Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.1989, Blaðsíða 7

ÞYZKALANDSP I ST I L L
Að ganga um jörðina eins
og að eiga aðra til vara
gær fékk ég dagblaðið mitt eins og venjulega. Því
fylgja oft hvers konar litprentaðir auglýsingapésar
frá vöruhúsum sem bjóða ákveðna hluti á tombólu-
verði. Að þessu sinni fylgdi blaðinu mínu ekkert
vildartilboð eða ákall úr neysluþjóðfélaginu. Því
fylgdi ekki litprentaður bæklingur, — heldur
tilskrif alvarlegs eðlis. Það var prentað á
endurunninn pappír, — en slíkt færist mjög
í vöxt hér í landi, — og var frá
GREENPEACE-samtökunum.
Þetta er tímanna tákn. A síðustu árum
hafa Þjóðverjar verið að vakna af vondum
draumi, nú reyna þeir að snúa þróuninni
við. — Það er aldrei of seint, segja þeir.
Upphafsorð bréfsins frá Greenpeace eru
höfð eftir gömlum Cree-Indíána sem beindi
máli sínu til hvíta mannsins: „Fyrst þegar
sfðasta tréð hefur verið höggvið, síðasta áin
eitruð og sfðasti fiskurinn veiddur, munið
þér komast að því, að peningamir verða
ekki etnir."
Og hver skyldu vera helstu baráttumál
samtakanna. I bréfinu segir m.a.: „Við
göngum enn á tegundimar, bæði dýra og
plantna. Á hverri klukkustund deyr út ein
plöntutegund og daglega ein dýrategund.
Við beijumst fyrir því að sem fyrst muni
maðurinn á ný fara að lifa í góðu samneyti
við náttúmna og hætta að ganga um móður
jörð eins og hann sé þess fullviss að hann
eigi aðra til vara.“
ÁTAKÞJÓÐVERJA
í NÁTTÚRUVERND
Á sínum tíma urðu Þjóðveijar skelkaðir
„Þjóðverjar taka
umhverfísverad svo
föstum tökum, að nú eru
settar upp þrjár
ruslatunnur við hvert
hús: Svört undir sorp,
blá undir gler og græn
undir pappír. Bæði glerið
og pappírinn eru
endurannin.“
Eftir
HJALTA JÓN SVEINSSON
þegar í ljós kom, að búið var að eyða öllu
lífríki í hinni voldugu Rín. Það fannst þeim
síðasta sort, þar eð þetta mikla fljót hefur
löngum átt sinn sess f þjóðarsálinni.
Síðan þá hefur mikið vatn runnið til sjáv-
ar í orðsins fyllstu merkingu. — Rín hefur
smám saman verið að lifna við. Þjóðveijar
hafa reynt allt sem þeir geta til þess að svo
megi verða.
Þýskaland er í sjálfu sér ekki mjög stórt.
Að minnsta kosti ekki ef miðað er við þann
mikla fjölda fólks sem hér býr, — um 63
milljónir. Þeir hafa lært að búa saman í
sátt og samlyndi og eru meðvitaðir um það
hvað hver og einn hefur lítið olnbogarými.
Þeir vita líka að ekki má mikið bregða út
af til þess að því litla andrými sem þeir
eiga kost á sé spillt.
Kappið var svo mikið þegar allir sem
vettlingi gátu valdið hófu uppbygginguna
eftir hina ofboðslegu eyðileggingu sem
heimsstyijöldin síðari olli, — að enginn átt-
aði sig á því að verið var að ganga of nærri
náttúrunni og spilla jafnvægi hennar. Allir
tóku síðan þátt í efnahagsundrinu sem leiddi
til þeirrar velmegunar á flestum sviðum sem
Þjóðveijar búa nú við?
