Morgunblaðið - 14.10.1970, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. OKTÓBBR 1970
Útgefandi hf. Arvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjöm Guðmundsson.
Fréttastjórj Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ami Garðar Kristinsson.
Rttstjóm og afgreiðsla Aðalstraeti 6. Simi 10-100.
Auglýsingar Aðalstraeti 6. Sími 22-4-80.
Askriftargjald 165,00 kr. ó mánuði innanlands.
f lausasölu 10,00 kr. eintakíð.
FJÁRLAGAFRUMVARP 1971
FVumvarp til fjárlaga fyrir
árið 1971 var lagt fram á
Alþingi í fyrradag. Fyrirsjá-
anlegt er að ví'su, að þetta
fjárlagafrumvarp á eftir að
taka verulegum breytingum í
meðf'erð Alþingis. Ekki reynd
ist unmt að gera 1 þessu frum-
varpi ráð fyrir hugsanlegum
launahaekkunum ríkisstarfs-
mannja vegna þeirra kjara-
• samninga, sem nú standa yfir.
Þá var heldur ekki hægt að
taka mið af væntanlegum ráð
stöfunum til þess að hafa
bemil á verðbólguþróuninni,
þar sem ákvarðanir hafa ekki
verið teknar í þvi efni. Loks
var heldur ekki kleift að taka
tillit til aðstoðar við bændur
vegna harðinda og erfiðs ár-
ferðis. Alþingi verður því að
gera nauðsynlegar breytingar
á fj árlagafrumvarpinu vegna
þessara þriggja þátta.
Það sem fyrst og fremst
vekur athygli í þessu fjár-
lagafrumvarpi er fyrirsjáan-
leg mikil útgjaldaaukning
ríkiissjóðs á næsta ári og nem
ur hún 22,6%. Meginástæðan
fyrir þessiari miklu útgjalda-
aukningu eru launahækkanir
. í landinu. í greinargerð fyrir
frumvarpinu segir, að launa-
hsekkanir valdi beinlínis um
þriðjungi af útgjaldaaukning
unni og óbeint meginhluta
allrar aukningar útgjalda,
svo sem hækkun almanna-
trygginga og venjulegra
rekstrarliða en þessir þættir
hækka mjög vegna hækkandi
launa í landinu. Tii marks um
þá miklu hækkun, sem nú er
fyrirsjáanlegt að verður á
launaútgjöldum ríkissjóðs er
sú staðreynd, að í frumvarp-
inu er gert ráð fyrir, að út-
gjöld af þesisum sökum hækki
- um 42,4% á árinu 1971 miðað
við yfinstandandi ár. í fjár-
lagafrumvarpinu er sérstak-
ur kostnaðarliður vegna vísi-
töluhækkana á launum á
næsta ári, og er gert ráð fyr-
ir 150 milljónum króna vegna
þeirra. En samtals hækka út-
gjöld vegna launahækkana á
yfirstandandi ári og vísitölu-
hæikkana á næsta ári um 580
milljónir króna. Hefur þá
ekki verið gert ráð fyrir hugs
anle'gum hækkunum á laun-
um ríkisstarfsmanna á næst-
unni.
Jafnhliða því, sem útgjöld
ríkisisjóðs hækka af þessum
ástæðum hefur verið lögð rík
áherzla á að halda öðrum út-
gjöldum í skefjum. Fjár-
beiðnir einstakra ríkisstofn-
ania voru mjög skomar niður
við gerð fjárlagafrumvarps-
ins en að sjálfsögðu verða
töluverðar hækkanir á lög-
ákveðnum útgjöldum. Fram-
lög til almannatrygginga
hækka verulega eða um 360
milljónir. Af þeirri upphæð
er um 135 milljónum varið til
lífeyristrygginga og um 200
milíljónum ti'l sjúkratrygg-
iniga. Eiins og áður em trygg-
ingamál og fræðslumál
stærstu útgjaldaliðir ríkis-
sjóðs. Um 27,3% af útgjöld-
um ríkissjóðs ganga til trygg-
ingaimála og rúmlega 17% til
fræðslumála. Þess má geta,
að íramlög til skólabygginga
eru aukin um 70 milljónir
króna og framlög til Lána-
sjóðs Menzkra námsmanna
hækka um 33 mMjónir, sem
er veruleg hæ'kkun.
