennarasamband íslands hefur
upp á síðkastið dreift gögnum sem
eiga að sýna afleiðingar fjárlaganna
fyrir starf grunnskólanna í landinu.
Þessu hefur líka verið fylgt eftir
TIMIUPPGJORA
eftir Vestarr
Lúðvíksson
Þessa dagana berast okkskatt-
framtalseyðublöð fyrir árið 1992.
Ef til vill ekki það skemmtileg-
asta sem mönnum er ætlað að glíma
við, samt sem áður aldargamall sið-
ur, í samfélagi siðmenntaðra þjóða!
Við reynum að safna saman
nauðsynlegum upplýsingum, samt
sem áður vill oft eitthvað verða
útundan, kannski ekki viljandi, bara
hluti af því „stressaða“ lífi, sem
fylgir nútímamanninum. Ekki skal
því mótmælt að til er fólk sem enn-
þá man gömlu góðu dagana, þegar
orð var orð og maður var maður,
nóg var að treysta útréttri hend-
inni, hún var innsigli hvers konar
viðskipta manna á meðal.
Nú er öldin önnur. Nú er veru-
leikinn ógnvænlegri á vissan hátt
en áður — ómanneskjulegri, ef ég
svo má segja.
Maður, sem hélt að hann gæti
án efa þætt við sig frekari ábyrgð-
um í gær, stendur kannski allslaus
í dag.
Hvers vegna? Jú, hann taldi sig
eiga eignir, sem í versta falli myndu
duga, ef eitthvað færi úrskeiðis.
En viti menn, þannig er þetta ekki
lengur. Hópur manna hér á landi
hefur nefnilega fundið sér lifibrauð,
í framhaldi af menntun sinni, að
orðfall verður!!!
Það er nefnilega þannig í dag,
„Forsvarsmenn fjár-
festingarfélaga standa
daglega blóðugir upp
fyrir haus við „inn-
heimtu“ „skulda“ í
formi grófrar eigna-
upptöku frá fólkinu í
þessu landi. Það er orð-
ið svo gróft, að menn
nota nú orðið stjórn-
málaflokkana opinber-
lega í þessum ljóta leik
í valdaráni sínu.“
að hvers konar lánastofnanir í formi
svokallaðra fjárfestingarfélaga
„kaupa “ af fólki „örugg“ skulda-
bréf með veði í fasteign. Síðan kem-
ur að skuldadögunum en þá hefur
kaupmáttur launa rýrnað í skjóli
þeirrar óðaverðbólgu sem hér hefur
tíðkast lengi. Með bros á vör er
manni boðin skuldbreyting:
„Komdu bara með nýtt veð vinur.
Áttu ekki íbúð eða getur ekki ein-
hver lánað þér veð?“ Nei því miður,
nú er sá „kvóti“ ekki til lengur. Já,
en veðið bak við bréfin er jú marg-
falt á við fyrirgreiðsluna — er það
ekki?! Nei, því miður — þetta er út
á landi, fasteignamat þar er svo
lágt að ekki er von um „sölu“ fyrir
Vestarr Lúðvíksson
„skuldum“. Skelfilegar andvöku-
nætur taka þá við. Ýmsar spurning-
ar gerast áleitnar; „Hvað á ég að
gera?“, Hvernig fer ég að í þessum
málum?“ Ekki get ég farið að svíkja
vini mína og nánustu sem treystu
mér.?“.
Svartnættið framundan — eða
hvað!!!
Lífsbaráttan er hörð í henni ver-
öld. Við íslendingar fáum að kynn-
ast þessu í dag á grimmari hátt,
en elstu menn muna. Áratuga bar-
átta fyrir velferðarkerfi og heil-
brigðiskerfi komið á hengiflug upp-
með fundarherferðum víða í skól-
um. Má af þessum gögnum ráða
að skólastarfí sé í voða stefnt.
Af þessu tilefni er fróðlegt að
bera saman framlög ríkisins á hvern
grunnskólanema á yfírstandandi ári
og undangengnum tveimur árum,
samkvæmt upplýsingum sem ég
fékk í menntamálaráðuneytinu.
