Lesbók Morgunblaðsins - 17.10.1976, Blaðsíða 14

Lesbók Morgunblaðsins - 17.10.1976, Blaðsíða 14
Ernest Hemingway sofandi á gólfinu heima hjá sér fáum dögum áður en hann framdi sjálfsmorð. Rolf Hochhuth Fáir menn á þessari öld hafa hlotið jafngóð öriög og sjálfs- morðinginn Ernest Hemingway. Þeim, sem virðist þetta þversögn, sést yfir það, að þessi sfstæði og heillandi sagnamaður bjó alia ævi við sjálfsagðan félagsskap dauðans, ef svo má að orði komast. Enn fremur, að það var ekki fyrr f nálægð dauðans, eða öllu heldur lffshættunni, f strfði og á veiðum, að þessi læknis- sonur, Hemingway, varð skáldið, er mótaði samtfð sína svo eftir- minnilega, sem raun ber vitni. Hann varð ekki harmskáld fyrr en hann reis upp gegn lffsskoðun Bandarfkjamanna, og Evrópubúa raunar lfka, þeirri, sem tíðkaðist á námsárum hans, þegar rfkti al- menn bjartsýni, framfaratrú og táltrúin á frið um aldir alda. Á námsárunum var Hemingway nefnilega sfkátur og skólabræður hans höfðu þá hugmynd um hann, að hann yrði grfnsagnahöfundur. En hann var ekki ýkja gamall, er hann reit föður sfnum ( sem var formaður læknafélagsins f Chicago og virtist yfirleitt dæmi- gerður, duglegur og heppinn Bandarfkjamaður, en skaut sig samt 1928, þá 57 ára að aldri) á þessa Ieið:„Hve langtum betra er það ekki að hverfa af sviðinu ung- ur og hamingjusamur, með ósk- erta framtfðardrauma sfna, ganga út f skæru skini ljóss, fremur en að deyja gamall og slitinn, þegar allir draumarnir eru löngu brostnir“. En þannig fór Hemingway ei- mitt sjálfur 33 árum sfar. Hann var þá orðinn sannfærður um það, að hann gæti aldrei skrifað fram- ar. Raunar voru kona hans og læknarnir einnig þessarar skoð- unar, en það var eflaust mest vagna kveinstafa Hemingways sjálfs; hann var orðinn gamall fyrir aldur fram og honum virtust öll sund lokuð sér. Það er nefni- lega alveg ósannað mál, að skáld- gáfa hans hafi verið þorrin, þegar þarna var komið sögu. Það verk, sem hann fékkst Ifklega seinast við, einn Parísarþátturinn með þeim villandi titli „Á Parfs er enginn endir", er engu lakara en er þau, sem bezt hafa verið talin. Þetta er frásaga af þvf, er hann skilur ófús við fyrstu eiginkonu sfna, Hadley Richardson. Þessar fáu siður eru einhverjar eftir- minnilegustu hjónabandslýsing- ar f heimsbókmenntunum. Af þessu, meðal margs annars, má sjá, hvers vegna ég tel Hemingway með lánsömustu mönnum. 1 sfðasta verki sfnu tókst honum að tengja saman endi sinn og upphaf, elli og æsku; á pappfrnum sneri hann aftur til Parísar þar, sem hann bjó ungur, fátækur en vongóður, óþekktur en sfskrifandí. En Parfs unni hann meir en öðrum stöðum, jafnvel meir en sjálfri Feneyja- borg. Lánið lék við hann þegar f byrj- un að þvf leyti, að faðir hans reyndi bersýnilega aldrei að koma f veg fyrir, að hann legði það fyrir sig, sem hugurinn stóð til: ritstörf. Hemingway sjálfur var þess fullviss alia tfð frá þvf um fermingu, að hann yrði rithöf- undur, eða ekkert ella. Hann var fimm ára gamall, þegar Hall, afi hans (sem átti þá fáeina daga ólifaða) lýsti yfir þvf að þessi drengur hefði slfkt fmyndun ar- afl, að hann hlyti ann að hvort að enda heimsfrægur eða f fangelsi. Pilturinn hafði þá verið að lýsa þvf fyrir gamla manninum, er hann stöðvaði fældan hest einn sfns liðs! ÖIl sfn fullorðinsár sagði Hemingway oftlega dæma- lausar skröksögur, sem hann kvað dagsannar, og áreiðanlegt er, að stundum trúði hann þeim sjálfur. Til dæmis að nefna sagði hann eitt sinn þá sögu sér til iofs, að hann hefði skotíð þýzkan stríðs- fanga þrisvar f skrokkinn og einu sinni f höfuðið, svo að „heilinn spýttist út um nasirnar á hon- um“; ástæðan var sú, að „þessi kálhaus", Þjóðverjinn, hafði kall- að Bandarfkjamenn úrkynjaða þjóð. Þá er og kunn sú saga, að Hemingway þóttist hafa átt nótt með því fræga njósnakvendi Mata Ifari. Þvf miður var hún tekin af lffi árið 1917, en Hemingway kom ekki til Evrópu fyrr en 1918. Þess- um og mörgum Ifkum skröksög- GAMLI MAÐURINN ÖG GÆFAN um, sem hann sagði trúði hann nú tæpast sjálfur; hann