Morgunblaðið - 10.06.1979, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. JÚNÍ1979
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritatjórnarfulltrúi
Fróttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og skrifstofur
Auglýsingar
Afgreiösla
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aöalstræti 6, sími 10100.
Aöalstræti 6, sími 22480.
Sími 83033
Áskriftargjald 3000.00 kr. á mónuöi innanlands.
I lausasölu 150 kr. eintakiö.
Asjómannadaginn er
hátíð á íslandi. Eftir
því sem atvinnuhættir
hafa orðið fjölbreyttari,
hefur þeim að vísu fækk-
að, sem afkomu sína eiga
beinlínis undir sjósókn
og aflabröðgum. Allt um
það hefur þjóðfélags-
byggingin ekki breytzt
að því leyti, að lífæðin
liggur úr djúpum hafs-
ins. Vegna hinna gjöfulu
fiskimiða hefur tekizt að
halda hér uppi menning-
ar- og velferðarþjóðfé-
lagi.
í dag er þeirra sjó-
manna minnzt, sem far-
izt hafa á árinu. Að.
þessu sinni eru þeir mun
fleiri en sl. ár og á það að
vera okkur hvatning til
þess að vinna enn ötular
að tryggingar- og örygg-
ismálum sjómanna en
áður. Það er að vísu rétt,
að í þeim efnum hefur
verulega mikið áunnizt,
ekki sízt fyrir forgöngu
Péturs Sigurðssonar sem
beitti sér mjög fyrir
þeim málum meðan
hann sat á Alþingi. í
þessum efnum verðum
við alltaf að vera á
varðbergi, fylgjast með
nýjungum erlendis og
gera sjálfstæðar tilraun-
ir og rannsóknir eins og
góður árangur fékkst af í
sambandi við drif gúm-
báta. Þess vegna ber að
harma það nú, þegar
stjórnvöld reyna að gera
það að verzlunarvöru í
sambandi við laun og
kjör sjómanna, hvort
frekari umbætur fáist í
tryggingar- og örygg-
ismálum þeirra eða ekki.
Þetta eru tvö aðskilin
mál, sem vonandi verður
ekki blandað saman
framvegis, eins og Pétur
Sigurðsson leggur
áherzlu á í viðtali við
blaðið í dag.
Sjómannadagurinn í
Reykjavík og Hafnar-
firði og raunar víðar um
landið hefur lagt mikið
af mörkum í sambandi
við ýmis hagsmunamál
sjómanna. Þar munar
mest um hið gífurlega
átak, sem gert hefur
verið í málefnum aldr-
aðra og ekki má gleyma
sumarbúðunum í
Hraunborgum í Gríms-
nesi.
Á hinn bóginn er því
ekki að leyna, að sá mikli
skuggi hvílir yfir þessum
sjómannadegi, að vinnu-
stöðvun hefur verið á
farskipaflotanum um
margra vikna skeið og
engar verulegar líkur á,
að úr rætist í bráð.
Jafnframt er svo komið
vegna mikilla olíuverðs-
hækkana að grundvöll-
urinn er brostinn undan
útgerðinni, en ný fisk-
verðsákvörðun hefur lát-
ið á sér standa. Fyrir
þessar sakir horfir nú
svo sem allur fiskiskipa-
flotinn stöðvist á morg-
un.
Vissulega er kreppan
vegna olíuverðshækkana
utanaðkomandi. En það
breytir þó ekki því, að
áfallið verður meira en
ella vegna þeirrar
óstjórnar, sem verið hef-
ur. Ríkisstjórnin styðst
að vísu við mikinn
þingmeirihluta. Og ekki
þarf hún undan því að
kvarta að bakstuðning
hefur hún haft framund-
ir þetta frá þeim öflum
innan verkalýðshreyf-
ingarinnar, sem einskis
hafa svifizt, þegar því er
að skipta. En allt verður
þetta til lítils, þegar
ráðleysið og sundur-
þykkjan er slík í ríkis-
stjórninni, að helzt verð-
ur ekki samkomulag um
annað en að gera ekki
neitt.
Á þessum hátíðisdegi
árnar Morgunblaðið sjó-
mönnum heilla og þakk-
ar fyrir samskiptin á
liðnum árum. Er von-
andi, að úr þeim fjöl-
þættu erfiðleikum, sem
nú steðja að sjómanna-
stéttinni og útgerð allri,
rakni áður en langt um
líður.
