Morgunblaðið - 28.06.1922, Blaðsíða 3

MORaiíNBLAÐIÐ
ameriskar tískubókmentir í líkum
anda, sem nú ganga fjöllunum
kærra. En hvað stoðar þvílíkt
hól! því fyr 'en varir eru þau rit,
sem geyma heimskar og lítilsigld-
ar hugsanir týnd og tröllum sýnd
og enginn spyr um þau framar,
nje hvað um þau var sagt; tím-
inn skilur sauði frá höfrum. Alt,
sem ilt er, lítilfjörlegt og verð-
laust er til þess fætt að gleym-
ast og týnast, þó það svo geti
þotið upp eins og gorkúla í svip-
inn, og ritdómarar megna ekki að
halda á lofti hróðri vitlausra bóka
til lengdar þótt þeir fegnir vildu.
Aftur er þess ekki að dylja að
ritdómarar sjá oft fánýti lítilfjör-
legra bóka enda hefir margur
smáspámaðurinn og byrjandinn
fcngið aS kenna á klóm þeirra.
En starfsemi sem fer til að knje-
setja amlóða, ráða niðurlögum
smámenna og eiga í ati við litla
postula, er lítið göfugt, og þeim
einum sæmandi sem ekki finna
sig upp úr því vaxna, sem ilt
er og lítið. Kannske á jeg sjálfur
eínmitt hjer um sárt að binda,
því þegar jeg var 16 ára gamall
skrifaði jeg bók, sem eins og lög
gera ráð fyrir var mjög lítilfjörleg
leg og vitlaus. Einhver varð til
þess að ritdæma þessa bók og
fann rjettilega fátt eða ekkert
nýtilegt í henni. Nú er bók þessi
sem betur fer alveg gleymd, en
því fer fjarri að það sje ritdóms-
ins vegna (sem einnig er gleymd-
nr) heldur liggur orsökin í því,
að bók sem ekki geymir því líf-
vænlegri hugsun eða fegurri fram-
sögn, stenst ekki tímans tönn,
heldur fer hún í glatkistuna með
öðrum ósóma. Annars er það ó-
rjett að lofa mönnum ekki að
®krifa í friði, og fátt eins illa gert
og að hrópa mcnn niður þótt þeir
fari með skaðlansan þvætting eða
setji saman ólánlegar ritsmíðar;
Jnenn skyldu hafa það í huga
að einfeldnin er töluvert heilög.
Af fáu verður mjer eins ónotalega
innanbrjósts eins og að sjá ein-
hverja skyni skropna glanna henda
S^°P að Hjálpræðishernum eða
trúboðum, sem standa úti á torgi
°g prjedika hjartans mál sín fyr-
i- lýðnum. Þeir, sem þykjast vera
Ppp úr því vaxnir, að hlusta á
það með hinu rjetta hugarfari,
sem sagt er, ættu að hafa vit á
að snáfa burt án þess að angra
nokkum. Sama er að segja, j
Hngt skáld leggur hjarta sitt fyr-
ir þjóðina í nokkrum miður hepn-
Pðum versum, þá finst mjer það
vitna um böðulsnáttúru að taka
þetta hjarta, eins og ritdómar-
arnir gera, og kreista það milli
handanna eins og skrælda kart-
öflu. Því aðeins einn ritdómara
cr óhætt að reiða sig á og það er
thninn, sem lætur gæði bókanna
eins og alls annars — sannast,
®heð því að gefa henni líf.
6. júní 1922.
Halldór frá Laxnesi.
ttlerki Færeyinga.
Tjaldurinn er hinn mesti merkis-
°8 uppáhalds fugl Færeyinga frá 6-
^ona tíð. Danir kalla hann þjóð-
*tfuSl þeirra. Hann er merki og
^ynd hvers góðs Færeyings, sem
af alhng þjóð sinni og landi, og
Vlnnur Þvl alt er hann má til þjóð-
þ ifa og frama. Samt alt um það,
hafa þó Færeyingar ekki sett Tjald-
inn á veifu, enn það hefur Samein-
ða gufuskipafjel. danska gert handa
■Aipi því er siglir stöðugt frá þvi til
Færeyja og Tjaldur heitir.
