Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.1989, Blaðsíða 4

„Stúdentspróf var mikil
menntun í þá daga“
að er erfítt að fá bílastæði klukkan þrjú á
daginn á homi Suðurgötu og Túngötu. Eftir
nokkra leit lagði ég bílnum mínum í merkt
stæði og bað máttarvöldin þess í hljóði að
bíllinn yrði ekki dreginn burtu meðan ég stæði
Rætt við frú Stefaníu
Guðjónsdóttur, ekkju
Lárusar Jóhannessonar
hæstaréttarlögmanns
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
við hjá frú Stefaníu Guðpónsdóttur í Suður-
götu 4. Þegar ég virti fyrir mér virðulegt,
grænmálað timburhúsið sá ég ljós í efri
homglugganum sem snýr að Túngötunni.
Ég ákvað að ganga á ljósið, þetta tákn hlýju
og lífs, sem hefur frá örófi alda vísað veg-
villtum leið til manna. Þegar ég var komin
upp stigann og hafði tekið í höndina á frú
Stefaníu varð mér ljóst að ég var ekki að-
eins komin til manna, ég var komin þangað
sem ríkti andi hinna gömlu fyrirmanna, mér
fannst ég með einhveijum hætti komin inn
í veröld sem var, en verður aldrei meir.
Heimili frú Stefaníu er glæsilegt. Þar em
þykk teppi, danskar mublur og falleg mál-
verk. Silfurmunir bak við gler og manna-
mjmdir í miklu úrvaii á veggjum. Ég fer
úr skónum og fæ lánaðar silkitöfflur af frú
Stefaníu og á þeim tipla ég um stofuna
ásamt húsfreyjunni og skoða myndir af
skyldmennum hennar og tengdafólki. Ég
skoða málverk af tengdamóður hennar, frú
Jósefínu Antoníu Blöndal. Hún var augljós-
lega myndarkona og ber vel skautbúninginn
sem hún skartar á myndinni. Maðurinn
hennar, Jóhannes Jóhannesson sýslumaður
og seinna bæjarfógeti í Reykjavík, er ekki
síður fyrirmannlegur á málverkinu á veggn-
um hinum megin við hurðina. „Hann var
mér Qarska góður," segir Stefanía og bætir
við: „Hún var mér mjög góð líka, en það
var erfiðara að komast að henni, það var
alltaf svo margt í kringum hana.“
Á veggnum til vinstri við Jóhannes er
mynd af nafna hans, Jóhannesi Lárussyni.
Myndin sýnir lítinn Ijóshærðan dreng sem
fettir hendumar og horfír með spumarsvip
út í heiminn. Hann varð seinna rómaður
fyrir píanóleik en dó fyrir aldur fram, að-
eins 45 ára gamall. Hann var elsta bam
Stefaníu og eiginmanns hennar, Lárusar
Jóhannessonar hæstaréttarlögmanns, al-
þingismanns og síðar forseta Hæstaréttar.
„Hin bömin mín tvö em á lífí,“ segir Stef-
ania og bendir mér á mynd af dóttur sinni,
fallegri stúlku sem hún kallar Löllu en heit-
ir réttu nafni Jósefína Lára. „Og þetta er
Guðjón minn,“ segir hún svo og bendir mér
á mynd af ungum manni sem nú er vafa-
laust orðinn töluvert eldri og lífsreyndari á
svipinn. Hann hefur starfað um árabil sem
læknir í Reykjavík.
Við endum hringferðina um stofumar við
píanóið, á myndum af foreldmm Stefaníu,
þeim Guðjóni Sigurðssyni og Guðnýju Ein-
arsdóttur. Myndimar sýna festulegt fólk og
fremur frítt. „Þau vom verkafólk," segir
Stefanía. Ég skoða myndimar og strýk jafr-
framt laust yfír nótnaborðið á píanóinu. „Ég
spila ekki á píanó, það vantaði allt slíkt í
mitt uppeldi, við vomm of fátæk til þess,“
segir Stefanía eilítið angurvær. „Seinna
ætlaði ég að læra en það gekk ekki. Ég
hefði gjaman viljað kunna að spila. Þá hefði
ég getað spilað undir fyrir hann Láms minn,
hann hafði svo gaman af að syngjá eins og
margt af Blöndalsfólkinu."
Við snúum til baka úr millistofunni og
silkitöfflumar sökkva mjúklega í rósamuns-
tmð teppin. Frú Stefanía sest í „lenestól"
og ég á borðstofustól og viðtalið hefst.
