Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.1968, Blaðsíða 4

Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.1968, Blaðsíða 4
NIGEL GOSLING FRANCIS BACON MYNDIN HANS OG VIÐHORF Af samtímamálurum Breta er Prancis Bacon sá áhrifamesti og raunar má segja að hann sé einn áhrifamesti málari heimsins um þessar mundir. Það er fyrst og fremst unga kynslóðin sem dáir hann, og í þeim hópum, sem nýlega eru útskrifaðir úr listaskólum, er annar hver maður, sem stælir hann. Margir eiga erfitt með að sjá annað en hrylling í myndum hans, en sjálfur þykist hann setja manninn og hinar aðskiljanlegu náttúrur hans undir stækkunargler og hann er á þeirri skoðun, að allir lifandi hlutir beri ofbeldinu vitni. „f flestum löndum, hefur hin yngri kynslóS myndlistarmanna hrifizt af og stælt enska málaran Francis Bacon. Hann er vissulega sá myndlistarmaður, sem hefur töfrað heila kynslóð sterkar en dæmi eru áður til.“ Þessi orð eru höfð eftir frönskum gagnrýnanda og hann lét svo ummælt, þegar verk Bacons voru á sýningu í París. Enginn brezkur málari hefur hlotið slík lofs- yrði síðan Delacroix endurmálaði eina af myndum sínum, eftir að hafa séð sýningu brezka málarans Constaple í París 1824. Enginn veit hvort þessi áhrif vara lengur eða skemur, en Bacon er allt að einu maður stundarinnar. En mun orðstír hans lifa? Áhrifin af málverk- um hans eru ógleymanleg: að standa í nánd við einhvert af hinum stóru og hryllingskenndu málverkum hans er líkast því að verða fyrir höggi, en það er þó varla sú tegund tilfinningar, sem gæti haldið áfram að verka um alda- raðir. Samt virðist það sífellt verða ljósara, að Bacon er hinn mikli málari Breta, af þessari kynslóð. Fáir málarar deila þeim hæfileika með honum, að geta náð fram ákveðinni hugmynd um form, án þess að það form sé beinlínis dregið upp og seidd fram mynd, sem ekki er hægt að henda reiður á, eða skilgreina. Þessar myndir Baeons grípa menn samt sterkum tökum. Þeir eru vissulega fáir, sem geta skapað á þann hátt sinn eigin heim í hverri mynd, svo engu er líkara en áhorfandinn sé að gægjast inn í huga sjálfs listamannsins. Bacon verður ekki neitað um, að ímyndunarafl hans er frjótt og tæknin ótvíræð. Mörgum finnst að vísu nóg um hrollvekjuna í myndum hans, en jafnvel hún fær samþykki okkar nú orðið, því við erum farin að venjast þessum áhrifum af verkum annarra mál- ara. Vitaskuld er það ekki allt hroll- vekja í augum Bacons og nú erum við farin að sjá, að í raun og veru er margt af þessu ekki meiri afskræming en sú ímynd þjáningarinnar, sem marg- oft birtist í helgimyndum gotneskra kirkna. Margt bendir til þess að Bacon sé ekki bara stundarfyrirbrigði. Hann er engin halastjarna, sem snögglega kem- ur og fer. Hann er nú 57 ára gamall og nokkuð lengi búinn að bíða frægð- arinnar og einnig það styður þá skoðun, að hann verði langlifur sem málari. Hann var orðinn þrítugur þegar hann fór að fara sínar eigin götur í mynd- listinni og orðstír hans, sem raunar var C'-', Bacon á vinnustofu sinni. Þarna er allt í hrærigraut, enda segir liann, að sér falli óreiðan vel. Samt er hver hlutur á sínum stað og hann veit hvar hann á að leita. alltaf mikill í fámennum hópi, hefur vaxið hröðum skrefum upp á síðkastið og kannski náð hámarki sínu með sýn- ingunni í Tate Gallery 1962. Það var stór yfirlitssýning og með henni ávann Bacon sér heiðurssæti meðal brezkra myndlistarmanna. Eftir stríðið varð New York áhrifamikil borg í myndlist, síðar þegar þessar áhrifaöldur frá New York eru orðnar eins og gárar á hinum víða sæ heimslistarinnar, stendur Bacon eftir eins og klettur úr hafinu. Vinsældir hans um þessar mundir varpa líka ljósi á okkur sjálf. Enda þótt myndir Bacons séu einstaklega per- sónulegar og sérstæðar eru viðbrögð okkar gagnvart þeim félagslegt fyrir- bæri. Nú er líka svo komið að mynd- listin getur ekki keppt við önnur tján- ingarmeðul eins og til dæmis ljósmynda- tæknina, þegar um það er að ræða að lýsa einhverju mjög nákvæmlega. Þess vegna er nútíma myndlistin oft líkt og leikur, sakleysisleg könnun á efninu og möguleikum þess. Bacon viðurkennir þetta sjónarmið en það harmræna, það tragiska hefur yfirhöndina, „Maðurinn skilur nú, að hann er slys: algerlega misheppnuð vera.“ hefur hann sagt. Hann lítur á lífið sem marklausa æfingu en á sína eigin viðleitni lítur hann sem Dæmigerð mynd fyrir Bacon: Eln mannvera hringsnýst á stól í tómu her- bergi, sem gæti verið fangaklefi, mál- aður í bleikum lit. Allt ber vitni um innilokunarkennd og hræðslu. Mann- veran, sem gæti verið miðaldra og er nakin, situr þarna líkt og við þriðju gráðu yfirheyrslu og aðeins ein ber ljósapera hangir niður úr loftinu. 4. febrúar 1968 4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.