Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1969, Blaðsíða 4

Þegar bókin er
búin er ég
fullsaddur
a efninu
Poul P. M. Pedersen rœðir við Halldór
Laxness um borð í Cullfossi
A tlantshafið í vetrarham.
Snjókoma með hagléljum. Út-
synningur. Gullfoss klýfur öld
urnar rösklega og stefnir í norð
vestur. Á þessum tíma árs er
staldrað við í Færeyjum, ann-
3rs hefur skipið venjuleg-a við-
komu í Skotlandi. Það er
sterkur meðvindur, hreyfingar
skipsins eru reglubundnar,
taktfastar, ekki vitund óþægi-
legar. Dag nokkum spyr ég
Halldór Laxness við morgun-
verðarborðið, hvort ég megi
hafa víð hann viðtal. Hann
tekur því elskulega, og við
hef jum spj.allið síðdegis í reyk-
salnum.
Þér hafið ánægju af að
ferðast, segi ég
Nóbelsskáldið svarar bros-
andi:
Já, því er ekki á mig log-
ið. Til allrar haimingju hef ég
gaman af að ferðast, enda þótt
ferðir mínar séu ekki allar
farnair mér til ánægju. Eg ferð-
ast vegna atvinnu minnar sem
rithöfundur. Ekki til að leita
að skáldskaparefni, af því finn
ég nóg á Islandi, meira en ég
fæ við ráðið. En víðsvegar í
veröldinni eru „útgáifufyrirtæki,
sem gefa út bækur mínar, þau
eru nú nákvæmlega 45 talsins,
og oft kemur eitthvað það upp
á, sem ve'ldur þvi, að menn
þurfa að talast við. í þessari
ferð var ég i Stokkhólmi og
Odló, þar að auki í Hollandi
og Vestur-Þýzkalandi. A heim-
leiðinni gisti ég að venju
nokkra daga í Kaupinhöfn, og
notaði þá tækifærið til að
heimsækja vini mína, landa
mína jafnt sem Dani.
Þegar ég hef heyrt yður
lesa upp úr verkum yðar í ís-
lenzka stúdentafélagin-u í Höfn,
hefur látbragð yðar og hreyf-
ingar hvort tveggja verið með
þeim hætti, að það hefur hvarl-
að að mér, hvort þér hafið
aldrei haft hug á að gerast
leikari, annað hvort á tjaldi
eða sviði?
Þar hafið þér látið ímynd-
unaraflið h'laupa með yður í
gönur, það hefur aldrei hvarfl-
að að mér að gerast leikari,
segir hann fortakslaust.
Er áformað að búa hina
nýju skáldsögu yðar í leikrits-
búning?
Bókin er þegar að nokkru
leyti skrifuð sem leikrit. Ef ég
ætti að umskrifa hana í leik-
ritsform, mundi það taka mig
að miransta kcsti þrjá til fjóra
mámuði.
En þessa stundina er ég
þreyttur á efninu. Þannig er
það með allar mínar bækur. Ég
er uppnuminn af efninu meðan
ég skrifa. En þegair bókin er
búin, er ég fullsaddur á henni,
og þegar kominn áleiðis með
eitthvað nýtt
Fáum við að sjá nokkurt
af leikritum yðar í Danmörku?
Já, Edvin Tiemnoth imin
færa Dúfnaveizluna upp í Ar-
hus Theater. Leikritið náði
miklum vinsæ'ldum hjá Leikfé-
lagi Reykjavíkur, enda skiluðu
hinir íslenzku leikarar því með
miklum ágætum.
Þola ídlendingar umvand-
anir annarra? Landar yðar fá
að heyra sitt af hverju um
sjálfa sig í smásögum, yðar,
leikritum og skáldsögum.
Laxness svarar viðstöðu-
laust:
Ætli íslendingar séu ekki
sama markinu brenndir og aðr-
ir í því efni. Sumir kunna að
taka því, já, þeir menn eru til,
sem hafa gaman af, en aðrir
eiga erfitt með að þola slíkt,
verða meira eða rmnina særðir
eða móðgaðir. Annars er því
ekki að leyna. að ég hef öði'U
hverju vandað um við landa
mína, og þeir hafa á stundum
góldið líku líkt Ég tek því með
jafnaðargeði. Það er réttur
skálds og skylda að gera upp
sakir við vissa mannlega eigin-
leika og atferli
Viljið þér segja okbur,
eitthvað frá hinni nýju skáld-
sögu yðar?
Skáldið kímir og svarar:
Um þá bók get ég ekk-
ert sagt í styttra máli en gert
er í bókinni.
Það er nú afráðið, að bók-
in komi út hjá forlagi Gyld-
endals. Helgi Jónsson, ritstjóri,
vinnur nú að danskri þýðingu.
Hann ‘hedur áður femigizt við
að þýða Laxness, nú síðast smá-
sagnasafnið „Syv Tegn“, sem
út kom síðastliðið haust. Á ís-
lenzku heitir skáldsagan
Kristnihald undir Jökli.
Dönsku útgáfunni verður að
'líkindum valið heitið „Krist-
enliv ved Jckelem", sem er
bein þýðing á hinu íslenzka
heiti bókarinnar.
Hvað innihald bókarinnar
varðar, er það ýkjuiaust, að
söguþráðurinn verður með
engu móti endursagður, auk
þess sem maður á ekki að taka
orðið af aiu/glýsingatextaíhöf-
undum né eftirvæntinguna frá
lesandanum.
Sá sem þessar línur ritar
þorir að fullyrða, að þetta er
óvenjulega merkileg bók, raun
veruleiki og fantasía skiptast á
með sérstæðum hætti, þannig að
á köflum er bókin nánast
hreint súrrealistisk.
