Morgunblaðið - 04.09.1946, Blaðsíða 7

/
Miðvikudagur 4. sept. 1946
MORGUNBEAÐIB
ÍSLENDINGAR VERÐA AÐ EIGNAST
HAFRANNSOKNARSKIP
ISLENDINGAR eru meðal
mestu fiskveiðiþjóða í Evrópu,
en sú eina, sem aldrei hefir
starfrækt hafrannsóknarskip;
eigum við þó meira imdir sjáv-
arafla en nokkur önnur Evrópu
þjóð. Virðist augljóst að er-
lendis er nú að hefjast nýtt
tímabil í fiskirannsóknum,
markað dýpri skilningi þjóð-
anna á nauðsyn vísindalegrar
þekkingar á hafinu, svo og lifn-
aðarháttum fiskanna og lífs-
skilyrðum. Skal hjer i stuttu
máli skýrt frá því helsta, er
aðrar þjóðir gera fyrir þessa
vísindastarfsemi.
Norðmenn eiga nú 6 rann-
sóknarskip eða báta. Á fyrri
hluta þessa árs hafa þeir gert
ut eftirtalda leiðangra:
1. Rannsóknarskipið „Johan
Hjort“ fór í þorskrannsóknar-
leiðangur á Lofotveiðarnar und-
ir stjórn Eggvins ráðunauts.
2. Dr. Devold fór á leigðu
skipi, „Hermann Friele“, á
rækjumiðin til framhaldsrann-
sókna á nothæfni rækju til
beitu.
3. Flotastjómin lagði til
korvettuna „Egelandtime“ til
athugunar á nothæfni „Asdic“
áhaldsins til fiskileitar, sjer-
staklega síldarleitar og var þar
til leiðsagnar Einar Lea, hinn
víðfrægi síldarfræðingur Norð-
manna.
Loks skal þess getið, að nú er
að rætast úr langþráðri ósk
norskra fiskifræðinga, þar eð
ákveðið hefir verið, að hval-
veiðaskip, sem var í smíðum,
skuli breytt í nýtísku hafrann-
sóknarskip. Verður það tilbúið
á þessu ári. Skipið er 51 m. á
lengd, 8.7 m. á breidd og 5.2
m. á dýpt, með tveim vjelum,
samtals 1200 hestöfl. Verður
þetta með stærri hafrannsóknar
skipum og mun nothæft til út-
hafsrannsókna á öllum tímum
árs.
Danir urðu fyrstir til, eftir
stríðið, að gera út hafrannsókn-
arleiðangur til fjarlægra haf-
svæða. Dönskum vísindamönn-
um var fengin til afnota stór
lystiskúta, „Atlantide“, og fóru
þeir á vegum Dýrasafnsins í
Kaupmannahöfn til vestur-
strandar Afríku, til rannsókna
á fiski og botndýralífi þar um
slóðir. Danir eiga 3 hafrann-
sóknarskip, sem eingöngu sinna
fiskirannsóknum og vísindaleg-
um hafrannsóknum.
1. „Biologen", heldur lítið
skip, enda eingöngu notað við
rannsóknir í næsta námunda
við Danmörku, Eystrasalti,
Sundunum og Kattegat-Skage-
rak.
2. „Adolf Jensen“, (mótor-
bátur), um 40 smálestir, full-
gerður á þessu ári og ætlaður
til rannsókna við Grænland, í
námunda við land og innfjarða.
Fór fyrstu för sína til Græn-
lands í sumar og mun starfa
þar á hverju sumri framvegis.
3. „Dana“, fullkomnasta haf-
rannsóknarskip sem Evrópu-
þjóðir eiga nú, smíðað árið
1938, kringum 500 smálestir að
stærð. Á því hafa nú verið
gerðar gagngerðar endurbætur
og fer það í fyrsta rannsóknar-
Eftir dr. HermanrL Einarsson.
Fyrri grein
leiðangur sinn eftir stríð til
Færeyja og íslands í september
byrjun í ár.
Meðan viðgerðin á „Dana“
fór fram, var leigður stór mótor
bátur, sem stundað hefir f-iski-
rannsóknir í Norðursjónum í
allt sumar.
Aðalrannsóknarskip Svía er
„Skagerak“, sem verið er að
endurbæta. Svíar undirbúa nú
fjölþættan hafrannsóknarleið-
angur til Kyrrahafsins, undir
stjórn Próf. Hans Petterson,
Göteborg. Með nýju áhaldi á
einkum að kanna jarðlög botns
ins í djúphafinu, en auk þess
munu mörg önnur viðfangs-
efni almenns vísindalegs eðlis
verða tekin til meðferðar.
Enn fremur hafa Sviar tvö
önnur skip, sem stunda fiski-
rannsóknir.
■ Fjöldi rannsóknarskipa ann-
arra þjóða, sem eru meðlimir
alþjóðahafrannsóknarráðsins, er
eins og hjer segir-
England 4.