Fólkinu er þó meðfædd ákveðin sparsemi
og nýtni. Án þeirra eiginleika hefði undrið
kannski aldrei átt sér stað. Þrátt fyrir
lífsgæðin, er þjóðin nýtin og sparsöm. Eftir
að hún vaknaði af vondum draumi og upp-
götvaði að hún sigldi hraðbyri að feigðarósi
hefur hún heldur betur tekið við sér.
Ástandið er þannig núna að andrúmsloft-
ið er orðið svo mengað að til vandræða
horfir. — Svo mikilla reyndar, að skógamir
eru að deyja, — 52% þeirra hafa orðið fyrir
skemmdum af völdum loftmengunar.
RuslatunnurÍ
regnbogans Litum
Ifyrir utan húsið sem ég bý í eru þijár
ruslatunnur, hver með sínum litnum. Sú
svarta er ætluð undir allt venjulegt sorp,
sú bláa undir gler og sú græna undir pappír.
Allt gler er nefnilega endurunnið og pappír-
inn líka. - Ef ég ekki gæti mín á því að
fleygja öllum flöskum undan appelsínusaf-
anum sem ég innbyrði á hveijum morgni
heilsunnar vegna, og undan vínföngum sem
stundum eru drukkin gleðinnar vegna, þá
fæ ég ákúrur frá húseigandanum. Hann
fylgist glöggt með því að leigjandinn fari
eftir settum reglum. Víða hefur líka verið
komið fyrir sérstökum gámum á almanna-
færi, sem ætlaðir er undir endurvinnslugóss.
Það er ekkert smáræðis sorp sem kemur
frá þessum 66 milljónum manna sem Þýska-
land byggja. Þess vegna borgar það sig að
endurvinna öll þau tonn af gleri sem safn-
ast saman og ekki síður pappírinn sem er
fimamikill. — Þó ekki sé nema það sem
nemur þeim reiðinnar ósköpum af dagblöð-
um sem út koma. Þau eru reyndar prentuð
á mjög svo umfangsmikinn pappír og þau
stundum allt upp í fjögur blöð í einum pakka
daglega. Þetta verður til þess að fólk þarf
að hafa sérstaklega stórt morgunverðarborð
ef unnt á að vera að lesa blöðin meðan
snætt er áður en haldið er til vinnu. Til
þess að með góðu móti sé síðan unnt að
halda blaðinu opnu þarf maður helst að
vera með skósíðar hendur.
Margir eru nú famir að nota enduranninn
pappír enda er hann mjög góður til síns
brúks. Opinberir aðilar, eins og Póstur og
sími, senda frá sér urmul af hvers konar
plöggum. Ég fékk t.d. um daginn bréf frá
Póstinum, eða samning um símanotkun o.fl.
Að sjálfsögðu var viðkomandi prentað á
enduranninn pappír og það sérstaklega tek-
ið fram neðanmáls.
FÁMENN SAMTÖK
Öfgamanna?
Heyrst hafa háværar raddir á meðal okk-
ar íslendinga að Greenpeace-samtökin séu
aðeins fámenn samtök öfgamanna, sem séu
að beijast gegn hagsmunum okkar, — þeir
hvetji fólk til þess að kaupa ekki af okkur
fisk vegna þess að við veiðum hval, — jafn-
vel þó það sé aðeins gert í þágu „vísind-
anna“.
Hér í Þýskalandi era samtökin viðurkennd
af yfirvöldum jafnt sem af almenningi. í
téðu bréfi era þau að fara fram á stuðning
almennings til þess að unnt verði að gera
enn meir og herða baráttuna. Ásamt bréfinu
var sendur gíróseðill en þar er tekið fram
að þar eð búið sé að viðurkenna samtökin
sem samtök um almenningsheill, — því sé
fjárhagslegur stuðningur við þau frádráttar-
bær frá skatti!