í fjárlagafrumvarpinu er
gert ráð fyrir 30 milljón kr.
framlagi til togaralána vegna
kaupa á nýjum skuttogurum.
En í framkvæmda- og fjáröfl-
unaráætiun ársins 1971, sem
fylgir f járlagafrumvarpinu er
gert ráð fyrir, að nær 200
mMjón króna erlendu láni
verði varið til hraðbrautar-
gerðar og kaupa á viðhalds-
vólum vegna vegamna. Fjár-
lagafrumvarpið fyrir árið
1971 ber merki þess þenslu-
ástands í kaupgjalds- og verð-
lagsmálum, sem nú ríkir í
lamdinu en það er eitt veiiga-
mesta verkefni Alþinigis að
niá tökurn á því ástandi og
hægja á verðbólguþróuninni.
Rithöfundasjóður íslands
¥>ithöfundasjóður fslands
hefur nú starfað í þrjú
ár og á því tímabili hefur
harnn veitt 13 rithöfundum
viðurkenningarlaun, að upp-
hæð rúmlega 1,6 milljómir
króna. Að liðnu þriggja ára
tímabili verða þáttaskil í
starfi Rithöfundasjóðsins.
Hann mun nú hefja greiðslur
vegna útlána á bókum- rit-
höfunda í almenningsbóka-
söfnum, en sá þáttur starfs-
ins hefur verið undirbúinn
um nokkurt skeið. Jafnframt
því mim Rithöfundasjóðurinn
að sjálfsögðu halda áfram að
veita viðurkenningarlaun til
einstakra rithöfumda eins og
gert hefur verið sl. þrjú ár.
Þá er eimmig í bígerð að veita
íSlenzkum rithöfundi sérstak-
an styrk til dvalar í öðru nor-
raenu landi.
Menntamálaráðuneytið hef
ur nýlega skipað nefnd til
þess að endurskoða lög um
mennimgarbókasöfn en jafn-
framt er nefndinni falið að
gera tillögur um kaup ríkis-
ins á ákveðnum eintakafjölda
bóka til handa almennings-
bókasöfnum. Af hálfu rithöf-
unda hefur komið fram sú
Moby Dick hjá Al-
menna bókaf élaginu
Júlíus Havsteen
MORGUNBLAÐINU hiefur bor-
izt eftirfiairiainidi fréttaitillkiyinin-
ihg frá ALmienma bófeafélaigiinu
þar sem fjalia'ð er uim niýút-
ífeoannia bók féiaigisiiims, Moibý Dick,
seim, einis og fcuinmiuigt er, er eitt
af mieiistanaiveirkium hieknisbók-
mjemntamnia:
„Komiin er út hjá Aimieinin'a bóka
félagiiniu sfaáldiaaigan Mobý Dick
í íslenzikri þýðinigtu efitir Júlíus
Havsteen. Er hér um að ræða
eitt stærsta skáldriitið, aem fé-
laigið hefiur feomið á fraimfæri
við iesendiur sína, oig tvímæla-
lauist það, siem er þeirra fræig-
aist.
