Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1999, Blaðsíða 7

tektsins, tel ég að hann eigi eftir að líkja
ósjálfrátt eftir húsum úr raunveruleikanum.
Eg held að fólk sé bara að þreifa sig áfram,
en það er enginn viss stíll í gangi. Hinsvegar
sér maður vissar hneigðir í átt að gífurlegu
raunsæi og nákvæmar eftirlíkingar af hlut-
um úr raunveruleikanum. Hversvegna ger-
um við þetta? Byggingar geta verið svífandi,
á hreyfíngu, of stórar eða of litlar - hvað er
„of‘ í þessu sambandi? - og ég tel að í fram-
tíðinni munum við venjast allt öðrum hlutum
í sýndai-veruleikanum en tíðkast í dag. Við
þurfum til dæmis ekki að skipuleggja upp-
lýsingar í myndrænu formi skrifborðs, með
skjölum, möppum og slíku, heldur má þróa
allt annað kerfi. Þetta er bara sá raunveru-
leiki sem við þekkjum í dag og hann tökum
við með okkur inn í sýndarveruleikann.
Hérna komum við inn á hitt sviðið sem ég
hef mikinn áhuga á. Það er að búa til heim
þar sem maður getur safnað upplýsingum
sínum saman og skipulagt þær sjónrænt
þannig að maður er ekki bara með möppur
og skjöl, eins og fólk þekkir úr Windows-um-
hverfinu, heldur þrívíddarheim þar sem
hægt er að tengja skjöl með öllum möguleg-
um hætti og skipuleggja þannig hugmynda-
heim sinn á allt annan hátt en við eigum nú
að venjast. Þetta er því þrívíddarheimur
tengdur persónulegum gagnabanka. Slíkir
myndrænir upplýsingaheimar geta svo þró-
ast út í að vera fjölnotendaumhverfí þar sem
fólk getur boðið hvert öðru inn í sinn upplýs-
ingaheim eða a.m.k. hluta af honum.“
Aftur að sýndarháskólunum. Hvernig fer
kennslan fram í þessum háskólum?
„I raun er þetta ekki svo ólíkt venjulegum
háskólum. Hver háskóli býður upp á nám-
skeið sem „raunverulegir" prófessorar halda
inni í sölum sýndarbyggingarinnar. Nem-
endur skrá sig á námskeið og fá aðgang að
rafgerving sem er staðgengill þeirra inni í
heiminum. Þeir sækja svo tíma í ákveðnum
fógum í ákveðnum skólastofum, rétt eins og í
raunveruleikanum. Þar inni getur prófessor-
inn sem er líka í formi rafgervings sýnt
myndbönd, kyrrmyndir, kallað upp gröf, lík-
ön og teikningar eða texta. Allt eru þetta
skjöl sem nemandinn getur svo tekið með
sér heim og skoðað þar. Þar sem um
margnotendaumhverfi er að ræða, þá geta
samræður orðið jafn stór hluti kennslunnar
og í hefðbundnum háskólum. Nemendur
geta einnig hist í salarkynnum háskólans og
rætt námið eða bara um daginn og veginn."
I rafheimum eru allir hlutir ritaðir með
tölvukóðum. Er því ekki einfalt að breyta t.d.
háskólasvæðinu eftir því hvernig kennslu-
hættir háskólans breytast?
„Jú, því inni í stafrænum heimum er auð-
velt að hafa alla hluta staka. Hvert hús getur
verið stakur kóði sem er sóttur í hvert skipti
sem heimurinn er hlaðinn. Þannig má á mjög
auðveldan hátt breyta stökum hlutum án
þess að breyta sjálfum heiminum í aðalkóð-
anum. Þetta notaði ég þegar ég forritaði há-
skólaheiminn og því verður mjög auðvelt að
aðlaga hann að breyttum aðstæðum. Þetta er
líka notað í flestöllum heimum eins og
Colonycity eða Active Worlds á Netinu.
Þessir heimar eru vinsælir margnotenda-
heimar þar sem maður getur hannað eða val-
ið sitt eigið hús af heimasíðu heimsins.“
Sérð þú fyrir þér að fólk eigi eftir að eyða
sífellt meiri tíma í rafheimum og ef svo er,
hvaða afleiðingar telur þú að það hafi á sam-
félag manna?
