Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1970, Blaðsíða 5

Stefan Lorant
HITLER
eins og ég
þekkti hann
Aldaríjórðungur er liðinn frá
þeim degi — 30. apríl 1945 —
er Adolf Hitler skaut kúlu
gegnum höfuð sér í neðanjarð-
arbyrgi einu í Berlin. Hann var
haldinn stórmennskubrjálœði,
sannfærður um óskeikulleik
sinn og trúði þvi í rauðan dauð
ann að Þýzkaland og persóna
hans sjálfs væru eitt. Hann dró
land sitt með sér í fallinu og
kaus heldur að tortíma þvi en
viðurkenna ósigur eða láta af
völdum. Hann var lævís og sam
vizkulaus lygari, kaldhæðinn,
ruddalegur og grimmur,
sneyddur ást og mannúðartil-
íinningu. Hann var stjórnmála-
snillingur með glæpamannssál.
Ég kynntist honum á þriðja
áratug aldarinnar. Er við mætt
umst á götu þeirri í Múnchen,
þar sem við bjuggum báðir,
kinkaði hann kolli til mín
kunnuglega eða lyfti svipunhi
með vandræðalegri hreyfingu.
Stundum rétti hann mér hend-
ina. Hún var linkuleg og mátt-
laus.
Við, sem störfuðum á dag-
blöðum og tímaritum komum
oft saman á Café Heck í horni
Enska garðsins í Múnchen.
Hitler, sem þá var ritstjóri
Iilustrierter Beobachter, keppi-
nautar Múnchenar Illustrierte,
sem ég ritstýrði, var þar tíður
gestur. Um hádegisbilið líktist
veitingastaðurinn útisamkomu
blaðamanna. Hitler virtist ein-
hvern veginn ekki eiga þar
heima með slúthatt sinn og
krypplaðan rykfrakka. Hann
hélt ævinlega á svipu (hún virt
ist veita honum öryggi) og var
vanur að smella henni, orðum
sinum til áréttingar. Á meðan
við yngri mennirnir virtum fyr-
ir okkur stöðugan straum ljós-
klæddra yngismeyja, er fram-
hjá fóru, þvaðraði hann í sí-
íellu um hinn smánarlega Ver-
salasamning eða um „Lebens-
raum“-vandamálið. Hann tók
aldrei þátt í venjulegu blaða-
mannaspjalli og virtist ekkert
kæra sig um slúðursögur eða
skrítlur. Hann hló sjaldan eða
brosti; við litum á hann sem
hálf gerðan leiðindasegg.
Um þetta leyti — það er í
kringum 1925, eftir að hann
hafði verið látinn laus úr
Landsberg fangelsinu — var
frægð Hitlers algerlega bund-
in við Bæheim og nafn hans
ekki enn orðið heimagangur
hjá öllum þorra Þjóðverja.
Múnchen var þá Mecca allra
kuklara og ofsatrúarmanna.
Sértrúarflokkar í stjörnufræði,
djöflafræði og talnaspeki stóðu
með miklum blóma. Leiðtogar
slíkra flokka voru í fáu frá-
brugðnir Hitler. Vinir mínir
meðal erlendra fréttaritara
hlógu að honum og töldu hann
hálfgeggjaðan. En hann var
þegar orðinn mikill lýðæsinga-
maður, fær um að halda
áheyrendum eins og í leiðslu
klukkustundum saman.
Þetta undarlega vald ásamt
óbifanlegri sannfæringu hans
um að hann væri kjörinn til að
móta framtíð Þýzkalands, kom
mér til að veita honum nánari
athygli. Kvöld nokkurt í lest
milli Múnchen og Berlínar
skiptumst við á fáeinum orð
um fyrir utan svefnklefa okk-
ar. „Viljirðu komast lífs af,
skaltu ganga i lið með fram-
tíðinni," sagði hann í léttum
tón og átti við sjálfan sig.
engu að síður sendi hann mér
þetta tilgérðarlega stingandi
augnaráð, sem dáleiddi svo
marga. Hann var hárviss um
framtið sína, hárviss um hlut-
verk sitt, hárviss um köllun
sina, hárviss um að hann væri
frelsari Þýzkalands.
Ég heyrði hann fyrst ávarpa
mannfjölda x bjórkjallara ein-
um. Ég stóð ekki allfjairi hon-
um til hliðar við sviðið, næst
tröllinu Brúckner, sem síðar
varð lífvörður hans, og ég virti
hann fyrir mér af stuttu færi
— hvemig hann fátaði með
borðið á sviðinu, ýtti þvi til
hægri og síðan til vinstri. Van-
líðan hans var augljós. Hann
talaði dauflega og með sifelld-
um endurtekningum. Ég sneri
mér að Brúckner og sagði í
stríðni: „Er þetta málsnilling-
urinn mikli?“ Brúckner brosti
og svaraði að bragði: „Bíddu
bara.“ Hitler hélt áfram lang-
loku sinni. Ég horfði á andlit
áheyrendanna; þar var engin
viðbrögð að sjá. Mennirnir
héldu um ölkollur sínar og

Á velmektardögunum. Hitler á gangi úti í skógi ásamt æskulýðsleiðtoganum Baldri von Schiracii
Geli Kaubal.
svelgdu bjór sinn. Þá allt í
einu fórnaði Hitler höndum,
festi augun á loftinu eins og
hann leitaði þar guðlegrar
handleiðslu, og rak upp sker-
andi öskur: „Deutschland". Og
enn aftur: „Deutschland".