Skotland 2.
Pólland 1
Frakkland 1.
Belgía 1.
írland, Spánn og Portugal
eiga ekkert en þau eiga öll rann
sóknarskip í smíðum.
Island á ekkert og ekkert í
smíðum.
Þá er vitað, að flest ofan-
greindra landa undirbúa bygg-
ingu nýrra rannsóknarskipa
eða eiga þau þegar í smíðum.
Um Bandaríkin, Kanada og
Japan eru heimildir ófulkomn-
ar, en um langt skeið hafa all-
ar þessar þjóðir lagt mikla
stund á hafrannsóknir. Þannig
höfðu Japanar að minnsta kosti
5 rannsóknarskip til úthafs-
rannsókna, kringum Caroline-
eyjar, sem unnu að aukningu
túnfiskveiða þar um slóðir. Auk
þess höfðu þeir rannsóknarskip
á næstu miðum og eins við
Alaska.
Bandaríkin áttu aðeins fá
m
rannsóknarskip fyrir stríð, en
Truman forseti hefir nýlega
falið innanríkisráðuneytinu að
undirbúa byggingu 10 rann-
sóknarskipa til úthafsrann-
sókna.
Þá áttu og Ráðstjórnarríkin
ein 3 eða 4 rannsóknarskip fyr-
ir stríð, en ekki er kunnugt um
fyrirætlanir þeirri nú.
Af þessu yfirliti er augljóst,
hve mikla áherslu aðrar þjóð-
ir leggja á það, að búa fiski-
rannsóknunum sem fullkomn-
ust vinnuskilyrði og allar
helstu fiskveiðiþjóðir eiga nú
eitt eða fleiri rannsóknarskip,
sem eru það sjósterk og stór,
að þau geta stundað fiskirann-
sóknir allan ársms hring, jafnt
á úthafi, á grunnum og inn-
fjarða.
Meðan við Islendingar eig-
um ekkert rannsóknarskip, er
okkur nauðugur kostur að
framkvæma rannsóknir á allt
annan hátt en allir aðrir, eða
rjettara sagt, takmarka okkur
við þröng svið, sem hljóta að
gefa mjög ófullnægjandi árang-
ur. Þannig verður nær öll
gagnasöfnun að fara fram í
landi á ýmsum verstöðvum, og
hefir það jafnvel reynst furðu
erfitt, sökum áhugaleysis og
fólkseklu, auk mikils kostnað-
ar. Til frekari samræmingar og
stöðugs eftirlits með þessu
starfj, hefði það verið talsvert
hagræði að hafa sterkan bíl til
umráða, en þrátt fyrir ítrekað-
ar tilraunir í þá átt, virðist al-
gerlega ómögulegt að fá þá ósk
uppfyllta. Togaraskipstjórar
hafa oftast reynst ófáanlegir til
þess að afla okkur gagna, sjer-
staklega á ísfiskveiðum, þegar
fiskurinn er ekki hausaður og
ekki borinn á land fyrr en er-
lendis. En það sem mestu máli
skiptir er, að við getum ekki
haldið áfram þeim vísindalegu
undirbúningsrannsóknum, sem
eru frumskilyrði þess, að vís-
indagreinin hafi öruggan grund
völl til þess að byggja á. Eng-
in ástæða er til þess að draga
neinar dulur á, að í fiskirann-
sóknum er leiðin að settu marki
oft bæði löng og torsótt. Vís-
indagreinin má ekki, að áliti
þess sem þetta ritar, miða starf
sitt eingöngu við það, sem virð-
ist geta haft beinan hagnað í
för með sjer. Þetta er að vísu
sjónarmið, sem alltaf verður að
hafa hugfast, en mikilvægara
er að kynnast sém best lífs-
skilyrðum hafsins við ísland,
því að á annan hátt verður ekki
komist að vísindalegum niður-
stöðum, sem ekki sjeu byggðar
á bollaleggingum, heldur þekk-
ingu.
Nú þegar við höfum að mestu
leyti tekið að okkur fiskirann-
sóknir á íslenskum miðum verð
um við að leitast við að fram-
kvæma þær í framhaldi fyrri
rannsókna, sem lagt hafa
trausta undirstöðu að frekara
starfi. Skal í örstuttu máli skýrt
frá þróun þessara rannsókna,
verkefnum okkar til frekari
skýringar.
Fyrsti hafrannsóknarleiðang-
ur á íslensk mið var „Ingólfs“-
leiðangurinn danski, laust fyrir
síðustu aldamót. Hann var ein-
,göngu vísindalegs eðlis, og eru
ennþá að birtast ritgerðir um
árangur hans. Á eftir þessari
almennu vísindalegu starfsemi
komu svo rannsóknir Johs.