Hvenær haidið þér, að út-
gáfa Gyldendcls komi almenn-
ingi fyrir sjórnr?
Það veit. ég ekki. Gy'ld-
endal gefur út um það bil 750
bækur á ári, svo að það er
ekki mikið veður gerandi út af
einni í viðbóí. En ég reikna
með, að hún verði komin í hili-
ur danskra bóksala með haust-
inu.
— Lesið þér nokkru sinni
bókatilkynningar?
Já, ef ég fæ þær upp í
hendumar, þá geri ég það.
— Það voru ekki allir, sem
skildu skáldsögu yðar, Para-
dísarheimt.
— Rússarnir skildu hana,
svarar hið víðkunna og víð-
reista skáld, brosandi. Sagain
sú er nefnilega paródía um So-
vétríkin.
— Þá vitum við það. Þér
skiptið yður ekki mikið af póli
tík núorðið.
— Nei, ég hef leitt það hjá
mér að mestu, undanfarin ár.
Ég saigði þó hug mirnn alÞan uim
Tékkóslóvakíumálið, það er
innrás Rússa í það 'land. Um-
mæli mín af því tilefni hafa
reyndair verið eftir mér höfð
víðs vegar um veröldina, svo
að ég þarf ekki að endurtaka
þau.
— Fyrir nokkrum árum var
það mikið rætt manna á meðail
á íslandi, að biðja yður að vera
í framboði við forsetakjör. Þér
hafið ekki látið verða af því?
— Nei, það háa embætti
freistar mín ekki. Forsetatign
og frelsi rithöfundar fer varla
saman.
— Er ísland að verða amerí-
kaniseringunni að bráð?
— Eftir stríðið urðum við,
íslendingar, fyrstir Evrópu-
þjóða til að inmleiða amerísk
eldhús í híbýli okkar. En þar
fyrir hald óg að ísiendingar
eigi bágt með að skilja lífsstíl
Ameríkana. Sjálfur bjó ég ár-
um saman í Ameríku þegar á
yngri árum. Kannski þess vegna
geri ég mér ljóst, hve fjarlæg-
ur amerískur hugsunarháttur
er ísl'endiniguim. í sjákfu sér
vilja þeir gjarnan draga úr
þeirri fjarlægð, en þeir geta
það ekki.
— Þér talið fullkomna
dönsku.
— Já, danska er mér næsta
munntöm. Ég er líka fæddur í
hirau danska riki, sem fsland
var hluti af, þegar ég sá fyrst
ljós heimsins. árið 1902. Ég
lærði ungur dönsku. Á seinni
árum hefur dönskukunnáttu
hrakað á íslandi. Mönnum þyk-
ir enskan skipta meira máli,
enda þótt danska sé ennþá
kennd í skólum okkar. Að sjálf
sögðu er það löndum okkar
gagn'legast að hafa vald á einu
heimsmálanna. að minnsta kosti,
og einu hinna skandinavísku
mála, fyrir utan móðurmálið,
sem flestir kunna með ágætum.
Hefði ég ekki þótzt hafa gott
vald á dönsku máli, hefði ég
ekki árætt að taka að mér þýð-
inigu á stórvedki eiins og Fjaffl-
kirkju Gunnars Guinnarssonar
úr dönsku á íslenzku, sem ég
gerði fyrir mÖT'guim áruim.
Hann hefur raunar til endur-
gjalds þýtt eina af mínum bók-
um úr íslenzku á dönsku. Ég
veit, að það er ekki auðvelt
að þýða bækur mínar. Dr. Jak-
ob Benediktsson og hans dansk
fædda kona, Grethe, þýddu
nokkrar af fyrri bókum mín-
um, þvi næst tók við lektor
Martin Larsen, sem nú er lát-
inn, og fyrir nokkrum árum
lektor Erik Sönderholm. Nú
síðast Helgi Jónsson, sem hef-
ur ful'lkomið vald á báðum
málunum, uppaiinn í Kaup-
mannahöfn, talaði og heyrði ís-
lenzku á heimilinu. Hann er
sonur míns góða vinar, pró-
fessors Jóns Helgasonar, og
hefur gengið á danskan skóla
og eir kvæntur danskri konu,
ég hef þekkt hann frá því hann
var lítill snáði. Nú er hann
tekinn til við að þýða Kristni-
haldið. — Af öllum mínum ill-
þýðanlegu bókum er þessi á-
reiðanlega torvéldust viður-
eignar.
— Hvernig gengur að finna
þýðendur í Noregi og Svíþjóð?
— Vel, þykir mér. Ef til vill
kemur þessi nýja bók mín fyrst
út hjá ,,Tiden“ í Ósló. Ætlun-
in er, að Ivar Eskeland þýði
hana. Hann hefur gott vald á
íslenzku og er nú forstöðumað-
ur Norræna hússins í Reykja-
vík, svo að við höfum greiðan
aðgang hvor að öðrum. Eske-
land hefur skrifað um mig bók.
í Svíþjóð hefur Dr. Peter Hall-
berg verið mikilvirkastur við
þýðingar á bókum mínum. Þar
að auki hefur hann skrifað
einar þrjár bækur um skáld-
skap minn. Hann er sá Svíi,
er mest veit um íslenzkan
skáldskaip að fornu og nýju.
— Yrkið þér emmþá ljóð?
— Nei, ég finn sjaldan ti'l
efni til ljóðagerðar. Ég er fyrst
og fremst sagnamaður, ekki svo
að skilja, að ég geti ekki hnoð-
að saman vísu. Þær er reynd-
ar að finna á víð og dreif í
skáldsögum mínum og leikrit-
um.
FraimftiaJd á bls. 13.
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
11. maí 1969