Mobý Dick ihiefiur lenlgi átt fast
saeti í bófeafilofctouim, sem birta
fremstu skáldsiagiur hieiims, oig
ihiefiur enigiimin borið brigðiur á,
að þar eigii hanin hedma, Samt
viU sivo tál, að fá ©ðia emigiin þau
verk, siem hieimsibókmeimntas'ag-
an ka/nn dieiii á, hafa átt sér
jiatfnórvaenit örlöig sem þessd skáld-
saiga. Höfumdur hieinmar, Herman
Melville (1819—il@91), var barnda
nístour og hafði á uimga aldri
gietið sér frægð fyrir fyrstu
bæfeur siíniar, en með Mobý Dick,
siam hiamm slkrifiaði þrítulglur, var
í raium Wcið framafierli hamis —
í lifiamda lífii. Bófcimmi var tekJð
af fádaema skitoinigisleysd og
fjönutíu áirum síðar, þegar Mel-
ville lézt, fiestiuim gteymdiur, ór-
aði víst erugam fýrir því, að þesisi
saimia siagia miuinidi að amanmsialdri
liðlniumi stoipia hiomuim á befek með
stærstu öndvegiislhöfiumduim allra
tfcna.
Það viar fyrst efitir 1919, að
anigiu mamina opniuðuis.t fýrir þessu
mdkia skiáldverkii, em allt fré
þeirrd stiumd befiur það farið ó-
slitnia sdigiurför uim heiimimm og
selzt í milljómum eintaka. Þær
bækiur og ritgerðir, sem Skrifiað-
ar hafa verið uim höfumdimn og
Verk hame, eru flieiri en tölu
verði á feomið, og vart mun
mofctourt það stoáldvierfe sdðari
tfcrua, siem oftar sé vitmiað til í
bóikimemmtateigum umræðuim en
Miabý Dick. Ber þar m.a. til,
hvensu þetta einstæða stoáldverk
er, þrátt fyrir einfialdte'ik: hirnn-
ar ytri frás'agniar, mangslumigið
að stíl oig lífcimgaimiáli, jafnframt
því siem það í senm mútímateigt að
byiggiinigu oig með fomteigu yfir-
SJÖ HETJUR MEÐ BYSSUR
(Guns of the Magnificent Sevem)
bessi mynid er enm edtt dæimið
um það, að igieta aldrei hætt því,
sem siæmitegta genigur eimu sdmini.
Mieð Yul Brymmer vomu gedðar
tvær myrndir uim „the Magmdfi-
oent Seven“. Hér toemur ®ú
þriðijia með nýjuim leilkiurum.
Þetta er því eims kiomar „frænka
tenigdaisoniar Framtoenistieims“.
Mymdin sagir frá frelsiisbaráttu
bragði, oft ærið stórskiomu, sem
ledðir huigamn að Hóimer, ísiemd-
imgasögiuirauim og Gamla testa-
mentdnu. „Öniraur eins bók hefur
aldrei veríð skrifuð og mun
aldrei verða skrifuð", varð víð-
tounmuim gagmrýmamda breztouim
að orði, er hiarnn ias Mobý Dick
í fynsfa siinm.
Það er því ektoi vomum fyrr,
að þessi skáldsaga keimur út á
íslenzikiu. Júlíus Havsteen, sýslu-
maður, vairðd uim árabil tóm-
stunduim sínuim til að þýða bana
og lauk verkinu nokkru fyrir
amdlát sitt. Er auðséð, að hiann
NÝLEGA toom út hjá Málí og
mienningu bók um skáldverk
Halldórs Laxness frá Sölku
Völku til Gerpiu. Höfiumdurinn
er Peter Haliberg, en 'hér er um
að ræðia fyrra birudi verfas, sietn
mefmist Hús stoáldlsiinis. He'lgi J.
Halldórsison Menzikiaðd.
I fioirmála segir Peter Hall-
berg: „Þegar ég hef leyfit mér
að takia þetta bótoarheiti að láni
frá HaUidóri Laxmess sem titil á
riti (Stoaldens buis, 1056) uim
hiamis eigiin verfe, er það hiuigisiað
sieim stoíristootun tid toims miann-
Mexikiama á nítjémdu öld. Eiiga
þeir í vöik að verjiast oig þurfia
rnjög á teiðtoiga síniuim að halida,
en Ihanm er lokaður inmii í
fámgelai. Fá þeir byssuibófia frá
Banidaríkíjumuim tdl að hjálpa sér.
