Lesbók Morgunblaðsins - 21.08.1999, Blaðsíða 3
I I SBOk MOIK.l MII ADSINS - MIWIM, I ISTIIi
32. TÖLUBLAÐ - 74. ÁRGANGUR
EFNI
Aldarafmæli
Borgesar
Aldarafmælis argentínska skáldsins Jorge
Luis Borges er nú minnst um allan heim.
Jóhann Hjálmarsson skrifar um skáldið og
birt eru tvö ljóða Borgesar í þýðingu hans.
Annað ljóðið er nýjþýðing og fjallar um
konu skáldsins og Island. Einnig birtast
brot úr samtölum Matthiasar Johannessen
við Borges og hefur verið valið úr samtöl-
unum með það 1 huga að þau gæfu mynd
af hugmyndum Borgesar um ísland og
væru til marks um skoðanir hans á ís-
lenskum fornbókmenntum.
Myndhöggvara-
félagið
í Reykjavík gengst fyrir sýningunni
FIRMA ‘99, sem verður opnuð á menning-
arnótt. Tíu myndhöggvarar, átta íslenzkir
og tveir erlendir, eiga verk á sýningunni.
Lesbók fylgir fjögurra síðna blað um sýn-
inguna þar sem m.a. eru myndir af verk-
unum tiu.
Er svart eða bjart
framundan?
I grein eftir Gene Tierney eru raktir and-
stæðir framtíðarspádómar. Annars vegar
er tekið dæmi af spádómi Pauls Erlich frá
1968, en hann taldi mannkynið komið á
leiðarenda; málmar og olía væru á þrotum
og offjölgun mannkynsins mundi innan
áratugs leiða af sér stórfelldan mannfelli.
Ekkert af þessu hefur ræzt og bendir ann-
ar framtíðarspámaður, Julian Simon, á að
menn muni sífellt finna ný ráð til að
bjarga sér.
Við Grófina
í Keflavík
hófst myndun verzlunarstaðar og þar
standa Duus-húsin, sem senn munu fá nýtt
hlutverk. I Grófinni, innsta hluta Keflavík-
ur, hefur verið gerð falleg smábátahöfn
og við Suðurgötu eru nokkur gömul hús
sem eru bæjarprýði. Gísli Sigurðsson
skoðaði þessa bæjarprýði í Keflavík.
Menningarnótt
verður haldin fjórða sinni í Reykjavík í
kvöld. Á annað hundrað fyrirtæki og
stofnanir koma að Menningarnótt með
einum eða öðrum hætti. Lesbók fylgir
fjögurra síðna blað um menningarnóttina;
birt er dagskrá hennar og fjallað sérstak-
lega um ýmsa viðburði.
FORSÍÐUMYNDIN
Forsíðumyndina tók Ómar Óskarsson við Snælandsskóla.
KRISTMANN GUÐMUNDSSON
ÞAÐ KVÖLD
Það kvöld var hátíð,
ég kenni ylinn
verma enn
gegnum vetrarbylinn.
Eg leiddi hana,
en ljósin brunnu
og saman í draumanna
sólglit runnu.
Hún kom sem engill
í konulíki,
og húmið breyttist
í himnaríki.
Allt hið göfuga,
góða og blíða
sem gerir mönnunum
létt að líða,
sem gefur þeim kraft
til að gleyma og vona,
það sameinast allt
í orðinu: kona.
Kristmann Guðmundsson, 1901-1983, Fæddist ó Þverfelli í Lundareykjadal, en ólst upp ó
Snæfellsnesi og fór rúmlega tvítugur til Noregs og gerðist rithöfundur ó norska tungu. Eftir
hálfan annan áratug fluttist hann aftur til íslands, settist að í Hveragerði og skrifaði margar
skáldsögur, auk þess sem hann samdi bókmenntasögu og var bókmenntagagnrýnandi
Morgunblaðsins.
Hljóðnuð var gleðin,
og gleymskan beið.
Við gengum í húminu
heim á leið.
Hún gekk við hlið mína
hljóð og dauf,
og ekkert þögnina
þungu rauf.
Þá fann ég í rústum
róslitra vona,
að sorgin er einnig
í orðinu: kona.
RABB
SVARTHOL
Eina spekin, sem við gctum vœnst að ná,
er speki auðmýktarinnar. (T. S. Eliot.)
FT kími ég með
sjálfum mér þegar
ég rekst á greinar í
blöðum og tímarit-
um um nýjustu
kenningar vísinda-
manna um uppruna
alheimsins.
Fjarri sé það mér að gera lítið úr þrot-
lausri viðleitni andans manna og kvenna
fyrr og síðar að afla nýrrar þekkingar,
þrautseigju þeirra og atorku við að auka
skilning okkar á eðli hlutanna ytra sem
innra. Margar uppgötvanir þessa ágæta
fólks hafa orðið mannkyninu til mikillar
blessunar þótt aðrar séu vandmeðfarnari
og kalli á meiri þroska en mannskepnan
hefur enn til að bera.