Schmidts á „Thor“ og seinna
á ..Dönu“ og Ioks á nýju
,.Dönu“ undir stjórn Á Vedel
Tánings. Fastir liðir í þessum
fiskirannsóknum voru eftirfar-
andi athuganir:
1. Sjórannsóknir. Reynt var
að fylgjast með hitabreyting-
um hafsins, rannsaka strauma
og önnur atriði, sem þóttu lík-
leg til að hafa áhrif á útbreiðslu
tegundanna. Hefir fiskideildin
fengið allar þessar athuganir
til umráða, til samanburðar við
ástandið eins og það er nú, ef
unnt skyldi verða að halda
þessu'm rannsóknum áfram, en
á því er brýn nauðsyn.
2. Plöntusvifrannsóknir. Þar
hafa farið fram á ýmsum tím-
um sumars, þegar leiðangrar
hafa heimsótt okkur, og er ár-
angurinn birtur m. a. í ritgerð
próf. E. Steemann Nielsens og
doktorsritgerð Finns Guðmunds
sonar.
3. Dýrasvifrannsóknir byggj-
ast líka á gögnum rannsóknar-
skipanna og á þeim hefir dr.
P. Pespersen byggt ritgerð sína
um rauðátuna og jeg doktors-
ritgerð mína um ljósátuna. Á
þeim gögnum hvíla líka undir-
stöðurannsóknir Johs. Schm-
idts á fiskiseiðum, sjerstaklega
þorskfiskanna.
4. Á hafrannsóknarskipi er
mögulegt að athuga allan afl-
ann og greina nákvæmlega hlut
fall tegundanna og, þegar um
sama skip er að ræða, bera
saman magn þeirra frá einu
tímabili til annars. Á slíkum
gögnum byggjast rannsóknir,
sem miða að friðun vissra
svæða eins og t. d. Faxaflóa.
Slík gögn fylla þær eyður, sem
skapast með því að safna gögn-
um eingöngu á verstöðvum.
5. Botndýrarannsóknir, sem
miða að því að athuga magn
og útbreiðslu fæðudýra botn-
fiskanna, er ekki hægt að
stunda nema á rannsóknar-
skipi. Á slíkum gögnum byggj-
ast rannsóknir próf. R. Spárck's
og mínar á botndýrum.
6. Danir hafa merkf fiska í
stórum stíl og með frábærum
árangri. Á þessum gögnum
byggist sú vitneskja, sem við
höfum um göogur • íslenska
þorsksins til Grænlands og lýst
er í ritgerðum dr. Tánings, próf.
Jensens og mag. Poul Hansens.
Eins og fyrr segir, hefir fiski-
deildin, allt frá stofnun sinni,
einkum stuðst við gögn, sem
aflað er, þegar fiskurinn er kom
inn á land. Hefir Árni Friðriks-
son og starfslið hans safnað
miklu af verðmætum upplýs-
ingum um íslenska síldarstofna,
og eftir mætti hefir verið unnið
að því að afla gagna um aðra
nytjafiska, sjerstaklega þorsk,
ýsu, upsa og skarkola. Árni
Friðriksson hefir nýlega birt
árangur síldarrannsóknanna í
ritum fiskideildarinnar, þar
sem hann rökstyður mjög at-
hyglisverðar kenningar um
göngur síldarinnar.
Þáttur fisk’rannsóknanna
verðum við nú að gera þau skil,
sem ástæður frekast leyfa, en
við verðum, þai til öðruvísi
skipast, að beina starfsemi okk
ar að rannsóknum á kynein-
kennum stofnanna, sjerstak-
lega síldar og þorsks, og eins
að fylgjast með styrk árgang-
anna á grundvelli þeirra gagna,
sem nú er hægt að afla.
Tilkynning
Samkvæmt ákvörðun Viðskiptaráðs hafa
innflytjendur bíla frá U.S.A. og Svíþjóð fengið
innflutningsheimild fyrir samtals 137 fólks-
bílum. — Þeir, sem koma til greina, með út-
hlutun bíls samkvæmt tilkynningu Viðskipta
ráðs í útvarpi og blöðum 1. júlí s.l., sendi skrif-
legar umsóknir í pósthólf 1201, Reykjavík,
fyrir 17. þ.m. — Þær skriflegar umsóknir, sem
borist hafa umboðunum þurfa ekki að endur-
nýjast.
Reykjavík, 2. sept. 1946
Innflytjendur fólksbíla frá U.S.A. og Svíþjóð.
>$X$X$X$>^X$>4>«.
Ódýrt saltkjöt
Vegna samgönguvandræða Öræfinga, komst
saltkjötsframleiðsla þeirra ekki hingað, fyrr
en liðið var á sumarið. Er því nokkur hluti
kjöts þeirra óseldur enn.
Til þess að greiða fyrir sölu þess, hefur verið
ákveðið að lækka það í verði.
Þetta er dilkakjöt í heilum og hálfum tunnum.
Heiltunnur kosta nú kr. 500.00.
Hálftunnur kr. 265,00.
Kjötið verður afgreitt frá Garnastöðinni
við Rauðarárstíg, sími 4241.