Vísir - 17.09.1942, Blaðsíða 1

Ritstjóra#-:
Kristján Guðlaugsson
Hersteinn Pálsson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð)
32. ár.
Reykjavík, fimmtudaginn 17. september 1942.
Ritstjórar
Blaðamenn Simi:
Auglýsingar 1660
Gjaldkeri 5 llnur
Afgreiðsla
189. tbl.
BREYTING VIRÐIST AÐ
VERÐA A BARDOGUM
VIÐ STALINGRAD.
að koma við skriðdrekum.
Barizt við nordvesturúthverfin.
EINKASKRYTI FRÁ UNITED PRESS, New York, í morgun.
Fregnir frá Rússlandi skýra frá því, að breyting-
ar sé að byrja að gera vart við sig á bardögun-
um við Stalingrad. Segja fréttaritarar, að bar-
dagarnir sé að fá á sig blæ umsáturs, með því að það
verði nú örðugra en áður að koma við skriðdrekum og
er því ekki eins mikill kraftur í áhlaupunum.
Stafar þetta af því, að leikurinn hefir nú borizt að
úthveríum Stalingrad að norðvestan og Rússar hafa
þá að líkindum tekið sér stöðvar innan um rústir yztu
húsanna í borginni og þar eiga jafnvel skriðdrekar erf-
itt með að athafna sig.
IÞetta leiðir hinsvegar af sér, að þegar skipað er að gera áhlaup
verða fótgönguliðsmennirnir að sækja fram án stuðnings skrið-
dreka og hefii- það í för með sér að mannfallverður meira en
áður.
Rússar hafa nú í fyrsta skipti
skýrt frá því, að barizt sé í út-
hverfum Stalingrad, og þetta er
jafnframt í fyrsta skipti á 10
dögum, sem þeir minnast á bar- I
daga í nox-ðvestri af borginni.
Töldu þeir sig áður hafa sér-
staklega góða aðstöðu til þess
að bægja hættunni frá úr þeirri
átt, þar eð að þeir gæti ógnað
fylkingararmi Þjóðverja með
sókn að norðan.
Loftárásum er haldið áfram
sem fyrr, en neðanjarðarbyrgi
Rússa eru svo traust, að þegar
þýzku flugmennirnir halda, að
þeir sé búnir að vinna á þeim j
og talið er óhætt að gera áhlaup,
þá eru varnirnar oft jafntraust-
ar og áður.
Suður við Mosdok kveðast
Rússar hafa náð með gagná-
hlaupum hervægilegri hæð, sem
Þjóðverjar tóku, eítir að þeim
barst liðsauki yfir Terekána.
Hafa Rússar því dregið úr hætt-
unni, sem Grosny-olíusvæðið er
í, hyersu lengi sem það stendur;
Herstjórn Rússa skýrir frá
því, að hersveitum hennar hafi
tekizt að stöðva Þjóðverja á
ströndinni suðaustur af Novo-
rossisk og sömuleiðis gangi vel
að halda þeim í skefjum í fjöll-
unum fyrir ofan Tuapse, þar
sem þeir sækja frá Maikop.
Frá miðvígstöðvunum segja
Rússar eíígar markverðar breyt-
ingar. Þjóðverjar skýra hins-
vegar frá því, að Rússar haldi
þar áfram uppteknum hætti, geri
hverja árásina af annari, en
þeim sé jafnan tvístrað með
stórskotahríð og loftárásum. í
fyrradag kveðast Þjóðverjar,
hafa eyðilagt 106 skriðdreka á
þessum slóðum og þar af 71 á
bardagasvæði einnar herdeild-
ar. —
Hjá Leningrad kveðast Rúss-
ar hafa tekið eitt virki. Sækja
þeir báðum megin að rananum,
sem Þjóðverjar hafa á valdi
sínu noður til Schliisselburg við
Ladogavatn.
VETURINN
NÁLGAST.
í Teheran í Persíu gera menn
nú ráð fyrir, að vetur muni
ganga óvenjulega snemma í
garð á meginlandinu. Stafar
þetta af því, að snjór hefir fallið
á fjallið Demavend, sem er rétt
hjá Teheran. Það er 18.000 fet á
hæð. Venjulega snjóar þar elcki
fyrr en um miðjan október-
mánuð.
NÝJAR VÍGSTÖÐVAR.