„I framtíðinni munu örugglega flestir í
hinum vestræna heimi verða nettengdir og
fara að byggja sér hús og önnur umráða-
svæði inni á Netinu. En við erum enn að bíða
eftir byltingunni. Ef tæknin og mannleg
hugsun þróast í samhengi við hvort annað,
þá má búast við því að menningin fari að
taka við sér mjög fljótlega, því við erum að
verða tilbúin með nauðsynlegustu tæknina.
Töluvert hefur verið skrifað um breytt hátt-
erni fólks inni í rafheimum, bæði af sálfræð-
ingum og félagsfræðingum og margt af þess-
um skrifum hefur verið mjög athyglisvert.
Eg man til dæmis eftir einu dæmi þar sem
manni var refsað fyrir að hafa eytt barþjóni
og herbergjum í einhverjum heiminum með
því að forrita hlutina burt og það átti að
refsa honum með því að neita honum um að-
göngu að heiminum. Þetta var svo skelfileg
tilhugsun fyrir viðkomandi að hann bað um
að verða refsað frekar í raunveruleikanum
þannig að hann gæti haldið áfram að vera til
í sýndarheiminum. Mér fannst mjög merki-
legt að heyra þetta og ég er ekki viss um að
allir sem eru að hanna þrívíddarheima geri
sér grein fyrir því hvaða sálfræði liggur hér
að baki.“
(Heimasíða Sigrúnar er: www.sigi-un.com
og þaðan má komast inn á aðra vefi, t.d. inn á
háskólasvæðið.)
DÁSAMLEGT ÓHAPP AÐ
HAFA ÞÝTT LAXNESS
Ú VERÐUR að afsaka en ís-
lenskan mín er ómöguleg," segir
José Antonio Fernández
Romero þegar við höfum heils-
ast á umferðamiðstöðinni í
heimaborg hans Vigo í Galisíu
sem er sjálfstjórnarhérað á
norð-vesturströnd Spánar. Ég
segi eins og er að mér heyrist hann ekki þurfa
að hafa áhyggjur af íslenskunni sinni en hann
maldar í móinn og segist hafa verið að lesa í
gegnum Þórberg Þórðarson undanfarna daga
til að undirbúa sig fyrir viðtalið. „Hann er
einn af mestu stflistum sem íslensk tunga hef-
ur átt og því gott að rifja upp málið með hon-
um.“ Allt viðtalið heldur Romero áfram að af-
saka íslenskuna sína en ég kemst alltaf betur
og betur að því hve ótrúleg tök hann hefur á
málinu, það renna upp úr honum orðasam-
bönd sem fæsth- íslendingar hætta á að nota
og þá sjaldan sem honum verður á að beygja
vitlaust leiðréttir hann það sjálfur eftir
svolitla umhugsun eða spyr foi-vitinn hvernig
þetta eigi nú aftur að vera, - nokkuð sem ís-
lendingar gera heldur ekki svo gjarna. En
hugarfar Romeros þarf kannski ekki að koma
á óvart, hann er prófessor í málvísindum við
Háskólann í Vigo
og svo segir hann
að það liggi ein-
hverjh- leyniþæðir
á milli sín og ís-
lenskunnar eftir
tíu ára dvöl sína
hér á sjötta og sjö-
unda áratugnum,
„þrátt fyrir að
hafa lært önnur
tungumál þá hefur
íslenskan staðið
mér næst ein-
hverra hluta
vegna,“ segir hann
og brosh- að örlög*
um sínum.
