Morgunblaðið - 03.06.1986, Page 26

Morgunblaðið - 03.06.1986, Page 26
26 MORGU^BLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGU:.R3. jfiNl 1986 íslendingar áhugasamir þátttak- endur í amerískum fiskifélagsskap eftirlvar Guðmundsson Chicago — Fiskkaupmenn og fiskiðnaðarfólk víða að úr Banda- ríkjunum, Norðurlöndum og öðrum löndum, sem áhuga hafa á fiskiðn- aði og mörkuðum í Bandaríkjunum, sóttu 41. ársþing Fiskistofnunar Bandaríkjanna, (National Fisheries Institute) sem haldið var hér í borg fyrir skömmu. Meðal þátttakenda voru og forstöðumenn og margt starfsfólk Coldwater Seafood Corp- oration, Iceland Seafood Corporat- ion og Ocean Harvest Corporation, sem selur undir vörumerkinu „Ice- land Harvest". Þama sást einnig skjótast milli nefnda Ingimundur Sigfússon í Heklu. Fleiri landar kunna að hafa falist meðal þeirra 2000 þátttakenda þingsins í hinu víðáttumikla gistihúsi „Hyatt Reg- ency“, þar sem auðvelt er að leynast óviljandi. Arsþing Fiskistofnunarinnar eru haldin til skiptis í stórborgum Bandaríkjanna. Dagskráin er þann- ig skipulögð, að þátttakendur kynn- ast bæði í leik og í starfi. Það er t.d. siður að þingmenn taki maka sína með sér. Þeim er séð fyrir dægrastyttingum meðan eiginmenn þeirra þinga. Skoðunarferðir um borgina eru skipulagðar fyrir eigin- konur. Þá eru skipulagðir íþrótta- leikar snemma dags svo sem golf og tennis og skipulögð morgunleik- fimi. Á þennan hátt kynnast menn persónulega og kunningsskapur og vinátta myndast öllum til ánægju og hags. Því meiri háttar hóf fylgja þinginu sem stendur fimm daga vikunnar. Fyrst er kvöldboð forseta NFI á fyrsta degi þingsins. Þá þarf húsrými sem er vítt til veggja því hófið sækja allt að tvö þúsund manns. Á borð eru bomar kræsing- ar af sjávarréttum, drykkur eins og hver vill hafa og gómsætur ábætir. Þama kennir oftast margra ugga og skelfisks, allt fagurlega framborið, einkum ef þingið er haldið í borg þar sem sjófang er gott. Mörgum mun t.d. minnisstætt þingið í New Orleans fyrir tveimur ámm en þarlendir em sem kunnugt er frægir fyrir matargerð sína og ekki hvað síst úr fiskmeti. Næsta hóf er hádegisverður NFI, en þar sitja frammámenn stofnunarinnar við háborðið og frægir leikarar eða listamenn em fengnir til að leika listir sínar. Að þessu sinni, í Chicago, var fenginn hópur sjón- varpsfréttaskýrenda sem er vinsæll um þessar mundir. Þriðja og síðasta gleðisamkoman er kvöldverður og dansleikur á síðasta kvöldi þingsins, sem forseti stofnunarinnar býður til. Einnig þar skemmta frægir listamenn og leikarar, oft með söng og listdansi. íslendingur í nefndarforsæti Þrátt fyrir þetta bílífi ef svo mætti kalla, eða kannski þess veg^na, leggja þingmenn að sér í nefndarstörfum en þar fer aðalverk- svið þingsins fram. Hér skulu ófáar nefndir taldar sem ættu að gefa hugmynd um starfssvið þingsins: Lee Wedding framkvæmdastj óri NFI Markaðsnefnd, Stjómunar- og framleiðninefnd, Ferskfisksnefnd, Námsstyrkjanefnd, Lánanefnd, Mats- og gæðanefnd, Reykts fisks- nefnd, Surimi-nefnd, Samvinnu- nefnd og Ríkisstjómamefnd. Enn er þá ótalin ein af þýðingar- meiri nefndum þingsins, en það er „Ameríska fiskmetis dreifmgar- nefndin". íslendingur er formaður þessarar nefndar og nýtur trausts og virðingar í því starfí. Maðurinn er Othar Hansson, Reykvíkingur