Það er skoðun margra hern-
aðarsérfræðinga í London, að
fall Stalingrad geti ekki verið
langl undan og blöð þar í borg
hafa enn einu sinni krafizt þess,
að stofnað verði til nýrra víg-
stöðva í Véstur-Evrópu.
Ðioðartekjur Svla 12
miiljarOarkrúnð.
960.000 talsímar í
Svíþjóö
Samkvæmt nýgefinni skýrslu
fjármálaráðuneytisins sænska,
eru þjóðartekjíirnar áætlaðar
12 milljarðar króna á ári.
Næstum 5 milljarðar hverfa
aftui* til rikis og bæja í opin-
ber gjöld og þar af fara 2.7
milljarðar til lahdvarna, um
400 milljónir til félagsmála og
300 milljónir til fræðslumála.
• '
Talsimum fjölgaði í Sviþjóð
um 70.000 á síðasta ári og hefir
aldrei fjölgað eins mikið á einu :
ári. Eru talsímanotendur þvi
orðnir 960.000 samtals, eða 153 ,
á hverja 1000 íbúa. Eru Svíar j
þá næstir Bandaríkjunum i tal-
símafjölda, sem hafa 165 á 1000
íbúa og hafa flesta síma allra
þjóða í heimi.
í Slokkhólmi eru 435 símar á
1000 ibúa, en í næststærstu
borgunum, Gautaborg og Málm-
ey, eru þeir 244 og 209.
Sprengingar miklar hafa átt
sér stað í kolanámum hjá
Budapest. Eldar kviknuðu líka
á námasvæðinu.
•
Randaríkjamenn hafa * til-
kynnt missi flugvélastöðvar-
skipsins Yorktown. Það var
hæft tundurskeyti eftir Midway-
orustuna. Þegar tundurspillir-
inn Hamann var að bjarga á-
höfninni var hann líka hæfð-
ur tundurskeyti.
Stntl og lagjgott.
Síðan í ágúst 1939 til jafn-
lengdar á þessu ári hafa land-
búnaðarafurðir i Bandaríkjun-
um hækkað í verði uin 85%.
•
Styrjaldarráð Kyrrahafs-
svæðisins hefir lialdið langan
fund í Washington. Þar var
rætt um Indlandsmálin. Nash —
fulltrúi N.-Sjálands — lagði á-
herzlu á það, að þau mætti ekki
draga úr baráttumætti banda-
manna.
•
Rexistar í Belgíu hafa verið
hvattir til að vera við því búnir
að þurfa að verjast uppreistum,
ef innrás verði reynd. Varamað-
ur Degrelles hefir sagt, að Rex-
istar verði m. a. að afvopna lög-
reglu landsins, þar eð henni sé
ekki treystandi.
•
Talsmaður stjórnarinnar i
Chungking hefir skýrt frá því,
að hún liafi komizt yfir jap-
anskt framtíðarkort af nýskip-
an Asíu. Yfirráðasvæði Japana
nær yfir N.-Ástralíu skv. kort- i
inu.
Mexiko hélt upp á fullveldis-
dag sinn i fyrradag. Lazaro
Bardagarnir eru háðir að eins
50 km. fyrir norðan Port Mores-
by. Landslagið gerir bardaga að
vísu erfiða, en Japanir standa
betur að vígi, þar eð þeir eiga
i undan fæti að sækja. Þeir sækja
líka á af kappi miklu i þeim til-
gangi, að ryðja sér leið suðurv
á bógirin áður en handamenn
geta búið of vel úm sig..
í herstjórnarlilkynningu
þeirri, sem skýrði frá þessum
nýju hernaðaraðgerðum, var
ekki sagt frá því, hvernig bar-
dagar gengu. Þeir eru svo ný-
byrjaðir, að enn þá mun ekki
vera hægt að segja neitt um það.
Herstjórnartilkynning fiot-
ans á Anzac-svæðinu skýrir frá
viðúreignirini á Salomonseyj-
um. Hefir heldur dregið úr bar-
dögum á Guadalcanal og stafar
það af því, að Japanir fara sér
hægar, livort sem það er „logn-
ið fyrir storminn“ eða ekki.
Blamey, liershöfðingi, sem
var fyrir skemmstu í eftirlits-
för á Nýju Guineu, hefir sagt,
að Japanir sé miklu betur búnir
til bardaga í frumskógum og
hitabeltissvækju en hersveitir
bandamanna. Hafa þeir rann-
sakað það árum saman, livaða
Cardenas, fyrrurn forseti, tók
við embætti yfirhersöfðingja
þenna dag.
