Morgunblaðið - 23.09.2001, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 23. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
M
ILLJÓNIR manna líða skort
í Afganistan. Talið er að um
það bil fjórðungur 25 milljóna
íbúa landsins hafi flosnað upp
hin síðari ár, vegna þurrka og
styrjaldarástands, margir
komust úr landi en líklegt er
að um ein milljón sé nú á vergangi innan-
lands.
Ástandið er því ömurlegt en óttast er að
enn frekar harðni á dalnum innan skamms
vegna þess að allt erlent starfsfólk al-
þjóðlegra hjálparstofnana, sem séð hafa um
þremur milljónum íbúa fyrir nauðþurftum síð-
asta árið, hefur flúið land vegna yfirvofandi
hættu. Heimamenn halda einhverju hjálp-
arstarfi enn gangandi og talið er að matvæli
sem fyrir hendi eru dugi í tvær til þrjár vikur.
Í nýlegri skýrslu Sameinuðu þjóðanna er
ástandið í Afganistan sagt „hryllilegt“ af ýms-
um ástæðum og yfirmaður Flóttamannahjálp-
ar SÞ hvatti Bandaríkjamenn í vikunni til
þess að hafa mannúðarsjónarmið að leiðarljósi
þegar þeir veltu fyrir sér mögulegum hefnd-
araðgerðum gegn talibanastjórninni.
Sjónvarpsþáttur breskrar konu af afgönsk-
um uppruna um lífið í Afganistan, sem sýndur
var á RÚV á dögunum, líður áhorfendum
væntanlega seint úr minni. Hér eru brot sem
sitja eftir í hugskotinu:
 Nokkrar konur eru leiddar til aftöku
(vegna hórdóms og fleira) á knatt-
spyrnuvelli í Kabúl að viðstöddu fjöl-
menni, ein gengur fram, krýpur á kné
og er skotin í höfuðið.
 Ekkja kaupir myglað kex, selt sem
hundafóður. Mylur kexið þegar heim er
komið; á þessu og engu öðru nærast
börn hennar sjö þann daginn.
 Sjónvarpskonan spyr talsmann stjórn-
valda hvort ekki sé einkennilegt að
knattspyrnuvöllur, sem byggður er fyr-
ir erlent fjármagn, sé einungis notaður
til þess að aflífa þegna landsins. Og
hann svarar: Allir aðrir staðir eru í
rúst. Ef þið látið okkur hafa fé til að
byggja upp annan stað þar sem aflífa
má afbrotamenn getur vel verið að
hægt sé að nota völlinn aftur fyrir fót-
boltaleiki!
 Afgönsk kona í viðtali á heimili sínu
segir ekkert að óttast þótt andlit henn-
ar sjáist í viðtalinu. Þegar hún fari út
þekkist hún hvort eð er ekki; aldrei sjá-
ist framan í hana þar.
Sjónvarpskonan breska sýndi mikið hug-
rekki því bannað var að mynda á sumum
þessara staða. Einnig ljósmyndari, sem birti
myndir í Sunday Times Magazine um síðustu
helgi. Myndirnar, sem eru frá því í desember,
tók hann, að sögn, ýmist úr bíl eða með því að
fela myndavélina í skyrtunni. „Í hvert skipti
sem ég smellti af skulfu förunautar mínir,“ er
haft eftir honum.
Bandarískur rithöfundur af afgönskum
uppruna, Tamim Ansary, segir í grein sem
birtist á Netinu í vikunni, að ekki sé hægt að
sprengja Afganistan aftur til steinaldar því
landið sé nú þegar á því stigi eftir stríðið við
Sovétríkin. Hann spyr ennfremur hvort rétt
sé að láta Afgana þjást og svarar: Þeir þjást
nú þegar. „Jafna hús þeirra við jörðu?“ spyr
hann. „Búið og gert. Mylja skólahúsin? Búið
og gert.“ Hann spyr líka: „Hindra aðgang að
lyfjum og læknisþjónustu? Of seint. Aðrir
hafa séð um það.“ Hann segir sprengjur ein-
ungis myndu ýfa sár fyrri sprenginga og ólík-
legt sé að talibanarnir næðust; þeir einir
landsmanna hafi nóg að borða og tækifæri til
að flytja sig úr stað. „Kannski einhverjir fötl-
uðu munaðarleysingjanna næðust. Þeir fara
ekki hratt yfir og eiga ekki einu sinni hjóla-
stóla.“ Sameinuðu þjóðirnar áætluðu fyrir
nokkrum árum að um hálf milljón fatlaðra
munaðarleysingja væru í landinu.