að ætt og uppruna. Othar hefur starfað að fiskmarkaðsmálum svo að segja eingöngu erlendis í tugi ára, hjá Sölumiðstöð hraðfrystihús- anna í Englandi, hjá Sambandi í Harrisburg og nú síðustu 11 ár hjá Coldwater í Connecticut, þar sem hann var sölustjóri og fram- kvæmdastjóri. Othar hætti hjá Coldwater í vor og gekk í fiskmetis- fyrirtæki er Bay Trading Co. nefnist í Denver, skammt frá Boston. Baráttan um magamálið Til viðbóatar nefndarstörfum vom haldnir fyrirlestrar sérfræð- inga og umræður um ýmis áhuga- og hagsmunamál sjávarútvegsins og fiskiðnaðarins í heild. Kjörorð NFI-þingsins að þessu sinni mætti þýða á þessa leið: „Þreifið á hjartaslögum mið-norður fylkjanna". (Catch the beat of the Heartland). Þetta em ríkin suður og vestur af vötnunum miklu, Wisconsin, Illinois, Indiana, Ohio og Michigan. Á þessu svæði búa um 25% af íbúum Bandaríkjanna. Þar em tiltölulega fáar stórborgir og dreifbýli mikið. íbúamir em fullorðnir og fátt er af nýjum inn- flytjendum. Það er því við því að búast, að mataræði almennings í þessum ríkjum skapist af gömlum venjum. Fylkin em langt frá sjó, þótt nokkur fiskur sé í vötnunum. Fiskneysla hefir farið minnkandi og ber margt til. Fyrst og fremst er nauta- og svínakjöt auðfengið og kjúklingaeldi og áta hefir aukist til muna á undanfömum ámm. Á þessu „hjarta-svæði" Banda- ríkjanna vom matarvenjur fyrir 30 ámm þær, að 75% af eggjahvítuefni í magamáli manna kom frá nauta- og svínakjöti, 17,2% úr hænsnakjöti og 7,4% úr fískmeti. Nú hefir þetta breyst á þessa leið: 65% nauta- ogsvínakjöt, 29,1% hænsnakjöt og 5,9% fiskur. Fiskur- inn á því langt í land í baráttunni um magamálið í miðnorðurríkjun- um. Frystur fiskur vinsæll Skortur á kunnáttu í meðferð og matreiðslu fisks dregur úr neyslu. Margir trúa því, að „rautt kjöt" sé heilbrigðari matur en fiskur. Aðrir telja, að það sé best að kaupa fisk í sérstökum fiskbúðum frekar en í kjörbúðum. Þá hefir það komið mönnum á óvart hve frystur fískur er vinsæll. „Frystur fískur er eins bragðgóður og ferskur" var við- kvæðið. í veitingahúsum em karfí, stein- bítur, koli og rauðspretta vinsælust. í heimahúsum em lax, ufsi, þorsk- ur, karfi og steinbítur eftirsóttustu físktegundimar og í þessari röð. Áróður físksala um „gæði“ fersks físks og að hann sé betri en frosinn virðist hafa haft áhrif á neytendur. Obbinn af ferskfisksölunni er hjá kjörverslunum, sem hafa lagt mikla áherslu á að hafa ferskan físk á boðstólum og velja honum betri sýningarrúm en frysta fiskinum. Varað við notkun gastegundar til geymsluþols fisks Skýrsla sem starfsfólk NFI hafði samið um notkun gastegundarinnar carbon dioxide (C02) til að lengja geymsluþol fisks, var til umræðu í tækninefnd ráðstefnunnar. Fmm- mælendur vom tveir háskólakenn- arar, dr. Gunnar Finne frá Texas og dr. Stephen Taylor frá Wis- consin-háskóla. Þessi gastegund er vel þekkt og Landhelgisgæslan er ekki ein á báti Hugleiðing í tilefni af grein Jóns Sveinssonar í Mbl. 24. apríl eftir Einar Eyþórsson Þann 24. apríl síðastliðinn skrif- aði Jón Sveinsson grein í Morgun- blaðið, sem varð mér og eflaust mörgum öðmm talsvert umhugsun- arefni. Ekki aðeins vegna þess að mér komu lýsingar hans á ákveðinni ríkisstofnun á óvart, heldur ekki síður fyrir það hugrekki sem Jón sýnir með því að leysa frá