•
Vargas, Brasilíu-forseti, hefir |
fyrirskipað allsherjarhervæð- |
ingu. Þing Brazilíu hefir fallizt j
áað leyfa Justo, fyrrum forsetá j
Argentínu, að ganga í þjónustu j
Brasilíu. j
•
Rannsóknarnefnd, sem þjóð-
þing Bandarikjanna setti á fót,
hefir komizt að þeirri niður-
stöðu, að amerisku orustuflug-
vélarnar sé ekki eins góðar og
þær beztu, sem. Bretar fram-
leiða.
•
Svissneska blaðið „Die Na-
tion“ ritar, að Pólverjar hafi trú
á framtið þjóðar sinnar, þnátt
fyrir þær ógöngur, sem hún eigi
nú í.
•
Samkvæmt fregnum, er bor-
izt hafa til London, hefir þýzka
blaðið Frankfurter Zeitung gert
þá kröfu, að erlendir verka-
menn sé ekki látnir hagnast ó
störfum sínum fyrir Þjóðverja.
•
Wendell L. Willkie ræddi við
Paldevi, keisara í Iran, í gær.
Willkie mun fara þaðan til
Kuibysev, en síðan til Moskva
og færa Stalin bréf frá Roosfe-
velt.
•
Fregnir frá London herma,
að þýzka lögreglan flytji á brott
þá ibúa Luxemburg, sem fylgi
Þjóðverjum ekki að málum,
•
Japönum hefir ekki tekizt að
hrinda árásum Kínverja í
grennd við Kinhwa. Þeir hafa
nú tekið sér stöðu fyrir suðvest-
an borgina og ætla að reyna að
stöðva sókn Kínverja þar.
fatnaður og annar útbúnaður
henti bezt við bardaga í Burma
og á Malakkaskaga, og sé þetta
ein skýringin á sigrum þeirra.
Japanir standa
verr að vígi
— en þrældómur vofir
yfir e£ þeir sigra.
Blandy, flotaforingi í ame-
ríska flotanum, hefir sagt eftir
rúml. 40.000 km. eftirlitsför á
j Kyrrahafi, að Bandaríkin standi
nú betur að vígi en Japanir.
Blaðamenn spurðu Blandy,
hvort lier og floti Bandarikj-
anna mundu geta staðizt Jap-
ani, fef þeir tæki á öllu sínu, og
svai’aði hann því játandi. „En
það er ekki nóg að verjast“,
sagði hann. „Það verður að
leita á. Bezta vörnin er góð
sókn.“
Josepþ Drew, fyrrum sendi-
herra USA i Tokyo, hefir sagt
í ræðu, að Bandaríkjaþjóðin
kunni að verða lmeppt í þræla-
liald, ef liún geri sér ekki ljóst
lúð skjótasta, hvað styrjöldin
sé í raun og veru alvarleg.
Japanír hefja sókn suður
til Port Moresby.
Dregur úr bardögum á Salomonseyjum.
Harðir bardagar hara nú blossað upp aftur í Owen Stanley-
fjöllunum á Nýju Guineu. Eru það Japanir, sem eiga
frumkvæðið þarna og eru þeir byrjaðir sókn niður á
láglendið og til Port Moresby.
Vísitalan er 210
fyrir september
« ii þ<> er kjiit- ogf mjólkurhækkfliii>
in 11 iu miðjan máuuðinii ckki talin
með.
Búið cr að reikna út vísitöluna fyrir septembermán-
uð og hefir hún reynst 210, eða 15 stiga hækkun frá þvi
sem hún var i ágúst, því þá var hún 195.
Hér er þó ekki reiknað með hækkuninni á m.jólkinni,
mjólkurafurðunum og kjötinu sem varð í þessum
mánuði, heldur er vísitalan reiknuð út frá því verðlagi
sem er á vörum um mánaðamótin næstu á undan.
Hækkun sú sem nú hefir orðið á vísitölunni stafar
m. a. af verðhækkun á kartöflum, kolum, brauði, fatn-
aði og ýmsu fieiru.
Vísitaian 210 kemur til greina við greiðslu október-
mánaðarkaups.
Húsaleiguvísitalan er enn ekki kunn orðin, en hún
mun verða reiknuð út á næstunni.