Þær sýna nokkuð aðra mynd, en
þá sem dregin hefur verið upp í
umræðu liðinna daga. Samkvæmt
mínum upplýsingum verða framlög
ríkisins á hvern grunnskóianema
120 þúsund krónur á þessu árí en
voru á sama verðiagi 121 þúsund
krónur árið 1990. (Sjá meðfyigjandi
töfiu.)
Var velferðarríkið í stórhættu
í hitteðfyrra?
Allt ber þetta semsagt að sama
brunni. Þrájtt fyrir gríðarlegan há-
vaða um meintan niðurskurð, blasir
við að við verðum að veita svipuðu
fé til velferðarkerfisins og við gerð-
um fyrir tveimur árum. Og vegna
þess að þjóðarframleiðslan hefur
minnkað sýnist deginum ljósara að
á þessu ári fari stærri hluti hennar
til velferðarmálanna en árið 1990.
Þegar ég nú Iít til baka til ársins
1990, rekur mig ekki minni til að
allt hafí verið í uppnámi á sviði
velferðarkerfisins í landinu. Að vísu
var þá eins og ævinlega, uppi krafa
um bættan aðbúnað, hærri laun og
nauðsyn aukinna fjárveitinga. En
varla geta menn litið til baka og
sagt að velferðarkerfið íslenska
hafi verið í stórhættu á því herrans
ári; eða hvað? Samt sem áður voru
útgjöld til hinna svokölluðu velferð-
armálaflokka ekkert hærri þá en
þeir verða í ár, eins og ég hef sýnt
fram á.
Niðurstaðan af þessari umfjöllun
minni er sú, að það sem núverandi
ríkisstjórn hafi gert, sé að stöðva
þá sjálfvirku hækkun útgjalda ríkis-
ins, sem menn hafa búið við síðustu
árin. Þeirrar viðleitni gætir vita-
skuld í útgjaldafrekustu málaflokk-
unum þ.m.t. í menntamálum og
heilbrigðis- og tryggingamálum
eins og annars staðar. Mér dettur
ekki í hug að halda öðru fram en
að það sé erfitt að hrinda slíku í
framkvæmd. Ep að fullyrða, eins
og gert hefur verið, að þetta sé til-
ræði við velferðarkerfið er vitaskuld
bara út í hött og stenst ekki eins
og hér hefur verið rakið.
Höfundur er annar alþingismaður
sjálfstæðismanna & Vestfjörðum.
gjörs, uppgjörs sem ætlað er að
„styrkja" þetta allt saman segja
„fróðir“ menn okkur. Er hægt að
treysta því? Ég segi nei, því miður.
Forsvarsmenn fjárfestingarfélaga
standa daglega blóðugir upp fyrir
haus við „innheimtu" „skulda“ í
formi grófrar eignaupptöku frá
fólkinu í þessu landi. Það er orðið
svo gróft, að menn nota nú orðið
stjórnmálaflokkana opinberlega í
þessum ljóta leik í valdaráni sínu.
Tilgangurinn er sá að eignast yfir-
ráðaréttinn yfir auðlindum og land-
kostum íslensku þjóðarinnar.
Hvar endar þetta?!
Sú stund getur vart verið langt
undan að ÁKÆRAN verði birt!
Fólk lætur það ekki viðgangast
til lengdar að láta „grafa sig lif-
andi“!!!
Höfundur er fyrrvcrandi
bankamaður og trillukarl án
krókaleyfis.
-------♦ ♦ ♦---------
■ FUNDUR kennara og full-
trúa foreldarfélags í Laugalækj-
arskóla haldinn 31. janúar 1992
harmar þá skerðingu fjármagns til
skólanna í landinu sem fram kemur
í nýsamþykktun fjárlögum, segir í
frétt frá félaginu. Hætt er við að
svo stórfelld skerðing hindri eðli-
lega þróun skólastarfs á næstu
árum og takmarki möguleika nem-
enda til náms og þroska. Hugmynd-
um um fækkun vikulegra kennslu-
stunda nemenda og fjölgun í bekkj-
ardeildum er harðléga mótmælt.
Fundurinn skorar á menntamála-
ráðherra að beita sér fyrir því að
aflað verði meira ijár til skólahalds
svo skólarnir geti sinn uppeldis- og
kennslustarfi sem vera ber.