skjóðunni um reynslu sína sem starfsmaður Landhelgisgæslunnar án þess að hugsa um hvaða afleiðingar slík hreinskilni kann að hafa fyrir hann sjálfan. Að loka augum og munni Grein Jóns leiddi hugann að „hugrekki" okkar hinna, sem sum hver þykjumst bera nokkurt skyn á veilur þjóðfélagsins og teljum okkur jafnvel róttæk í skoðunum. Því við vitum vel að það siðferði sem Jón lýsir, það kæruleysi, skipu- lagsleysi og spilling sem hann hefur séð svo glöggt eftir heimkomuna frá Noregi, er síður en svo fyrirbæri sem takmarkast við Landhelgis- gæsluna, eða jafnvel eitt varðskip, eins og forstjóri þeirrar stofnunar gefur í skyn í svari sínu. Þetta er því miður fyrirbæri sem viðgengst við flestar ríkisstofnanir, og stundum fær maður á tilfinning- una að það sé einmitt þetta sem gegnsýrir íslenska þjóðfélagið í dag. Þetta vitum við allflest, við vitum til dæmis að á ísiandi er oftar spurt um pólitískan lit en um þekkingu og hæfni þegar ráðið er í opinberar stöður. Okkur er heldur ekki ókunn- ugt um að til þess að eiga von um íbúð í verkamannabústöðum verður fátækt fólk að kijúpa á kné fyrir verkalýðsforingjum. Við vitum líka að allskonar greiðasemi og fyrir- greiðsla gegnum pólitík og kunn- ingsskap þykir sjálfsögð í opinberri starfsemi, og fæst okkar eru sak- laus af að hafa tekið þátt í slíku. Við finnum sjálf til sektar, þótt við sjáum óréttlætið lokum við augun- um fyrir því. Þegar allir búa í sama glerhúsinu eru fáir sem vilja kasta steini. Við óttumst að koma að Iokuðum dyrum næst þegar við þurfum á hjálp að halda, þá borgar sig betur að þegja og taka þátt í spilinu. — Menn hafa áður risið upp og boðað heriferð gegn spillingu og samtryggingu, en hlotið endalok sem varla hvetja til að feta í fótspor þeirra. Það kemur sér því best að þegja. Jón Sveinsson vill ekki þegja. Hann er þó ekki einn um að hafa komið heim frá útlöndum með hugsjónir um að vinna landi sínu gagn í þjónustu íslenska ríkisins, en fundið eftir stuttan tíma að í því ríki er sitthvað rotið. Kraftaverk á skemmdum f iski Fyrir nokkrum árum kom ungur maður heim frá námi erlendis. Hann vildi nýta sérþekkingu sína á sviði sjávarútvegs, og réðst til starfa hjá ríkisstofnun sem hafði með höndum gæðamat á fiski, aðalútflu.tnings- vöru okkar, sem öllu skiptir að standist gæðakröfur í harðri sam- keppni á erlendum mörkuðum. Hann vann starf sitt samviskusam- lega og lét ekki úldinn fisk sleppa inn á markaðinn — hélt hann. En ekki leið á löngu þar til hann sá að samviskusemi hans var til einsk- is. Hann komst að raun um, eins og margir aðrir hafa gert, að á ís- landi standa stjómmálatengsl og persónusambönd ofar allri fag- þekkingu. Fiskframleiðendur sem höfðu fengið framleiðslu sína dæmda ónýta eða skemmda gátu nefnilega fengið þeim dómi breytt með einu símtali við sjávarútvegs- ráðuneytið. Verkefnalausa stofnunin Undirritaður kom heim til Islands eftir nám í Noregi fyrir fáeinum árum, og sem mikill áhugamaður um málefni landsbyggðarinnar taldi ég mig heppinn þegar ég fékk starf hjá ríkisstofnun sem fékkst við slík mál, Framkvæmdastofnun ríkisins. Nú er það gullin regla að sparka ekki í dauð hross, Framkvæmda- stofnunin er nú ekki lengur við líði, og mér dettur ekki í hug að sak- fella þá einsaklinga sem þar unnu. En því er ekki að neita að margt kom