Sjálfsagt þekkja
ekki margir Is-
lendingar nafn
Romero, en á
Spáni hefur hann
verið íslenskum
bókmenntum
haukur í horni. í
fjörutíu ár, eða allt
frá árinu 1959,
hefur hann fengist
við að þýða ís-
lenskar bók-
menntir á
spænsku og
galisísku, með nokkrum hléum þó. Fyi-stu
bækurnar voru íshmdsklukknn og Heimsljós
eftir Halldór Laxness (útg. 1959). Síðan liðu
23 ár, en þá kom út galisísk þýðing hans á
Sagnakveri Skúla Gíslasonai- (1982) og tíu ís-
lendingaþættir (1984). Aftur liðu 11 ár en þá
þýddi Romero hátt í þrjúhundruð ijóð eftir ís-
lensk nútímaskáld í mikið safn norrænna
ljóða (Poesía Nórdica, 1995). Fyrir þær þýð-
ingar hlaut Romero æðstu þýðendaverðlaun
Spánai- ásamt Francisco J. Úriz sem þýddi
skandinavískan hluta safnsins. Það sama ár
kom út annað ljóðasafn (101 Poemas) þar sem
Romero þýddi nokkur íslensk ljóð. Árið 1997
voru birtir fimm Islendingaþættir i þýðingu
Romeros í tímariti sjóðs sem kenndur er við
spænska Nóbelsverðlaunahafann Camillo
José Cela. í fyrra kom svo út Ijóðasafn Jó-
hanns Hjálmarssonar (Antología) í þýðingu
llomeros og fyrr á þessu ári komu Englar al-
heimsins efth- Einar Má Guðmundsson út í
þýðingu hans. Nýlega hefui- Romero svo lokið
við að þýðá Gísla sögu Súrssonar og Banda-
mannasögu og væntir þess að þær munu
koma út á næstunni.
Tilviljanir
Það vekur athygli hvað það verður langt hlé
á þýðingastarfi Romeros eftir að hann þýddi
tvær skáldsögur Halldórs Laxness í lok sjötta
áratugarins. Romero verður svolítið mæðu-
legur á svip þegar ég inni hann eftir þessu og
segist sem minnst vilja tala um þýðingar sínar
á Laxness. Hann segir að allur þýðendaferill
sinn hafi verið með svolitlum ólíkindabrag,
það hafi til dæmis verið alger tilviljun að hann
lagði út á þessa braut í upphafi.
„Það var í fyrsta lagi tilviljun að ég skyldi
José Antonio Fernández
Romero hefur þýtt íslenskar
bókmennti r á spænsku og
galisísku í fjörutíu ár með
hléum. ÞRÖSTUR
HELGASON komst að því
að þýðendaferill Romeros
hefur verið með svolitlum
ólíkindabrag en á endan-
um hafa tilviljanir, óhöpp
og efasemdir fært íslensk-
um bókmenntum dýrmætan
liðsmann suður á Spáni.
fara til íslands af öllum löndum heimsins. Ég
var við nám í Madríd 1949 og langaði til að
læra germönsk mál, ensku eða þýsku. Það var
hins vegar ekki germönskudeild við Madríd-
arháskóla svo ég hóf nám í málvísindadeild.
En löngunin til að læra erlend mál var enn til
staðar þannig að ég fór að litast um eftir tæki-
færum til þess að komast til annars lands.
Mig hafði raunai- alltaf langað til að fara til út-
landa. Ég greip því tækifærið þegar ég sá
auglýsingu í dagblaði um styi-k til að fara til
íslands. Ég fékk styrkinn en það var svo sem
ekkert afrek því ég var sá eini sem sótti um.
Spánverjar vora ekki mikið fyrir að ferðast á
þessum tíma. Ég ætlaði bara að vera í eitt ár
og læra tungumálið en ég var á íslandi í tíu
ár, 1952 til 1962, fyrst sem styrkþegi og svo
sem lektor við Háskóla íslands.
Það var svo einnig tilviljun að ég gerðist
þýðandi. Þegai- Halldór Laxness fékk Nó-
belinn kröfðust Spánverjar að ég þýddi fyrh’
þá eitthvað eftir hann. Ég virðist hafa verið sá
eini sem þeir fundu í verkið. Þétta var í raun
dásamlegt óhapp, dásamlegt ye.gna þess að ég
hefði annars aldrei lagt fyrir tnig þýðingar en
óhapp vegna þess að ég var engan veginn til-
búinn til þess að taka að mér þýðingastörf.
Það var misráðið að láta hafa sig út í þetta
svona ungan og óreyndan. Ekki vegna þess að
mig skorti íslenskukunnáttu heldur vegna
þess að mig skorti spænskukunnáttu. Tök
mín á móðurmálinu vora ekki nógu góð, mál-
þroskinn ekki orðinn nægilega mikill til þess
að fara að vinna með skáldskap. Það verður
enginn þýðandi nema hafa góð tök á móður-
málinu. Þetta var mikið áfall fyrir mig. Þýð-
ingin var ekki góð, í mesta lagi sæmileg. Mér
líkaði hún ekki og ég held að mönnum hafi al-
mennt ekki þótt hún neitt sérstök. Ég hafði
engar forsendur til þess að þýða, ég lét hafa
mig út í þetta án þess að hafa getuna til þess.