Aður en ég segi frá því sem ég varð þama
áskynja um ævi frú Stefaníu þá langar mig
að lýsa henni ofurlítið. Stefanía er fremur
hávaxin kona og ekki feitlagin. Hún er blá-
eyg og skarpir drættir andlitsins benda til
þess að hún láti engan ráðskast með sig.
Hún notar handahreyfíngar töluvert til þess
að leggja áherslu á það sem hún segir og
hendur hennar era bæði langar og grannar.
Til enn frekari áherslu sveiflar hún stundum
hækjunni sem hún þarf að styðjast við síðan
hún lærbrotnaði fyrir fáum áram. Ég þykist
sjá að hún hafí verið mjög falleg ung stúlka.
Það kom fram í samtali okkar að skólabræð-
ur hennar í Menntaskóla notuðu ekki gróf-
yrði f návist hennar og bekkjarsystur henn-
ar. Ég veit ekki hvemig bekkjarsystirin var
í hátt en hitt sé ég á augabragði að frú
Stefanía er ekki kona sem býður uppá slíkt.
Sjá öllsömul ljósin
„Ég man fyrst eftir mér skjögrandi úti á
tröppum í Lindarhúsi í Skuggahverfínu, þar
sem við bjuggum fyrst eftir að ég komst á
fót,“ segir Stefanía. „En svo pípti strand-
ferðaskipið Hekla svo hátt að ég varð hrædd
og flýtti mér inn. Ég var þriggja ára þegar
þetta var og þessi er mín fyrsta minning í
lífinu. Nokkm seinna man ég eftir að hafa
fengið að sjá jólatré hjá vinahjónum for-
eldra minna í Lmdarbæ, nokkm fyrir neðan
heimili okkar. Ég man að ég sagði þegar
ég kom niður stigann: „Sjá öllsömul ljósin."
Ég ólst upp á fátæku heimili en heiðar-
legu. Foreldrar mínir vom vel kristið fólk
og fóm oft með mig til kirkju. Ég fór þess
utan í bamaguðsþjónustu hvem einasta
sunnudag og fékk verðlaun þar fyrir góða
mætingu. Ég var lang yngst og ólst upp
næstum eins og einbimi. Móðir mín hét
Guðný, var dóttir Einars Eiríkssonar. Móðir
hans hét einnig Guðný, hún er selráðskona
sú sem Matthías Joehumsson var samtíða
á Kvennabrekku, og talar um í Söguköflum
af sjálfum mér. Móðir mín ólst upp í Skaga-
fírði og seinna suður með sjó. Þar var hún
í vist á góðum heimilum og lá undir böm-
um, eins og það var nefnt þegar stúlkur
höfðu lítil böm hjá sér í rúmum sínum til
þess að ylja þeim, því húskuldi var mikill á
þessum árum. Þar syðra kynntist hún föður
mínum og þau giftust. Þá var hún ekkja,
hafði misst mann sinn eftir eins árs hjóna-
band. Foreldrar mínir eignuðust §ögur böm,
þijú þau elstu fæddust þegar þau vom á
Suðumesjum en ég fæddist í Reykjavík árið
1902.
Til þess- að geta flutt til Reykjavíkur.
þurftu menn á þeim tíma að kaupa sér
bæjarfestu. Pabbi fékk lánaða peninga hjá
vinafólki sínu á Bergstaðastræti, Ragnheiði
sótara og manni hennar og hjá þessu fólki
gistu þau fyrstu nóttina eftir að þau komu
til Reykjavíkur skömmu fyrir aldamót. Pabbi
fékk leigt húsnæði í Lindarhúsi og þar
bjuggu þau í nokkur ár en fluttu svo seinna
á Hverfísgötuna, fyrst númer 31 og svo
númer 71. Pabbi stundaði lengi sjóinn, var
harðduglegur maður og mikið karlmenni en
hann varð aldrei húseigandi. Margir vinir
hans áttu hús. Það vom ekki stór hús og
þau stóðu gjaman t.d. við Njálsgötuna,
Frakkastíginn eða Lándargötuna. Þegar
þessir menn áttu frí þá fóra þeir að dytta
að húsum sínum eða niður í fjöm að tína
kolamola og spýtur. En þá fór pabbi til
Arinbjamar Jónssonar bóksala og keypti
bækur, sem Arinbjöm batt svo inn fyrir
hann. Pabbi var alla tíð mikið gefínn fyrir
bækur. Hann keypti sér bókaskáp með
Stefanía t.h. og æakuvinkonan sem hún missti, Ingveldur Klara. Á myndinni eru
þær 17 ára menntaskólastúlkur.
Lárua og Stefanía á Ráðhúatorginu í Kaupmannahöfh í einni af utanlandsferðum
sínum.
4