Þegar Tjaldurinn kemur til Fær-
eyja á vorin optast nær í sama mund
í aprílm. þá er honnm fagnað, sem
frelsisvon og sumarboða, og hefur
eitt færeyskt skáld, f. Dahl kveðið
dýrðlega til hans, sem sjá má á
þessum erindum:
Tjaldur ver velkomið til okkum heim,
Frá ókendum fjarskotnum londum I
Tu bert okkum boð um ein ljósari
dag,
At nú er brátt summar i höndum.
Ein dagin, min sál var so vetrarstird,
eg gekk mær mót hafinum vestur;
eg hoyrdi titt »klepp«, tað velkenda
ljóö,
Tu kæikomni summargestar.
So langt er her enn til ein frelsis sól
Kann summar um landið ala,
Ti fólkið enn svevur sin vetrarblund;
So seint búgvast spirur at næla.
Men kemur tu Tjaldur ár eftir ár,
Tu, boð um Ijósari tiðir,
So skal tað kennast um landið alt,
Tað tekur að sumra um siðir.
Lat sólina skina um dalar og fjoll,
G’Onkast lat heiðir og líðirl
Ti 0II vit leingjast mót livgandi sól,
Vónandi sælari tiðir.
Færeyingar skoða Tjaldinn vernd-
ara hins góða og göfga. — Hann
er verndari góðu fuglanna, en er
skelfir allra illfugla og ránfugla eins
og Nolseyjar Páll kvað:
Fuglin i fjoruni
Með sinun nevi reyða,
Mangt eitt djór og foviskan fugl
Hevir han greitt frá deyða.
Fuglin i fjoruni.
í fuglakvæði sínu lætur Nolseyjar
Páll sig vera tjaldinn, enn Jönsku
yfirvöldin og einokarana lætur hann
vera fálka, smyr'ia og hrafna. —
Hinn góðkunni landi vor Magnús
Einarsson kaupm, og úrsmiður i
Þórshöfn á Færeyjum, ljet i vetur
mála Tjaldinn á þrjá hluti úr postu-
líni: veggskál, blómsturvasa og kaffi-
bolla og verslar með. Tjaldurinn
situr þar ibygginn á fjörusteini, og
gengur flúðaröð i boga framundan
honum, en i bakaýn er Nolsey og
ber við skýjaðan himininn, er lykur
sjóndeildarhiingnum við hafflötinn*.)
Þessir hluttr eru hinir piýðilegustu
og eigulegustu að hafa á heimili
sínu. Jeg get hugsað mjer að fjölda
mörgum konum hjer á landi þættu
þeir góðar tækifærisgjafir frá bænd-
um og börnum sínum.
*) En þvi tðk Magnús Nolsey á mynd-
ina, að þar var fæddnr og nppalinn
Páll Pálsen, verslnnarfrelsishetja Eyjar-
manna. Sjálfnr kendi Páll sig við Nolsey,
og er siðan alment kallaðnr Nolseyjar
PáJl í ræðn og riti.
Skuldaskiftin.
i.
Frakkar fengu þvi framgengt við
Breta f vor, að skaðabótamál Þjóð-
verja yrði ekki rætt á ráðstefnunni
i Genúa. En þegar þess er gætt að
það var helsta verkefni ráðstefnunn-
ar að koma viðskiftamálum Evrópu-
manna i rjett horf, og á hinn bóg-
inn að þýsku skaðabæturnar eru i
raun rjettri þungamiðja allra viðskifta-
mála i Evrópu, mun flestum ljóst að
verkefnið var ekki ljettara en að
brjóta flðsku i tómum poka.