mér, sveitapiltinum, undarlega fyrir sjónir þegar ég byrjaði þama í þjónustu íslenska ríkisins, með því hugarfari að vinna landinu gagn. Látum það vera að starfs- fólkið tók sér tvöfaldan matartíma, að öll dagblöðin voru vandlega lesin í vinnutímanum og efni þeirra rætt vel og lengi. Hitt var verra, þegar ég tók eftir því að sumir starfs- manna virtust aldrei sýna neina viðleitni til vinnu, og þótti ekki til- tökumál. Eftir að hafa brotið heil- ann um þetta um stund þóttist ég finna skýringuna: Þrátt fyrir sinn háleita tilgang var stofnunin verk- efnalaus og utanveltu í allri stjóm- sýslu. Menn urðu því sjálfir að finna sér ýmislegt smádútl til þess að drepa tímann. Stjómendur undu glaðir við sitt, og skiptu sér lítið „Það leitar á hugann hvað það er sem veldur því að íslenska ríkinu gengur svo seint að lyfta starfsemi sinni á svipað stig og það sem tíðkast í nágrannalönd- unum.“ af því hvað undirmennimir aðhöfð- ust, enda höfðu þeir samkvæmt ís- lenskri venju fengið stöður sínar að launum fyrir trúmennsku við einhvem stjómmálaflokk. En ég vil endurtaka það að þama var ekki við neina einstaka starfs- menna ð sakast, heldur við stjóm- kerfi sem elur af sér slík vinnu- brögð. Lýðveldi á gelgjuskeiði Það leitar á hugann hvað það er sem veldur því að íslenska ríkinu gengur svo seint að lyfta starfsemi sinni á svipað stig og það sem tíðk- ast í nágrannalöndunum. íslenska kerfinu svipar að sumu leyti meira til stjómsýslu nýfijálsra Asíu- og Afríkjuríkja en til Norðurlandanna. Ef til vill er fámenninu um að kenna, ellegar einangmn okkar í Atlantshafinu. — Eða er ástæðan sú, að íslenska lýðveldið er enn á gelgjuskeiðinu? Þýski þjóðfélagsfræðingurinn Max Weber nefnir á einum stað bandarískt stjómarfar á síðustu öld sem dæmi um lýðveldi á „gelgju- skeiði". Þingmenn og stjómmála- flokkar réðu útnefningu til flestra opinberra embætta, og stöðuveit- ingamar réðust fyrst og fremst af tryggð við þann flokk sem hveiju sinrii var við stjórnvölinn. Að sögn Webers þoldu Bandaríkin þetta fyrirkomulag um stund, í krafti sinnar ungu menningar. „En,“ segir hann, „slíkt kerfi, þar sem 400.000 opinberir stafsmenn voru útnefndir án þess að hafa annað sér til ágæt- is en tryggð við flokkinn sinn, gat vitanlega ekki staðist án gífurlegra ágalla, spillingar og sóunar. Bara land sem enn bjó við ótakmarkaðar auðlindir gat þolað síkt.“ Er breytinga að vænta? Ef við höfum einhvem tíma búið við ótakmarkaðar auðlindir, þá á það ekki við lengur. Spumingin er bara sú, hve lengi íslenska lýðveldið fær staðist með sömu vinnubrögð- um. Fátt bendir þó til að miklar breytingar séu í aðsigi. Vitanlega eru til undantekningar, og á stöku stað má sjá þróun í rétta átt. Til dæmis hef ég ekki trú á að sjávarút- vegsráðuneytið stundi lengur kraftaverkalækningar á úldnum fiski. Eflaust hefur mörgum fundist Jón Sveinsson taka full djúpt í ár- inni í ádeilu sinni á Landhelgis- gæsluna, hann er kröfuharður í sín- um málflutningi, en hann skortir heldur ekki rök. Vonandi hefur hann vakið einhvern af svefni kæruleysisins. Vonandi verður hann ekki einn um að ijúfa þögnina og krefjast þess að íslenska ríkið taki upp nútímavinnubrögð. Ilöfundur er skrifstofustjóri við Kennaraháskólann í Alta íNoregi.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.