Morgunblaðið - 20.04.2003, Qupperneq 24

24 SUNNUDAGUR 20. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MIKIL gróska er í stuttmyndagerð
í grunn- og framhaldsskólum hér á
landi og nokkuð er um að ungir og
metnaðarfullir kvikmyndagerðar-
menn hasli sér völl í stuttmyndum.
Það vantar hinsvegar nokkuð upp á
að stuttmyndir hafi náð að festa sig
í sessi sem listform hjá fullmótuð-
um kvikmyndagerðarmönnum.
Ekki bara æfingavöllur
„Auðvitað æfa menn sig á stutt-
myndum áður en þeir hafa aldur
eða reynslu til að fara út í kvik-
myndir í fullri lengd,“ segir Kristín
B. Pálsdóttir, sem er yfir stutt- og
heimildarmyndum hjá Kvik-
myndamiðstöð Íslands. „Það er af
hinu góða, því það er ódýrara og
ekki eins mikið í húfi.“
En hún bendir á að stuttmyndir
séu líka listform einar og sér, sem
standi fyrir sínu. „Þetta er ekki
bara æfingavöllur, en það eru fáir
sem leggja þær alfarið fyrir sig hér
á landi. Mér finnst það pínulítil
vonbrigði og nokkuð sem mætti
gjarnan breytast. Ástandið er mun
betra í nágrannalöndunum, eink-
um í Noregi þar sem stuttmynda-
gerð er í þvílíkum blóma að unaður
er að fylgjast með því hvernig
þetta knappa form er nýtt.“
Markaðurinn ekki öruggur
Ástæðan er fyrst og fremst sú að
ekki hefur skapast öruggur mark-
aður fyrir stuttmyndir hér á landi.
Kristín bendir á að í Noregi séu
stuttmyndir sýndar á undan bíó-
myndum í kvikmyndahúsum, en
stuttmyndir hafi ekki náð fótfestu í
íslenskum kvikmyndahúsum. Þá
eigi stuttmyndir ekki á vísan að róa
í sjónvarpi, öfugt við heimildar-
myndir.
Undir það tekur Böðvar Bjarki
Pétursson kvikmyndagerðarmað-
ur. „Mér finnst stuttmyndir enn
skemmtilegri en ella vegna þess að
þær passa svo illa inn í sjónvarps-
dagskrárnar,“ segir hann. „Dag-
skráin er orðin svo flöt í eðli sínu,
öll í hálftíma- og klukkutímalöng-
um þáttum, og þess vegna er dag-
skrárstjórum svona illa við stutt-
myndir. Það er ómögulegt að
skeyta þeim inn í dagskrána, nema
sýna margar saman, sem er ná-
kvæmlega það sem ber að forðast.“
Þarf að koma upp áhorfendum
Þrátt fyrir að umhverfið sé erfitt
fyrir stuttmyndagerð er þó eitt-
hvað um að kvikmyndagerðar-
menn séu að spreyta sig á því
formi. Stutt- og heimildamyndahá-
tíðin „Reykjavík Shorts and Docs“
verður haldin í apríl í annað sinn og
er orðin árlegur viðburður. „Þeir
sem eru að fást við heimildarmynd-
ir og stuttmyndir fá þarna gott
tækifæri til að horfa á sýnishorn af
því sem aðrir eru að gera. Það er
alltaf örvandi,“ segir Kristín. „Svo
þarf líka að koma upp áhorfenda-
hópi fyrir þessa tegund mynda. Ís-
lendingar eru enn óvanir því að
sækja stutt- og heimildarmynda-
hátíðir.“
Böðvar Bjarki segir að þróunin á
Íslandi hafi verið meiri undanfarin
ár í heimildarmyndum og jafnvel
tilraunamyndum, en í stuttmynda-
gerð. „Ég ber virðingu fyrir stutt-
myndinni eins og öllum öðrum
formum, en ég kann líka ágætan
frasa, sem er svona: Leiðinleg
stuttmynd er einhver lengsta
mynd sem maður horfir á.“
Tákn um það sem koma skal
Hann segir að fyrir utan ein-
staka leikstjóra sem trúi á stutt-
myndina, þá hafi gróskan verið
mest í grunnskólum og kvik-
myndaklúbbum framhaldsskól-
anna. „Við höfum auðvitað stutt-
myndadaga hjá Verzlunarskól-
anum, sem hafa heppnast mjög vel.