Um sama leyti og ráðstefnunni
lauk, hófst fundur fjármálamanna i
Paris. Þangað fót auðkýfingurinn
Piermont Morgan sem fulltrúi »riku
mannanna«, vestan hafs. Þvi Ev-
rópumenn eru svo staddir efnalega
að alt þeirra tal og ríðagerðir um
peninga er hjal — en Amerikumenn
einir geta framkvæmt. Þessum fundi
lauk fyrri pait júni og árangurinn
varð enginn. Nú eru fjármálin enn
til umræðu, á fandinum i Haag en
það eitt hefur frjetst um afdrif þeirra
þar, að Lloyd George og Poincaré
hafi komið sjer saman um sameigin-
lega stefnu í málinu. Þetta er að
visu mikils virði, því Amerikumenn
hafa jafnan látið i veðri vaka að þeir
vildu ekki ræða þetta mál fýr en
hinar ráðandi Evrópuþjóðir hefðu
komið sjer saman um það. Nú er
það fengið, en eftir er að vita hitt
hvort samkomulagið er þannig að
Ameríkumenn sjái sjer fært að að-
hyllast það og opna badduna.---------
— Skuldaskiftamálin skiftast i
tvent: skaðabótamál Þjóðverja og
innbyrðis skuldaskifti Bandamanna,
en þessi tvö mál eru orðin svo ná-
tengd að eigi verður leyst úr þeim
nema sameiginlega. — Fjármála-
mannafundurinn i París komst ekki
lengra en að ræða um fyrri liðinn
og komu þar þrjár stefnur til greina.
Ein sú að útvega Þjóðverjum svo
stórt lán, að þeir gætu greitt skaða-
bætur sinar að fullu, önnur sú að
útvega lán til greiðslu nokkurs hluta
skaðabótanna og sú þriðja að útvega
aðeins litið lán fyrir yfirvofandi
afborgunum. Tvær síðustu leiðarn-
arnar voru framkvæmanlegar, en sá
ókostur fylgir þeim, að eigi fæst
endanleg lausn á skaðabótamálinu,
en vandræðum að eins afstýrt um
sinn. Þó þessi minni lán fengjust
kæmist ekkert fullkomið skipulag á
málið og alt mundi vera i tvisýnu
um fjárhagsmál Þjóðverja eftir sem
áður.
II.
En fyrsta leiðin sem nefnd var,
er róttæk leið. Með henni er á
stemd að ósi, og það telja allir helstu
fjármálamenn heimsins nauðsynlegt
skilyrði fyir viðreisn viðskiftalifs og
velmegunar. Skoðun Keynes er
komin i öndvegi. Er þvi sjerstök
ástæða til að gera þessa leiðina sjer-
staklega að umtalsefni, leiðina sem
tvinnar skaðabótnmálið og herskuld-
irnar saman.
Skuldaskiftin eru þessi: Þjóð-
verjar skulda Bandamönnum 165
miljard gullfranka. Þessi upphæð er
svo stór að fjármálamenn Parísar-
fundarins töldu ekkert viðlit að hægt
yrði' að bjóða út alþjóðalán handa
Þjóðverjum til greiðslu hennar.
Mesta lánið sem þeir töldu kleyft
að útvega var 50 miljard gullfranka
og afleiðingin yrði þá sú, að ef end-
anleg lausn ætti að fást á skaðabót-
amálið yrði að færa bæturnar niður
í 50 miljarda. En til þess að geta
slegið 11 s miljördum af skaðabótun-
um þurfti að taka þær og herskuld-
ir Bandamanna á sameiginlegan reikn-
ing. Hernaðarskuldaskiftin eru
þannig: Amerikumenn eiga 55 miljard
gullfranka hjá bandamönnum sinum
i Evrópu en skulda þeim ekki neitt.
Englendingar skulda bandamönnum
sinum (Amerikumönnum) 2S miljarda
en eiga hjá þeim 35 miljardaog að
auki hjá Þjóðverjum 36 miljarda.
Frakkar skulda bandamönnum sin-
um 34 miljarda en eiga 8 hjá þeim
og 'njá Þjóðverjum 86 miljarda*
Belgar skalda bandamönnum 8 mil-
jirda en eiga 18 hjá Þjóðverjum.