Á sjómannadaginn
Rey kj aví kurbréf
Laugardagur 9. júní
Dr. Jón
Gíslason
Nú eru nemendur að uppskera
það, sem til var sáð í vetur. Vorið
er komið og skólafólk flykkist til
nýrra heimkynna eins og farfugl-
ar. Hvítir kollar setja svip á
íslenzkt þjóðlíf, eins og þeir hafa
nú gert um margra áratuga skeið;
tákn þess að enn á ísland táp-
mikla æsku, sem er reiðubúin að
leggja á sig mikla vinnu og vill
komast til nokkurs þroska. Snorri
Sturluson segir einmitt um Erling
Skjálgsson, að hann hafi komið
öllum til nokkurs þroska. Það gera
góðir kennarar að jafnaði og varla
er unnt að hugsa sér merkara
starf en það, sem styrkir æskufólk
til þess að velja sér þroskavænlegt
lífsstarf, leggja undirstöðu að
mannrækt og miklum hugsjónum.
íslenzka þjóðin hefur sjaldan eða
aldrei þurft eins mikið á því að
halda og nú að eignast dómgreind-
armikla æsku — nýja kynslóð,
sem lætur ekki brenglað verð-
mætamat fjölmiðla og vígorða-
flaum meðalmanna og farand-
sala samtímans villa sér sýn. Sönn
verðmæti eru ekki þau, sem borin
eru á torg út með hávaða og í
krafti sölumennsku, sem allt ætl-
ar að drepa nú um stundir, heldur
verða þau til eins og öll mikil
menning, án auglýsingamennsku,
sem er í raun og veru ekki annað
en eftirsókn eftir vindi. Orð eins
og meistari, sem notað var um
Kjarval og Þórberg hefur glatað
merkingu sinni í kauphöll fjöl-
miðlaskvaldursins. Einnig orðið
„heimsfrægur". Leikaragrúppa
Dr. Jón Gíslason.
tekur jafnvel fram að stórvirki
hennar sé fyrir íslendinga, en ekki
útlendinga aðeins ; málari segir í
samtali, að hann sé meira en
góður. Hógværð og lítillæti ræður
húsum, hvert sem litið er! Það er
ekki undarlegt, þó að orð eins og
æði fái jákvæða merkingu á slík-'
um tímum.
Það eru tímamót út af fyrir sig,
þegar jafnmerkur skólamaður og
dr. Jón Gíslason, skólastjóri
Verzlunarskóla íslands, kveður
nemendur sína í síðasta sinn eftir
tæplega þriggja áratuga skóla-
stjórn. Þar sem dr. Jón er, fer
boðberi merkrar sígildrar menn-
ingar, einn þeirra sem hafa látið
lítið yfir sér, en þó notið þeirrar
hamingju að koma öllum til nokk-
urs þroska, sem menntazt hafa
undir handleiðslu þeirra. Dr. Jón
Gíslason hefur ekki slegið um sig
með hrópum og köllum. Hann
hefur lifað í anda þeirrar grísku
menningar, sem hann hefur öðr-
um fremur kynnt íslenzkri samtíð,
en samt mun verka hans sjá stað
lengur en þess yfirborðslega
bægslagangs, sem gerir viðstöðu-
lausar kröfur til athygli og að-
dáunar — en á þó hvorugt skilið.
Það eru menn eins og dr. Jón, sem
minna okkur með lífsstarfi sínu á
raunveruleg verðmæti og vekja
með okkur gleði yfir því, sem er
gagnmerkt og því merkara sem
það er yfirlætislausara. Dr. Jón
Gíslason hefur með lífsstarfi sínu,
skólastjórn, þýðingum og fræði-
mennsku áminnt okkur um hóg-
værð, en umfram allt að halda
dómgreindinni óbrenglaðri, leita
kjarnans og meta hann, en fleygja'
hisminu. Slíkir menn eiga ekki
sízt erindi við íslenzkt þjóðfélag
nú á dögum.
