Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.1961, Blaðsíða 14

194
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Er hœgt aö stöÖva hvirfilbyl?
Hvirfilbylur fer yfir land.
Á HVERJIJ ári valda hvirfilbyljir
miljónatjóni í Bandaríkjunum.
Tíðastir eru þeir á tímabilinu frá
apríl til júlíloka, eða um 68%.
Hættan er mest um miðbik ríkj-
anna, frá Texas til Ohio, enda er
sá landshluti nefndur hvirfilbylja-
slóð (tornado alley). Sjaldgæfari
eru þeir í Norðurríkjunum og á
Vesturströndinni.
Hvirfilbyljirnir fara um landið
sem skýstrokkar og snarsnúast
um sjálfa sig eins og skoppara-
kringla. Og snúningshraðinn er
geisilegur. Er talið að vindhrað-
inn í þessum skýstrokkum geti
orðið um 750 km. á klukkustund.
Ekkert stenzt fyrir þeim. Þeir
velta um koll þungum járnbraut-
arlestum. Þeir mola hús eins og
það væri spilaborgir. Þeir kippa
stærstu trjám upp með rótum.
Menn og skepnur, sem fyrir þeim
verða, takast hátt á loft upp og
um, en orðnar þá svo blautar og
þreyttar, að þær gáfust upp á leið-
inni.
En hefðu þær farið undan veðrinu
út í Bæi, hefðu þær eflaust komizt af,
en það hefir togað í óvissa um Ólaf
og Edelríði og gamalmennin heima.
Margrét var fædd 1808, dóttir Jó-
hönnu Gísladóttur og Bárðar Bryn-
jólfssonar á Lónseyri; Þuríður var
fædd 1833; Guðrún fædd 1834.
Þetta er ritað eftir sögn Guðríðar
Jónsdóttur konu Ólafs, sem getur í
sögunni.
Margrét var móðir Ólafíu Þórðar-
dóttur, ömmu minnar. Hún var
vinnukona á Armúla þegar þetta
gerðist, en giftist síðar Engilbert Kol-
beinssyni. Sonur þeirra, Guðmundur,
faðir minn, fæddist á Lónseyri og átti
þar heima alla ævi, 88 ár.
Bjarni J. Guðmundsson.
er svo slöngvað til jarðar með
miklu afli.
Hvirfilbylurinn sjálfur, eða ský-
strokkurinn, er varla nema 2—3
km. að þvermáli niður við jörð.
En þeir geta farið langa vegu og
skilja eftir sig slóð eyðilegging-
ar. Varla er öruggt skjól fyrir
þeim nema í sterkum kjöllurum.
Ef menn eru staddir á víðavangi,
þar sem fellibylur fer yfir, er
eina bjargarvonin að fleygja sér
niður í skurð eða djúpa dæld.
Vegna þeirra hervirkja, sem
hvirfilbyljir gera árlega, hafa
menn verið að velta því fyrir sér,
hvort ekki sé hægt að stöðva þá
og eyða þeim, eð«a að minnsta
kosti að komast þegar að því, þeg-
ar hvirfilbylur er að myndast,
svo hægt sé að vara menn við
hættunni. Hafa því farið fram
miklar rannsóknir á hvirfilbyljum
á undanförnum árum, þó aldrei
meiri en árið sem leið, og enn
verða þær auknar á þessu ári.
Fjölda mörgum athuganastöðvum
og ratsjárstöðvum hefir verið
komið upp í þessu skyni þar sem
mest er hættan á að hvirfilbyljir
myndist. Með þessu móti hefir
stundum tekizt á undanförnum
árum að segja fyrir um hvenær
hætta sé á að hvirfilbylur mynd-
ist og hvaða stefnu hann muni
þá taka. Tilkynningar um það eru
birta/ í blöðum og útvarpi, og í
sjónvarpi er sýnt hvar mestar
líkur eru á að hvirfilbylurinn
fari yfir. Er þá jafnframt skorað
á fólk að vera vel á verði og forða
sér í tíma.
Þegar hvirfilbylur hefir mynd-
azt, eru höfð úti öll spjót til þess
að rannsaka hann sem bezt, og
stendur eigi aðeins veðurstofan
að slíkum rannsóknum, heldur
einnig margar aðrar stofnanir.
Flugvélar eru sendar á vettvang
og eru þær útbúnar allskonar
mælingatækjum, en úr mæling-
um þeirra eru svo rafeindaheilar
látnir vinna.
Á þennan hátt hafa fengizt