ítalir skulda bandamönnum 20 mil-
jarda en eiga 13 hjá Þjóðverjam og
Litla bandalagið skuldar bandamönn-
ix miljarda' en á 13 miljarda hjá
Þjóðverjum. Skuldaveltan milli
Bandamanna innbyrðis er þannig 98
miljardar en kröfar þeirra á Þjóð-
verja 165 miljardar. Nú vilja fjár-
málamennirnir láta bandamenn slá
stryki yfir þessar 98 miljónir. Við
það tapa Amerikumenn SS og Bret-
ar 10 miljördum en Frakkar græða
26, Belgar 8, Italir 20 og Litla
bandalagið 11 miljarda. En sjeu
hernaðarskuldirnar allar 98 miljardar
gefnar upp og dregnar frá þýsku
skaðabótunum verða eftir 67 milj-
ardar og fer þá að nálgast s° milj-
ardana, sem fjármálamennirnir álíta
hægt að útvega Þjóðverjum. Og
tillagan sem nú er efst á baugi er
einmitt sú að hernaðarskuldirnar sjeu
gefnar upp til ágóða fyrir Þjóðverja.
Þetta skaðabótareikningsdæmi er
ofur einfalt á pappírnum, en hvort
það er framkvæmanlegt er eftir að
vita. Samþykkja Bandamenn það?
Bretar fórna næstmestu eða 46 milj-
ördum og þeir fallast á tillöguna
enda er hún frá þeim komin. Frakk-
ar tapa nálægt helmingi minna,
Belgar fá jafnt eftir sem áður, Litla
bandalagið sömuleiðis og ítalir græða
á breytingunni. Frakkar hafa barist
á móti tilhöguninni hingað til, en
hafa nú sennilega fallist á hana með
nokkrum breytingum. Þá eru Amc-
rikumenn; þeir eiga SS miljarda hjá
samherjum slnum, sem þeir geta tal-
ið sjer vissa eign — víssari en
skaðabæturnar þýsku, sem eru sann-
kallaður vonarpeningur, Og nú er
eftir að vita hvort þeir vilja gefa
upp þessa skuld — stærstu skuldina
sem nokkurntíma hefur verið talað
um uppgjöf á í heiminum.
í fljótu bragði geta menn ekki
gert sjer i hugarlund hve stór þessi
upphæð er, En hinsvegar geta menn
Imyndað sjer hve mikla þýðingu hún
hefur fyrir viðskiftalifið og um það
geta Ameríkumenn sennilega dæmt
manna best. Ef þeir stryka yfir
hana er það áreiðanlega ekki sprott-
ið af mannkærleika, heldur af hag-
sýni. Uppgjöfin er undir þvi kom-
in hvort Ameríkumenn telja sjer á-
batann af endurreisn Evrópu meira
eða minna en 35 miljard gullmarka
virði.
1 1 > ' 9.* < *
ími Dfl mími
í síðasta tölubl. »Þróttar* birtir
ritstjórinn opið br jef (eftir sjálfan sig ?)
með fyrirsögninni »íþróttir og graut-
argerð. Það er I rauninni alls eng-
in ástæða til þess að svara þessu
brjefi, en sökum þess að annar mað-
ur, Helgi Jónasson að nafni, kvað
hafa orðað það á siðastliðnum aðal-
fundi í. S. í., að rjett væri að visa
skátafjelögunum úr sambandinu þvi
þau ættu þar ekki heima, þykir mjei
rjett að gera grein fyrir þvi, hvers
vegna Væringjasveitin (sem er eina
skátafjelagið innan I. S. í.) gekk í
sambandið og ætlar sjer að vera þar
áfram. —
Það er svo fyrir mælt i lögum
sambandsins, að þeir einir hafi heim-
ild til að keppa á iþróttamótum,
sem I. S. í. heldnr, sem eru með-
limir i einhverju fjelagi innan sam-
bandsins. Nú iðka Væringjar ísl.