Ég hef líka verið að kenna á ýms-
um námskeiðum í framhalds- og
grunnskólum. Þannig að gróskan
er þar og við vitum að stuttmyndin
getur verið tákn um það sem koma
skal; um það vitna menn eins og
Júlíus Kemp, Dagur Kári og Óskar
Jónasson.“
Stuttmyndir
Markaðurinn er erfiður fyrir stuttmyndir á Íslandi og mesta gróskan hjá
ungum og upprennandi kvikmyndagerðarmönnum. Pétur Blöndal talaði
við nokkra um verkefnin sem þeir hafa á prjónunum.
ÝMISLEGTbendir til aðrafsegul-bylgjur geti
haft alvarleg áhrif á
heilsu fólks og líðan.
Þau ískyggilegu tíð-
indi eru bakgrunnur
stuttmyndar Arnars
Jónassonar, Straum-
hvörf, en hann hefur
leikstýrt verðlauna-
stuttmyndum á stutt-
myndadögum í
Reykjavík auk fjölda
tónlistarmyndbanda.
Óútskýranlegir
atburðir
Stuttmyndin fjallar
um Loft, sérfræðing í
rafmagnsmengun.
Hann kemur fólki til
aðstoðar sem kvartar
undan rafmagns-
mengun út frá heim-
ilistækjum, sem virð-
ist hafa langtíma-
áhrif, valda haus-
verkjum, minnis-
tapi … og dauða.
„Það gerast óútskýranlegir at-
burðir, sem Loftur þarf að kljást
við. Og verður að koma í ljós síðar
hvernig í pottinn er búið,“ segir
Arnar óræður á svip. Hann bætir
við að umhverfið sem nútímamað-
urinn býr við sé í ætt við vísinda-
skáldsögur. Manneskjan sem líf-
vera sé komin langt frá sínu
eiginlega umhverfi og það hafi
áhrif á hana, t.d. sé hún farin að
sitja aftar í stólum en fyrir hálfri
öld og litli puttinn óðum að minnka.
Tók sér hlé til að læra fagið
Arnar byrjaði að fást við kvik-
myndagerð fyrir tíu árum og er 26
ára. „Ég byrjaði á því að gera
stuttmyndir og fékk fyrstu verð-
laun tvö ár í röð á stuttmyndadög-
um.“ Það var fyrir myndirnar At-
hyglissýki og Matarsýki árin 1993
og 1994. „Þá tók ég mér hlé frá
leikstjórn til að afla mér starfs-
reynslu. Ég hef unnið fyrir ýmis
kvikmyndagerðarfyrirtæki til að
læra fagið. Og það má segja að með
þessari mynd sé ég að snúa mér
aftur að eigin kvikmyndagerð.“
Margar best heppnuðu myndirnar,
að mati Arnars, blanda saman
kímni og drama. „Það er æskilegt
að myndir flakki þar á milli, jafnvel
þannig að stemmningin verði
skyndilega allt önnur um miðbik
myndarinnar. Í það minnsta eiga
myndir að vera óvenjulegar og sitja
í manni.“
Engar tæknilegar fyrirstöður
Arnar segist kunna best við höf-
undamyndir þar sem leikstjórar
eru líka höfundar. „Mér finnst
skemmtilegast að búa til persónur,
setja þær í aðstæður og sjá hvað
gerist. Það má finna endalausan
efnivið úr lífinu í slíkar myndir og
sögur.“
Stuttmyndin Straumhvörf er
framleidd af Arnari. „Oft er talað
um að dýrt sé að gera myndir og
vissulega er það rétt ef haft er í
huga hversu langan tíma það tekur.
En tæknilegar fyrirstöður hafa
horfið þannig að ef hægt er að fá
leikara, þá er ekkert sem stöðvar
mann.“
Skrifaðar samræður sviðslegar
Tökum er lokið og myndin er í
eftirvinnslu. Hún verður tilbúin í
sumar, að sögn Arnars, og er stefn-
an sett á kvikmyndahátíðir. „Þar
byrjar hún og ef Guð lofar á Sjón-
varpið einnig eftir að taka hana til
sýninga. Ef það gengur eftir fær
þjóðin tækifæri til að sjá hana. Ef
ekki, þá geri ég bara stuttmynda-
þríleik og sýni í bíói.“
Arnar segist gjarnan styðjast við
spuna í myndum sínum. „Þó að
söguþráðurinn sé ákveðinn, þá er
talað mál eðlilegra. Þegar skrifaðar
samræður eru notaðar verða þær
oft sviðslegar og skringilegar; það
hefur einmitt viljað loða við ís-
lenskar myndir. Sagan er dæmi-
gerð fyrir þær sögur sem mig lang-
ar til að segja. Þetta er hvers-
dagssaga úr nútímanum, sem er
orðinn sérhæfður og margþættur.