Br sá fuliur trega yfir atvimmu-
horfium bysisutoófia og telur þá
vera hverfiamdi isitotfm, líkt og vís-
umdinm og gieirfiuiglinin. Tetour
hianm sitarfiið að sér og safinar að
sér aex bófiuim tii viðtoótar.
Framhald á bls. 16
hefur tounmað vel sammeyti við
hiinar skapstertou pensómur stoáld-
söigumniar, seim heyja örlagabar-
áttu sínia við fanri og ytri mátt-
arvöld, mitt í máttuigri einsemd
'hiinma óraivíðu beiimishaifa, siem í
frásöigniinmi af Motoý Dicto tákn-
ar eigd aðedms mikilfieniglegt at-
burðaisvið heidur sjálfstæða
v'eröld, seim ýmist er ótgnþrumg-
in eða hedllamdi.
Bófcin er 478 bls. í stéru broti,
sett og prentuð í Prentsimiðj-
•unmi Odda og buradim í Félags-
bóklbanidiimu. Torfi Jómssion gerði
toápuma.“
Ilalldór Laxness
lega og tákmræmia gildis skiáld-
sagnia hams. Ósvikim ísilemzjk ein-
kienrni öð'last hjá honum algilda
merfciinigu. ísilemzkt fiiskiþorp eðia
Memztour bóndaib'ær endiursipegl-
ar toeiimdmn".
Mál og memning hefur eirmig
gefið út í siamwimmu við Heiga-
fiell skláldsögu Williams Heime-
sienis Vomdm blíð. Edms og toumm-
ugt er fókk Heiiniesiem Bókmenmta
verðlaum Norðuriamdaráðis fyrir
þesisa dtoáldsögu. Bótoarinmer hef-
ur áður verið getið hér í biað-
imu.
Ólafur Sigurðsson:
Kvikmyndir
Tónabíó:
Bók um skáldverk
Halldórs Laxness
skoðun, að nú þegar Rithöf-
undasjóður íslands hefur
starfrækslu að fullu muni
reyndin verða sú, að það fé,
sem hann hefur ti'l ráðstöfun-
ar, verði ærið lítið. Er eðli-
Athafnir Bandaríkjanna í
■^*- Víetnam eru þeim ekki
til sóma. Enn minni sómi er
að því fyrir Norður-Víetnama
að taka ekki tilboði Banda-
ríkjamanna um vopnahlé og
heimköllun alls bandarísks
herliðs. Afstaða kommúnista-
Maðsinis á íslandi til þess
legt, að bannað verði, hvort
unnt sé að ráða bót á því,
þannig að markmiði Rithöf-
undasjóðs íslands verði full-
nægt.
máls er þó með fádæmum
ómerkileg.
í kommúnistablaðinu í gær
var sagt, að Morgunblaðið
hefði haldið því fram, að
Víetnamiar bæru nú einir
ábyrgð á sityrjöldinni og
vildu fyrir alla rnuni láta
myrða sig, eins og blaðið
bemst að orði. Þetta eru ekki
orð Morgunblaðsins enda hef-
ur fólkið í Víetnam ekki feng-
ið tækifæri til að láta í ljós
hug sinn til tillagna Banda-
ríkjaforseta. Hins vegar hafá
ieiðtogar kommúnista þar
sem annars staðar hafnað
þeim, enda skeyta þeir engu
um mannsilíf.
Afstaða Þjóðviljans til til-
lagnanna er ekki heimatilbú-
in. Hún er till orðin í Sendi-
ráðinu, þótt hún hafi að þessiu
sinni verið birt undir ein-
kennisstafhum m., en ekki
APN, sem er merki sovézku
fréttastofunnar Novosti.
Orðsending úr Sendiráðinu