Ég ákvað því að snerta ekki meira á þýðing-
um. Það var svo ekki fyrr en 23 árum seinna
að mig langaði til að reyna aftur. Þá var ég
fluttur aftur til Spánar eftir að hafa búið í Sví-
þjóð og Finnlandi í sextán ár. En þrátt fyrir.
að það væri langt um liðið frá íslandsdvöl
minni og ég hefði talað sænsku miklu meh-a
þá kom ekkert annað til greina en að þýða ún
íslensku, hún virtist hafa skotið dýpri rótum í
mér. Eftir nokkra yfirlegu tókst mér að snara;
Sagnakveri Skúla Gíslasonai■ og tíu íslend-!
ingaþáttum sem komu út á galisísku. Ég heí*
haldið áfram að þýða íslenskar bókmenntir nú
síðustu ár en ég hef aldrei þýtt neitt úr öðrum
tungumálum, ekki einu sinni sænsku."
Það er belra að biða eilítið
Romero kennir námskeið í þýðingum við
Háskólann í Vigo og segist þar hafa reynt að;
miðla af biturri reynslu sinni sem ungur þýð-
andi. „Við þessa nemendur segi ég alltaf að
þeir verði að gefa sér tíma, þeir verða að bíða
með að gefa út þýðingu þangað til að þeir eru
tilbúnir. Þýðandi sem hefur ekki náð nægi-
lega góðum tökum
á móðurmáli sínu
gerir hvorki sjálf-
um sér né höfund-
inum sem hann
þýðir greiða með
því að birta eftir1
sig þýðingu. Það
er betra að bíða
eilítið. Ein vond
þýðing getur gefið
ranga mynd af
höfundinum og
þýðandanum."
Romero segist
ennfremm- segjai
nemendum sínum
frá kynnum sínum
af Helga Hálfdan-
arsyni, þýðanda,
en hann segist eitt
pinn hafa aðstoðað
hann við að þýða
spænsk þjóðkvæði
sem birt voru í;
tímaritinu Helga-
felli. „Ég dáðist
mjög að því
hversu fljótur
Helgi var að þýða.
Hann skildi ekki
orð í spænsku og
bað mig um að
þýða vísurnar orð fyrir orð. Síðan bað hann
mig að lesa þær fyrir sig á spænsku. Þegar
hann hafði heyrt þær tvisvar sinnum greip
hann lok af skókassa, sem var sá pappír sem
var hendi næst, og hripaði þýðinguna niður.
Og hún var frábær. Bæði efnið og hrynjandin
komust til skila á undraverðan hátt. Þetta
þótti mér alveg stórkostlegt. Þetta geta ekki1
margir og það segi ég nemendum mínum.“
Ég er gamall hundur og
flýti mér hsegt
Eins og áður sagði hefur Romero nýlokiðí
að þýða tvær Islendinga sögur. Hann segist.
halda að Grænlendingasaga, Eiríkssaga og
Kormákssaga hafi verið þýddar áður á.
spænsku. „Annars er áhugi á íslenskum og
skandinavískum bókmenntum ekki jafnmikill
hér á Spáni og í Frakklandi og á Italíu þar
sem hann hefur verið að aukast á undanförn-
um ái-um. Ég hef þó í hyggju að halda áfram
að þýða eitthvað. Én ég er gamall hundur og
flýti mér hægt, ég þýði þegar ég er í skapi til
þess og get ekki þýtt eftir pöntun. Ég vil
samt helst ekki velja verkin sem ég þýði
sjálfur. Ég er ekki sérfræðingur á sviði bók-
mennta og vil þess vegna helst að menn sem
vit hafa á velji fyrir mig það sem ég á að
þýða.“
Sem stendur segist Romero þó helst hafa
áhuga á að þýða ljóð íslenskra kvenskálda.
„Það eru svo ágætar skáldkonur á íslandi og
það væri gaman að gefa út þýðingar á nokkr-
um þeirra hér. Ég hefði áhuga á samstarfi við
einhvern íslenskan bókmenntamann eða for-
lag um útgáfu á ljóðasafni íslenskra kven-
skálda hér á Spáni. Skilaðu því til íslands
með kveðju.“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 2. OKTÓBER 1999 7