Aðstæðurnar sem fólk lendir í eru
svo ólíkar og ég reyni að bregða
skemmtilegu ljósi á þær.“
Hausverkir,
minnistap …
og dauði
Morgunblaðið/Golli
Hárin rísa á Arnari Jónassyni við rafalinn. Hann gerði rafmagnaða mynd.
ÉG KEMST nú eiginlegaekki frá núna,“ segirHarpa Þórsdóttir, sem erað baka sína fyrstu epla-
köku á afmælisdaginn. „Svona er
ég hæfileikarík, ég geri bæði epla-
kökur og stuttmyndir,“ bætir hún
við kotroskin.
Þegar loksins gefst tími ljóstrar
hún því upp að hún hafi gert stutt-
mynd til að sækja um kvikmynda-
skóla og hún sé enn að bíða eftir
svari. „Þetta er nokkuð sem mig
hefur langað að gera frá því ég var
krakki. Ég hef unnið við kvik-
myndagerð á Íslandi í þrjú ár og
það er nokkuð sem mig langar til
að leggja fyrir mig í framtíðinni.“
Leikarar í öllum hlutverkum
Efinn er fyrsta stuttmyndin sem
hún gerir af alvöru. „Ég gerði einu
sinni stuttmynd í staðinn fyrir rit-
gerð í félagsfræðiáfanga, en tel það
nú ekki með,“ segir hún og hlær.
Stuttmyndin var tekin í hléi á
gerð myndarinnar Kaldaljóss, sem
Harpa var að vinna við. „Við höfð-
um fjóra daga og byrjunin lofaði
ekki góðu því aðalleikkonan
hringdi að morgni fyrsta dagsins
og var orðin veik. Ég þurfti því að
fá aðra leikkonu í hlutverkið og þá
voru bara þrír dagar eftir.“
En tökur gengu vel. Þær klár-
uðust á einum og hálfum degi og
síðan fór einn og hálfur dagur í að
klippa myndina. „Nína Dögg og
Gísli Örn léku í myndinni ásamt
Sigurði Skúlasyni og fleirum,“ seg-
ir hún.
– Þetta hefur þá verið dýr mynd
í framleiðslu?
„Nei, þetta voru nú bara vin-
argreiðar sem ég var svo lánsöm að
njóta eftir að hafa unnið og kynnst
fólki í þessum bransa,“ svarar hún.
Stúlka ástfangin af homma
Harpa segir að myndin hafi kom-
ið ágætlega út og hún stefni að því
að bæta hana frekar, laga hljóð og
jafnvel leikin atriði svo myndin
verði sýningarhæf. „Ef maður er
að gera mynd út á greiða er mik-
ilvægt að velja réttan tíma svo allir
komist,“ segir hún.
Efinn fjallar um stúlku sem
verður ástfangin af homma og þá
krísu sem fylgir óendurgoldinni
ást, ásamt mörkunum milli vináttu
og ástar. „Það hafa allir lent í því í
lífinu að verða ástfangnir, án þess
að sú ást væri endurgoldin,“ segir
Harpa. „Ég er að draga upp mynd
af því, sem er örlítið öfgafyllri af
því að stúlkan er
ástfangin af
homma. En þetta
er raunsæismynd,
sem endar ekki
vel.“
Vill frekar handrit
annarra
Harpa skrifaði
handritið sjálf, en
það er ekki sér-
stakur metnaður
hjá henni. „Ég hef meiri áhuga á
því að vinna eftir handriti annarra.
Því fleiri sem koma að gerð mynd-
ar, því betri held ég hún verði.“
Hún segist hafa beðið leikarana
að endurorða setningar ef þær
væru óþjálar, því ekkert sé heilagt
þó það sé komið á blað og mik-
ilvægt að allir taki þátt. Að lokum
segist hún ekki stefna að því að
leggja kvikmyndagerð fyrir sig,
heldur sé þetta meira hugsað sem
undirbúningur fyrir gerð kvik-
myndar í fullri lengd.
Allir hafa upplifað
óendurgoldna ást
Morgunblaðið/Sverrir
Harpa Þórsdóttir gerði stuttmynd með Gísla Erni og Nínu Dögg í hlutverkum.