sagði þær öllu heldur til þess að „gera at f blaðamönnum". Faðir Hemingways kenndi börnum sfnum snemma að fara með veiðistöng (Ernest eignaðist fyrstu dorgina sfna þriggja ára gamall) og byssu. Hann kenndi þeim einnig að kveikja varðeld og steikja villibráð. Móðir þeirra hafði önnur áhugamál. Hún reyndi lengi árangurslaust að gera Ernest að liðtækum selló- leikara. Hún réð fyrir grfðarstór- um tónlistarsal og hún lagði einn- ig stund á málaralist. Sonur henn- ar fékk smám saman á henni óbeit, sem entist honum ævilangt. Kallaði hann hana oftlega „örg- ustu norn f öllum Bandarfkjun- um“. Kom hann sér jafnvel hjá þvf að fylgja henni ti) grafar, en að vfsu lagði hann fram fé til lfkkistukaupanna. Sfðar meir hafði Hcmingway á orði, að rithöfundum væri ekkert hollara en óhamingja f æsku — að strfði undanskildu. Þó hélt hann þvf einnig fram, að hann minntist þess ekki, að nokkurn tfma hefði legið illa á sér f æsku, ekki einn dag, hvað þá lengur. Og efalaust hefur hann gert móður sinni rangt ti) f ýmsum greinum. Hann átti henni ýmislegt upp að inna; til dæmis hafði hann kraft sinn og kappið frá henni og eng- um öðrum. Enn fremur hafa hon- um trúlega hrotið einhverjir mol- ar af borðum hennar (þótt þvf sé sjaldnast flaggað), enda hefði hann ekki annars getað verið langdvölum f Parfs, atvinnulaus með konu og barn á framfæri. Nú 15 árum eftir dauða Hem- ingways, er hann sjálfur orðinn að minnismerki, en veruleikinn að þjóðsögu. Ótal sögur af ýmsu tagi fara af Hemingway. Eftir dauða hans bættust þessar sögur persónunni f hugum manna. Hemingway á þvf láni að fagna, að bróðir hans reit um hann svo skilmerkilega bók. Reyndar brást Nóbelshöfundurinn illur við, er hann frétti af bókinni og varð jafnvel skelfingu lostinn. Velti hann því fyrir sér f alvöru að kaupa handritið og brenna það. En bókin varðveittist og er hin fegursta, sem nokkur maður hef- ur skrifað um rithöfund bróður sinn. Einn sonur Hemingways, Gregory læknir, hefur Ifka samið um hann bók. Það er ekki sérlega góð bók. En tvær aðrar bækur, sem út hafa komið um Heming- way eru bæði góðar og sannar. Það eru bækurnar eftir Carlos Bakcr og Á.E. Hotchner. Bók Hotchners heitir „Papa Heming- way“. Hotchner var vinur Hem- ingways og leyfði Hemingway honum að hafa segulbandstæki meðferðis, er þeir voru saman. Þeir ferðuðust saman, horfðu á nautaat, sátu löngum stundum á krám og sóttu menn heim og oft- ast var segulbandstækíð meðferð- is. Ekkja Hemingways stefndi Hotchner þegar, er bókin kom út. Hún gat þó ekki komið f veg fyrir það, að bókin yrði þýdd á margar þjóðtungur; réttsýnir dómarar eru nefnilega til. En f frásögnum Hotchners birtist mannleg og jafnvel ofmannleg Iffsreynsla; hver sá, sem les þá bók hlýtur að verða hrærður, en hann mun einnig huggaður verða, og hann mun áreiðanlega auðgast. Hem- ingway hefur margar hliðar f bók Hotchners. Fyndni hans og and- rfki eru óþrotleg, en stundum sækir lfka að honum harmur og efi, og erfiðleikar steðja að. Hann er fullur samúðar og samábyrgð- ar með öðrum mönnum, en stund- um vfkja þær tilfinningar fyrir hugsuninni um það, að hann hlýt- ur að verða gamall og við þvf verður ekkert gert, það strfð hlýt- ur hann að heyja einn — og þvf mun hann tapa. En ellina óttaðist hann mest af öllu. Hemingway á Hotchner það að þakka, að lesend- ur um heim allan gera sér nú mun réttari mynd af honum en ella hefði orðið. Garpurinn, mont- haninn, spilltur af eftirlæti svo, sem hann kom oft fyrir sjónir, er horfinn f bók Hotchners, en eftir stendur maður miklu stærri og sannari, sjálfur gamli maðurinn úr sögu hans, öldungurinn, sem barðist einn sfns liðs við hákarl- inn. En sú viðureign er sfstætt dæmi um hina eilffu baráttu manna. Hemingway átti sem sé þvf láni að fagna að eignast góða vini og samferðamenn. En hann var lfka heppinn f fleiru. Til dæmis f hættum. Þegar hann var á Italfu f fyrra strfði sprakk sprengja við sjúkrabflinn hans. En gæfan fylgdi honum þá, sem endranær

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.