Olíuguðið
íslendingar voru nýlenduþjóð
um margra alda skeið. Þeir þekkja
vel vinnubrögð þeirra útlendinga,
sem reyna að ná kverkatökum á
lítilli þjóð, sem á í vök að verjast
vegna smæðar. Þeir fengu sig
fullsadda af erlendu arðráni, með-
an þeir voru nýlenduþjóð, og hafa
vænzt þess, að þeir þyrftu ekki að
óttast, að þeir yrðu fórnardýr
þeirra, sem mega sín meir, eftir að
þeir endurheimtu sjálfstæði sitt á
þessari öld. En nú er svo komið, að
erlendir aðilar sópa þjóðartekjum
Islendinga í eigin vasa, þannig að
ef sú þróun heldur áfram, sem
verið hefur í olíumálum á undan-
förnum mánuðum, má ætla, að
íslendingar verði háðari Sovét-
ríkjunum en sjálfstæðri þjóð er
sæmandi eða hættulaust. Islend-
ingar hafa átt góð viðskipti við
Rússa og selt þeim afurðir sínar,
ekki sízt fiskafurðir, að mörgu
leyti á hagstæðum kjörum, enda
hafa þeir reynt að rækta Rúss-
landsmarkað, eins og þeir hafa
getað. Rússar hafa m.a. selt okkur
olíu í staðinn og fram að síðustu
olíukreppu svokallaðri hafa þessi
viðskipti verið báðum aðilum í
hag, ekki síður íslendingum en
Sovétmönnum.
Nú er aftur á móti svo komið, að
viðmiðun við Rotterdammarkað á
olíu hefur orðið til þess, að
sovézkir olíuútflytjendur hafa get-
að arðrænt íslendinga með þeim
hætti, að óþolandi er og minnir
mjög á þá erlendu einokunarverzl-
un, sem drap allt þjóðlíf íslend-
inga í dróma um margra alda
skeið. Sem betur fer, er ekki
ástæða til að óttast, að ástandið
verði nokkurn tíma jafn slæmt og
þá. En hitt er annað mál, að það er
óþolandi hlutskipti lítilli þjóö að
lenda í klónum á arðræningjum,
sem nota sér þann skort á olíu og
þá erfiðleika, sem eru á þeim
markaði nú um stundir. Olían
rýkur upp í Rotterdam og blað
eins og Morgunblaðið fær skens
undir rós frá olíufurstum á íslandi
vegna þess að það hefur tekið
undir kröfuna um, að íslendingar
Ieiti hófanna hjá Sovétmönnum og
reyni að fá þá til að hætta að
arðræna íslenzku þjóðina gegnum
olíuokur, sem á hvergi sinn líka,
því að samtök olíuríkjanna selja
olíu á mun lægra verði heldur en
spekúlantarnir í Rotterdam. Svo
er hrópað og sagt, að menn skyldu
halda sig á mottunni og þakka
guði eða Brézhnef fyrir, að við
skulum yfirleitt fá einhverja olíu-
dropa. En hvað fá Rússar í staðinn
fyrir .olíuna? Þriðji heimUrinn
sem sveltur heilu og hálfu hungri
mundi a.m.k. telja, að Rússar
fengju ekki verri vöru fyrir olíuna
heldur en það, sem þeir láta í té.
Þeir fá matvæli, beztu fiskafurðir,
sem eru á heimsmarkaði. Það
þykir sjálfsagður hlutur, að olían
hlaupi upp úr öllu valdi á sama
tíma og reynt er að halda niðri
beztu fiskafurðum, sem til eru,
a.m.k. yrði það áreiðanlega tekið
óstinnt upp, ef okrað væri á fiski
með sama hætti og olíu. Þriðji
heimurinn hefði áreiðanlega meiri
áhuga á því að fá ódýr matvæli
heldur en olíu, svo að dæmi sé
tekið. Það eru aðeins velmegun-
arþjóðfélögin, sem hafa kýlt
vömbina og vita ekki sitt rjúkandi
ráð vegna brenglaðs verðmæta-
mats, sem hafa fallið í þá gryfju
að láta allt snúast um olíu í stað
þess að leggja áherzlu á, að
matvæli eru ekki minna virði en
þetta svartagull, sem svo er kall-
að. Það borðar enginn svartagull.
Það er hvítagullið eitt, sem máli
skiptir, þegar upp er staðið, þ.e.
matvæli — og þá ekki sízt fiskur-