Íslendingaþættir Tímans - 14.02.1981, Blaðsíða 1

ÍSLENDINGAÞÆTTIR
Laugardagur 14. febrúar 1981 r. tbl.
TIMANS
Níels Hallgrímsson
f. 25. aprfl 1889, d. 17. 1. 1981.
Þegar nú Niels Hallgrfmsson er
kvaddur hinzta sinni , leitar safn minn-
inga á hugann . — Og þá fyrst.er ég sit á
hnakk-kúlu í fangi hans, riðandi frá
Borgarnesi. Ungur sveinn æðrast ei, þótt
geyst sé farið regn steypist niður allt um
kring, steinarþyrlistúr hófspori og vatns-
flaumur nemi við miðjar siður hests.
Fangtak frænda er traust, hugarkæti
hans örvandi, eftirtekt hans og hugulsemi
óbrigðul. Alltaf ræðir hann fræðandi við
samferöamenn: ekkert er honum fram-
andi, — örnefni, grös, fuglar, jarö-
myndun, á öllu kann hann beztu skil.
Menn og dyr, náttúra og veðurfar, allt er
honum jafn-hugleikiö: jafnvel orö-
myndunarfræði móðurmáls er honum
kærkomiö áhugamál.
Niels var fæddur að Grimsstöðum, elzti
sonur þeirra hjóna, Sigriðar Steinunnar
Helgadóttur frá Vogi á Mýrum og
Hallgrims Nielssonar frá Grimsstöðum,
bónda þar og hreppstjóra i Alftaneshreppi
á Mýrum. Að Nielsi stóðu góðir stofnar i
báðar ættir, annarsvegar m.a. afi hans,
Helgi Helgason, útvegsbóndi og alþingis-
niaður i Vogi hins'vegar langafi hans, séra
Sveinn Nielsson á Staðarstað (Staður á
ölduhrygg) og kona hans, Guðný skáld-
kona Jónsdóttir frá Grenjaöarstað. Að út-
Hti og eðlisgáfum bar Niels þó frekar svip
föðurættar sinnar.
Nlels stundaði búnaðarnám á Hvann-
eyri 1914-16 og lauk þar búfræðiprófi um
leið og frændi hans, Bjarni Asgeirsson frá
Knarrarnesi á Mýrum. Að námi loknu
haupa þeir saman part úr Hvltsstaða-
'andi i Alftaneshrepp og reka þar eins-
honar tilraunabú.
Arið 1916 hefur Niels búskap á Grims-
stföum. Jöröin er stór og vel hýst, beiti-
land afbragðs gott,þéttvaxið skjólgóðum
skógarásum. Bústofn er ásjálegur, með
Uln 500 fjár, og auk þess refabú. Heimili
er mannmargt, bæði vinnandi fólki og
gestum, sem gjarna taka til höndum um
hjargræðistimann, þvi að systkinin eru
alls sjö, auk þriggja uppeldissystkina. A
tessari óðalsjörð eru þvi ætlö mikil um-
sv'f, f jölmargar starfandi hendur, knúðar
ófram af einlægum framfarahug, glað-
frá Grímsstöðum
sinna iðjusemi og trausti og trú á farsæla
framtið.
Niels er drjúgur verkmaöur, bæði við
heyskap og gegningar. öll umgengni er
hirðusamleg til fyrirmyndar. Hann er
smiðahagur og mikil veiöikló. Silungur
smýgur honum ekki úr greipum: og á
vetrum er hann ófeilin rjúpnaskytta,
liggur á grenjum snemmsumars, leggur
að velli margan melrakka og handsamar
fjölda yrðlinga. Hann er snillingur i þvl að
gjörþekkja lifshætti tófunnar. Aö þvi leyti
er hann slunginn dýrasálfræðingur, svo
að fáir eru hans jafnokar. 1 frásögn likjast
þær athuganir hans oft spennandi ævin-
týrasögum, sem unun er að hlusta á.
Ungi bóndinn á Grimsstöðum er sérlega
söngvinn og leikur gjarna á stofuorgel
sitt, þótt litið hafi hann til þess/lært, að
undanskilinni fárra tima tilsögn'hjá Þor-
leifi Erlendssyni frá Jarðlangsstöðum og
önnu Helgadóttur, frænku hans, dóttur
Helga Jónssonar, verzlunarstjóra hjá
Bryde-verslun I Borgarnesi, sonur Elinar
Helgadóttur frá Vogi. Kunnátta nægir
samt til þessað gegna organistastarfi við
sóknarkirkjuna i Alftártungu: og oft er á
kvöldin eftir heimkomu frá engjaslætti
fariö inn i stofu og spilað og sungið. Við
það hverfur likamsþreyta, hugur nærist
og sál gleöst.
Þannig lifir og starfar Niels, sæll á sinni
feðra jörð, þar til sjúkdómur leggst á
sinni hans og torveldar honum dagsins
verk. Þá er svo komiö áriö 1924, að Tómas
bróöir hans er til kvaddur að stunda bús-
forráö. Upp frá þvi dvelur Nlels lang-
dvölum hjá vinum og frændum, ætið boð-
inn og búinn að vinna hverjum þaö gagn,
er hann má. Heilsa hans er breytileg og
uppátækihans stundum óvænt.en yfirleitt
heldur hann þó sinu jafnaðargeði og deilir
ljúfmannlega skapi viö slna samvistar-
menn. Af þeim, sem bezt reyndust
honum, auk nánasta ættfólks, má þakk-
samlega nefna samsveitunga hans, Jón á
Hofsstöðum, Guðjón i Straumfirði,
Harald á Álftanesi, Pétur I Hraundal og
Bjarna alþingismann á Reykjum.
Nlels var ágætum hæfileikum gæddur.
Athyglisgáfa hans var flugnæm og hugsun
vel grundvölluð, oft mjög frumleg. Hjálp-
semi hans og greiðvikni voru meðal vina
engin takmörk sett. Hjá honum fór enginn
bónleiöur til búðar. AB eölisfari var hann
bein andstæða við þunglyndi. Grín og
gamansemi voru honum jafn-eðlileg eins
og brosið er barninu, þvi aö hlátur var
honum gráti kærari. — Þrek og þor var
honum meöfætt. Þaö sýndi hann bezt, er
hann á gamlársdag árið 1914 brauzt inn I
brennandi bæ fööur sins á annarri hæð og
bjargaði frá bruna bókaskáp Grlmsstaöa
heimilis. Það var i alelda bæjarhúsum
ofurmannlegt þrekvirki, enda mannslífi
teflt I lffshættulega tvisýnu.
Þannig varði Niels lifi sini ávallt öðrum
til góðs, þvi að slngirni þrengdi aldrei
sjónhring hans. Fræöalöngun var með
honum slvakandi, jafnvel eftir að myrkur
augna hans hafði svipt hann lestraryndi.
Æðrulaus gekk hann lokaspölinn, aldrei
berandi kveinstafi fyrir brjósti, sáttfús
við guö og menn, frekar yggjandi um
annarra hagi en sina. Máske er þaö
mestur fengur i lifi hvers manns aö hafa
fórnað þvi fyrir aðra, að bera ljós að eigin
tilveru og leiða það á annarra brautir.
Þannig endaöi æviskeið Nielsar frænda
mlns sem sigurganga.
Dr. Hailgrimur Helgason.