Mér hefur virst fólk taka þessari hjálpar-
beiðni vel og greinilegt er að samtökin hafa
mikinn meðbyr á meðal almennings hér í
landi enda í raun um að ræða þjóðarátak
hvað umhverfisvemd snertir. Áf þessum
sökum hafa mótmæli Greenpeace samtak-
anna vegna hvalveiða íslendinga að undan-
fömu vakið mikla eftirtekt. Samtökunum
hefur tekist að* ná athygli fólks og nú er
haldið uppi áróðri fyrir því að Þjóðveijar
hætti að kaupa íslenskar fískafurðir. í dag-
blöðum og tímaritum hafa að undanfömu
birst greinar þar sem sagt er frá mótmælum
samtakanna og fjallað um hvalveiðar íslend-
inga. Og það er ekki lengur talað um hval-
veiðar, heldur hvalaslátran.
Höfundur býr í Siegen í Veslur-Þýskalandi.
Guðbrandur Siglaugsson
tók saman
J.R Donleavy’s
IRELAND
«■ In AIIHerSíns ♦.
And in Some of Her Graces
'A grand book .. . ko ii ooc of the funnieU wríterm
io ih* world' — Stanley Reynolda in the Guardian ^
J. P. Doneavy’s IRELAND
In All Hers Sins And in Some of
Her Graces.
Penguin Books.
Höfundur þessarar bókar fæddist í
New York-borg fyrir meira en sextíu
áram. Hann gekk þar í skóla en þegar
hann lagði svo á háskólabrautina varð
fyrir valinu Þrenningar-háskólinn í
Dyflinni. Ekki nein stórandur það þar
sem hann var af írsku bergi brotinn
og ævintýragjam í ofanálag. Hann
stundaði námið með annarri hendi en
hélt um bjórkollur með hinni, kjmntist
óteljandi sniliingum, málaði og fór að
skrifa. Fyrir Ginger Man, eina af þess-
um fyndnu bókum aldarinnar, öðlaðist
hann snögga frægð sem Hann hefur
haldið við.
Og þessi bók, hún er í senn sjálfsævi-
saga og leiðsögn um Dyflinni eftirst-
ríðsáranna. Hér segir af köppum á
borð við Brendan Behan, Anthony
Cronin, Ednu O’Brien og fleiri. Atvik
era tíunduð af kostgæfni manns sem
á auðvelt með að vera skemmtilegur
og segja ljósmyndir sem f bókinni era
margt um tíðarandann.
LECORBUSIER
ARCHlTÉcnjR?
CHARLESJENCKS
Charles Jencks:
Le Corbusier and the Tragic View
of Architecture.
Penguin Books.
Einn merkasti arkítekt aldarinnar,
Le Corbusier, hefur fengið misjöfn eft-
irmæli. Hann var ókrýndur konungur
arkitektanna allt fram í andlátið (1965)
en að honum látnum hafa menn verið
ólatir við að ófrægja það sem hann
teiknaði og byggt var af hugmyndum
hans. Þannig hafa misvitrir viljað
meina að allur óskapnaðurinn f borgar-
arkitektúr síðustu áratuga sé beinlínis
honum að kenna. Le Corbusier fæddist
fyrir öld í Sviss. Hann var sjálflærður
arkitekt sem lét sér ekkert mannlegt
óviðkomandi og skrifaði flöldann allan
af ritgerðum og bókum, ýmist undir
eigin nafni eða dulnefnum, málaði og
stundaði höggmyndalist. Hann var
stjómleysingi af hugsjón, meinlæta-
maður og óletjandi baráttumaður fyrir
betra lífi. Nu þegar öld er liðin frá
fæðingu hans rignir yfir markaðinn
bókum um hann og list hans. Þessi er
ein. Úttektin er greindarleg og góðra
gjalda verð. Það era margar myndir í
bókinni og niðurstaðan verða orð Le
Corbusiers sjálfs: „Brennið það sem
þið elskið, elskið það sem þið brennið."
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 4. FEBRÚAR 1989 7