glimu, box, hlaup, stðkk og fl. setn-
alt eru iþróttir á stefnuskrá í. S. I.
og hafa einu sinni tekið þátt i móti
sem I. R. hjelt hjer á vðllinum,
sömuleiðis hafa þeir tekið þátt i
mattspyrnumótinu. — Á meðan
jessi ákvæði eru i lögum, getur
ekki komið til nokkurra mála að visa
skátaflokkum úr sambandinu, því það
væri sama og að banna skátum að
iðka þessar iþróttir og kemur það
illa heim við markmið sambandsins
sem einmitt er það að efla iþróttir
landinu.
Hvað það snertir, sem sagt er 1
áðurnefndu brjefi, að það sje kynleg
ráðstöfun að telja skátaiþróttir með
i iþróttum þeim, sem í. S. í. styð-
ur, get eg ekki verið brjefritaranum
samdóma. Mjer finst það miklu
fremur bera vott um viðsýni sam-
bandsstjórnarinnar og þeirra annarr
á fundinum, sem samþyktu það.
Rökin, sem brjefritarinn færir
fram máli sinu til styrktar eru þessi:
Skátar iðka grautargeið og grautar-
gerð er ekki iþrótt. Jeg býst við
að ftestir sjeu mjer samdóma um
það, að þetta sje æði ljeleg rök-
færsla. — Jeg þori óhikað að full-
yrða að nær allar þær iþróttir, sem
skátar iðka sjeu fyllilega þess verð-
ar að vera á stefnuskrá 1. S. í. og
studdar af stjórn þess, og alls ekkí
sist sú iþróttin, sem grautargerð er
einn liður i, sem sje útilega eða
Camping out sem enskumælandi
menn neina svo. Það er erfið í-
þrótt og alls ekki auðlærð, en sem
veitir iðkendam sinum meiri hreysti
og lífsgleðí en nokkur önnur iþrótt
og það er íþrótt sem höfð er i há-
vegum meðal enskumælandi þjóða
og viðar um heim. —
Mjer finst það koma úr hörðustu
átt þegar Helgi Jónasson og ritstj.
»Þróltar* ekki vilja viðurkenna þessa
iþrótt, þvi svo mikið hafa þeir um
hana skrifað og nefna má i þvi sam-
bandi smá pjesa, sem nefnist Úúlega.
Hann er ritaður til leiðbeiningar i
þeirri iþrótt, eða tilgangurinn er i
öllu falli sá, og til þess að við
höldam okkur við grautargerðina,
má minna á grein nokkra, sem rit-
stjóri Þróttar hefur skiifað um úti-
legur sínar, i Visi að mig minnir.
Þar segir hann frá þvi á einum
stað, að þeim fjelögum hafi tekist
að búa til graut úr Glaxo-mjólk og
er bersýnilega hreykinn af þeirri i-
þrótt.
&$ArsaU Gunnarsson.
fieimanmundunnn
Maðurinn, sem stóð fyrir framan
skrifpúltið og leit upp þegar Breit-
enbck gekk inn, svaraði ágætlega til
þessa bústaðar. Hann var varla
meða'.maður á hæð, grannvaxinn og
magur, hárið töluvert gránað og
stóð eins og burstar upp frá enninu I
skeggið var grátt og úfið og leit út
fyrir að sá sem það bar, legði f
vana sinn að toga og rifa i það.
Doktor Ellhofen hafði auðsjáanlega
eins litlar mætur á að halda sjálfum
sjer til, eins og að hafa skrautlegt og
þægilegt i kringum sig. Það hefði
i fljótu bragði mátt imynda sjer að
hann væri gamall og vana-stirnaður
stjórnarráðsskrifari, ef hann ekki
hefði haft þetta fagra, stóra og
hvelfda enni og hin djúpu ungiegn
og skæru augu, sem ekki gat átt
heima nema hjá vel vitibornum
manni, sem var óhræddur að heyja
bardaga við hvem sem vera skyldi.