Margir hafa reynt að komast úr landi upp
á síðkastið. Enn er rólegt vestanlands og
-norðan, en Kandahar – stærsta borgin í suð-
urhlutanum, þar sem höfuðstöðvar talibana
eru – er sögð hálf tóm. Gríðarlegur fjöldi er
einnig sagður hafa flúið höfuðborgina Kabúl,
sem og Jalalabad, stærstu borg austurhluta
landsins.
Margir fara frá borgum til þorpa í fjöll-
unum.
Um 200.000 manns búa í tímabundnum
flóttamannabúðum sem komið hefur verið upp
við borgina Herat og komast hvorki lönd né
strönd enda um að ræða þá fátækustu í hópi
þeirra sem lifað hafa á neyðaraðstoð síðasta
árið. Á svæðinu sem sovéska sendiráðið hafði
til umráða á sínum hafast nú við ríflega 20.000
Afganar, sem flosnað hafa upp hér og þar um
landið á síðustu þremur árum vegna þurrka.
Afganar hafa þrátt fyrir allt þótt sýna
styrk og verið úrræðagóðir svo undrun sætir
gegnum árin, en nú er þjóðin sögð svo and-
lega og líkamlega máttfarin að slíku er ekki
lengur til að dreifa. Botninum er náð.
Fregnir herma að fjöldi fólks sé þegar svo
máttvana að hann geti ekki einu sinni farið á
vergang! Sé ekki fær um að flytja sig úr stað
úr heimahögum.
Síðan talibanar náðu völdum í Afganistan,
fyrir fimm árum, hefur leið almennings legið
hratt niður á við. Íbúarnir eru sagðir lifa í
stöðugum ótta og útivistarbann er frá því
rökkva tekur og til morguns. Ekki er talið
æskilegt að fólk fylgist með því sem er að ger-
ast í veröldinni; útvörp og rafhlöður eru mjög
af skornum skammti og sjónvarp er bannað.
Samkvæmt International Herald Tribune
deyr fjórðungur afganskra barna áður en
fimm ára aldri er náð. Lífslíkur fólks eru nú
43 ár og ungbarna og mæðradauði er næst-
hæstur í Afganistan í heiminum.
Einungis 12% prósent Afgana hafa aðgang
að öruggu drykkjarvatni og aðeins 30% karla
og 15% kvenna eru talin læs og skrifandi.
Varla er ofsagt í Sunday Times Magazine
að sorgin í Kabúl sé einstök. Bent er á að
stríð og fátækt séu víða meinsemdir í heim-
inum, en gleði sé óvíða algerlega bönnuð.
Afganskir drengir leita matar á ruslahaug í Kabúl. Fátæktin gerir það að
verkum að einhvers matarkyns er leitað hvar sem það hugsanlega finnst.
Ný götumynd frá höfuðborginni Kabúl. Hús og híbýli eru í rúst og eyðilegging og gapandi sár blasa við, en fólkið býr sér frumstæð heimili.
Fólk á göngu á götu í Kabúl á fimmtudaginn. Myndin er tekin af myndbandsupptöku. Húsarústir eru algeng sjón enda hefur ekkert verið byggt upp eftir
stríðið við Sovétmenn, sem lauk þó fyrir meira en áratug, og fá merki að finna um að uppbygging hafi átt sér stað í landinu.
Hópur Afgana bíður eftir langferðabifreið í Kabúl til að komast úr landi.
Betl er orðið mjög algengt í Kabúl, höfuðborg Afganistans, og öðrum borg-
um landsins vegna gríðarlegrar fátæktar sem fylgdi í kjölfar stríðsins við
Sovétríkin og langvarandi uppskerubrests. Utandyra er konum gert að
hylja allan líkama sinn í burqa, nokkurs konar eins manns tjaldi.
Hryllingur í Afganistan
Árás á Afganistan vofir yfir eftir hryðjuverkin í Bandaríkjunum. Skapti
Hallgrímsson leiðir hugann að ömurlegum aðstæðum íbúa þessa hálenda
Mið-Asíuríkis, þar sem eyðilegging er alls staðar en uppbygging engin.
skapti@mbl.is
Reuters