Stuttbylgjuútvarpið
frá New York til
íslands í gærkveldi
Rauði Kross Bandaríkjanna
hefir opnað samkomuhús á nýj-
um. stað fyrir hermenn hér í
bænum. Var útvarpað sérstakri
dagskrá til hermannanna frá
New York. íslendingar vestra
tóku þátt í útvarpinu. Dag-
skránni var endurútvarpað liér,
en skilyrði voru frekar slæm.
Meðal ræðumanna voru Thor
i Thors sendiherra íslands í
; Washington, ,Ólafur ólafsson,
formaður íslendingafélagsins í
j New York (sonur Jóns A. Ól-
afssonar, Skólavörðustíg 6),
Norman Davis, forseti Ameríska
Rauða Krossins, og Sonja Henie,
skautamærin heimsfræga, sem
flutti kveðju frá McVeagh, fyr-
I verandi sendiherra Bandaríkj-
anna á Islandi, og kveðju frá
tónskáldinu Irving Berlin.
Vopnahlé á
Madagaskar.
Undir hádegi í gær tilkynnti
landstjórinn á Madagaskar —
Annet — í útvarp, að hann ósk-
aði vopnahlés.
Hafði hann þá sent tvo for-
ingja á fund foringja brezku
hersveitanna og höfðu þeir fullt
umboð landstjórans til að semja
um vopnahléð.
Hersveitir Breta og banda-
manna þeirra voru komnafe
mjög nærri liöfuðborginni,
Antananarivö. Önnur fylkingin
var komin hálfa leið frá strönd-
inni, þegar Annet tók þessa á-
! kvörðun.
Loftárás á Kiska.
Flugvélar Bandaríkjahersins
gerðu Ioftárás á Kiska eftir há-
degi á þriðjudag.
Sprengjur liæfðu tvo tundur-
duflaslæðara mfeð þeim afleið-
ingum, að þeir suklcu, en auk
þess löskuðust 3 kafbálar og
þrjú lítil skip. Sex japanskar
flugvélar voru skotnar niður, en
tvær amerískar flúgvélar fórust
í árekstri.
Auk þess var sprengjum
varpað á hermannaskála og er
talið að 500 Japanir hafi'farizt
eða særzt.
Thor Thors ræddi hið mikla
menningarstarf Rauða Krossins
um heim allan. Hersveitir
Bandarikjamanna á íslandi eru
þar, sagði sendiherrann, vegna
samninga, sem grundvallast á
viðurkenningu beggja þjóðanna
ú sameiginlegum hagsmuna-
málum þeirra. „Hjá þjóð minni
munuð þið finna ást á frelsi og
lýðræði. Islendingar eru stað-
ráðnir í að stjórna sér sjálfir.“
og vera sjálfstæðir.“
Ólafur ólafsson ræddi sam-
eiginlega ást Islendinga og
Bandaríkjamanna á frelsi og
lýðræði.
I ávarpinu frá Mcyeagh
sendiherra var Islands mjög lilý-
lega minnzt..
Millard Tydings, öldunga-
deildarþingmaður frá Maryland,
flutti stutt ávarp og fór vinsam-
legum orðum um Island og Is-
lendinga og ást þeirra á lýðræði
á umliðnum öldum.
— Rauði Krossinn hefir til
þessa haft til afnota nokkur her-
bergi í Miðbæjarskólanum, en
lýundi þau, samkvæmt samn-
ingum, 15. sept.
Handalögrmál á
veitingfaliáNÍ.
\
Á 12. tímanum í gær kom tli
handalögmála milli Islendinga
og amerískra hermanna í veit-
ingahúsi við Thorvaldsens-
stræti.
Var lögreglan kölluð suður i
Kirkjustræti kl. 23.15 og voru
þá uokkrir Islendingar og ámer-
ískir liermenn í slagsmálum.
Hófst viðureignin inni i veit-
ingaliúsinu með þvi að amer-
ískur bermaður sló islenzkan
pilt, er var þarna inni, en liann
sló hermanninn aftur. Félagar
liermannsins sefuðu liann, en
rétt á eftir kom litill hermaður
að borði íslendinganna og
kvaðst sendur til að jafna á
þeini. Urðu handalögmál úr
þessu og barst leikurinn út á
götuna, þar sem lögreglan af-
stýrði frekari vandræðum.
Einn íslendinganna skrám-
aðist á augabrún.
«
t fyrrinótt gerðu stórar og
meðalstórar flugvélar banda-
manna árás á Tobruk. Fimm
eldar komu upp við höfnina.
Kyrrt er á vígstöðvunum hjá EI
Alamein.