Brúckner vék sér að mér og
hvíslaði: „Nú er andinn að
koma yfir hann.“ Við þetta
varð andrúmsloftið gerbreytt
— það varð magnað, og öll
deyfð var sem rokin af áheyr-
endum. Bjórdrykkja stöðvaðist
með öllu. Hlustendur voru dá-
leiddir og er Hitler lauk máli
sínu, stukku þeir á fætur, kall-
andi og hrópandi af fögnuði,
lausir undan tilfinningafargi og
taugaþenslu.
Þessi mælska vann fjöldann
af þýzkum þjóðernissinnuðum
alþýðumönnum til fylgis við
Nasistaflokkinn. Byrjunarvel-
gengni Hitlers var ekki sízt að
þakka furðulegri eðlisávísun
hans. Hann kunni að stjórna
mannfjölda og smækka stjórn-
málaleg vandamál niður í hið
einfaldasta form. Eitt sinn út-
skýrði hann það sjálfur þann-
ig: „Ég held þá leið sem for-
sjónin skipar, af öryggi svefn-
gengilsins." Og Gregor Strass-
er, sem ekki var neinn vinur
hans, sagði um hann að hjá
honum kæmi fram svörun við
„bylgjum frá mannlegum
hjörtum." Hann leitaði hófanna
hjá verkamönnum, smáborgur-
um, úrræðalausum hermönnum,
óánægðum atvinnuleysingjum,
hinum ómenntaða undirmáls-
manni — hjá gamla fólkinu,
sem glatað hafði sparifé sínu í
verðbólgunni, hjá rugluðum
ungmennum, sem eygðu enga
von í lífinu.
Versnandi efnahagsástand
greiddi götu hans, svo og ótt-
inn við kommúnismann. Sundr-
ung stjómmálaflokkanna varð
honum einnig til framdráttar.
Hann stakk á ýmsum raunveru
legum kýlum — Versala-
samningnum, skaðabótunum,
fálmandi getuleysi Weimar-
flokkanna, kommúnistaógnun-
inni — ýkti þau og blés út. Og
hann útvegaði syndahafur —
Gyðingana. Allt frá dögum
Marteins Lúthers höfðu Þjóð-
verjar hneigzt til gyðingahat-
urs.
I rauninni gátu Þjóðverjar
ekki fundið Gyðingunum margt
til foráttu. En Hitler lagði á
þá alla skefjalaust og smitandi
hatur — og með tímanum varð
árátta hans að þjóðarstefnu.
Alla ævi Hitlers var mikið
gert úr viðkvæmni hans og ást-
úð i garð barna. Að Berghof
— bústað hans nærri Berchtes
gaden — hafði hann börn
Alberts Speer og Martins Bor-
mann í kringum sig. Hann og
Eva Braun héldu súkkulaði- og
kökuveizlur fyrir þau. Hitler
hafði einkum mikið dálæti á
Uschi, dóttur Hertu Schneider,
sem var bezta vinkona Evu,
og sögur gengu um það, ósann-
ar þó, að hún væri hans eigin
dóttir og Evu Braun en ekki
Hertu. Hann lét einnig mikið
með börn Göbbels, sem voru
raunverulega hænd að honum.
Þó gerði hann ekkert, er
Ragnarökin dundu yfir, til að
hindra móður þeirra í að tor-
tíma þeim. í neðanjarðarbyrg-
inu í næsta herbergi við
Hitler, sprautaði Magda Göbb-
els stryknini í líkama þeirra og
drap þau öll sex, fimm stúlk-
ur og einn dreng.
Hvað þá um ást hans á kon-
um?
Ég sá hann oft aka niður
Ludwigstrasse í átt að
Schwabing til að ná i stúlkur.
Hann stóð uppréttur í opnum
bílnum með kunningjana í
kringum sig og svipuna í hend-
inni að vanda, eins og veiði-
maður í leit að bráð. Hann var
sífellt á höttunum eftir kven-
fólki og virtist óseðjandi.
Hann kom fram við konur af
virðingu og riddaralegri und-
irgefni. Hann leit upp til þeirra
eins og þær væru gyðjur. Þær
hrifust af þeirri athygli, sem
hann veitti þeim. 1 samkvæm-
um var hann ávallt umkringd-
ur kvenlegum aðdáendaskara.
Ég var eitt sinn nærstaddur er
hann heilsaði Winifred
Wagner. Hann hélt htendi henn
ar i augnhæð drykklanga
stund; siðan hneigði hann sig
og andaði kossi á hendina.
Þetta voru afar leikaralegir til
burðir. Um leið og hann sleppti
hendinni leit hann aftur djúpt
i augu hennar og sæluhrollur
fór um þriflegan líkama Wini-
fred allt frá stafni og aftur í
skut. Við vin sinn sagði hann:
„Eina manneskjan, sem viðeig-
andi væri að ég sem Foringi
gengi að eiga, er lafði Wagner.
Það yrði þá þjóðlegt fyrir-
tæki.“
Hann kom sérhverri konu til
að finnast hún vera sú eina.
Þær urðu að gjalti í nærveru
hans; þær voru yfirkomnar af
persónutöfrum hans. Listinn
yfir þær — ungar og aldnar,
giftar konur og ekkjur, hús-
mæður og kvikmyndaleikkonur
— sem nafn hans (og oftast
ekki annað) var bendlað við,
er lengri en hjá Don Juan.
Helenu Bechstein, aldraðri
ekkju píanóframleiðandans,
fannst hann hrífandi og sama
sinnis var Erna Hanfstangl,
systir Putzi. Eitt sinn varhann
30. ágúst 1970
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 5