Mér fínnst fara vel á því að kalla tegund-
ina, homo sapiens, mannskepnu, þar sem
við erum, að því er virðist, að hluta til dýr,
en að hinu leytinu viti borin umfram hin
dýrin, þó að vissulega megi færa að því
máttug rök að eðlishvatir þeirra og nátt>
úrufylgni séu í engu síðra vit, þegar til
lengdar lætur, en okkar glóra. En það er
önnur saga og of langt mál upp að taka hér.
Nei, það sem veldur brosi mínu við lest-
ur þessara greina er sá eiginleiki okkar
tegundar að upphefja sig og ofmetnast af
unnum afrekum. Þegar verst lætur kemur
þetta steigurlæti fram í hroka og remb-
ingi og það er þá sem brosið dofnar og
áhyggjusvipur kemur í staðinn.
Oftar en ekki má af þessum greinum
skilja að aðeins eigi eftir að fínpússa ofur-
lítið kenninguna um uppruna alheimsins.
Orðin svarthol og stóri hvellur notuð á
víxl sem alkunn sannindi þótt gefíð sé í
skyn að smáviðbót og frekari útfærsla sé
ef til vill í sjónmáli.
Það er þessi yfirgengilegi skortur á
auðmýkt og himinhrópandi vöntun á víð-
sýni sem vekur mér alltaf jafnmikla furðu.
Að þetta fólk skuli eitt andartak láta sér
detta í hug að það muni einhverju sinni
verða nokkru vísara um uppruna alheims-
ins getur varla flokkast undir annað en
heimsku í orðsins fyllstu merkingu.
Því auðvitað veit hvert mannsbarn í
hjarta sínu að guð skapaði heiminn á und-
ursamlegan hátt og gaf því vitund til að
skynja tilvist hans. Enda fellur það í stafi
yfír þeim undrum sem bíða við hvert fót-
mál. Það lítur stjömur himinsins og drúp-
ir höfði í lotningu. Það baðar sig í sólar-
geislunum og gleðst. Það svalar þorsta
sínum í lindinni og þakkar. Það hlustar á
söng fuglanna og fagnar með þeim. Það
veltir sér í grasinu, teygar ilm blómanna
og blessar jörðina.
Auðvitað grætur þetta mannsbam líka
ef það rekur sig á eitthvað hart, brennir
sig í eldi eða verður fyrir barðinu á illsk-
unni, en það leitast við að læra af reynsl-
unni, sætta sig við takmörk sín í efnis-
heiminum og lifa í sátt við guð og menn.
Engum sem hefur til að bera snefil af
heilbrigðri skynsemi hefur heldur dottið í
hug að það sé auðvelt að vera mann-
skepna, þessi vera sem í senn er búin
dýrslegum hvötum og dæmd til að skynja
guðdóminn. Veikburða og sársaukafull
viðleitni hennar til að sætta þetta tvennt
hefur beint henni um marga refilstigu og
oft hefur sýnst torvelt að ná nokkrum átt-
um á þeirri leið. Og nóg sýnist svo sem á
hana lagt þótt hún glati ekki fjöreggi sínu,
hinum undursamlega hæfileika bamsins
til að skynja kraftaverkið í lífinu.
Það er sannarlega engin tilviljun að
mestu hugsuðir mannkynsins hafa talið
dyggðir á borð við einfaldleika og sakleysi
helstar til þess fallnar að opna okkur hlið
himnaríkis, bæði þessa heims og annars.
En aftur að vísindamönnum og afrekum
þeirra. Nýlega horfði ég á sjónvarpsþátt
sem kallaðist Spekingarnir spjalla og vom
hringborðsumræður nýbakaðra Nóbels-
verðlaunahafa. Ekki veit ég á hverju ég
átti von en fjandakomið ekki því sem út
gekk af munni nokkurra þessara spek-
inga. Firrtu þeir sig allri ábyrgð á sínum
minnstu bræðmm og kváðust síst hafa
neinum skyldum að gegna gagnvart
mannkyninu. Hrokinn, ofurdrambið og
rembingurinn var slíkur að mig setti
hljóðan að þætti loknum.
En ég spyr sjálfan mig enn og aftur.
Hvernig getur á því staðið að þessir menn
em á þann veg orðnir að varla getur
flokkast undir annað en siðblindu.
Kannski hafa þeir blindast af glýju titla,
metorða og verðlauna og tekið sjálfa sig í
guðatölu. Hver veit? Kannski vantaði bara
konur og börn í þáttinn. Reyndar læðist
að mér sá granur sem ég skrifa þessi orð
að ýmsir í þeim hópi væra betur komnir
að þessum æðstu vegtyllum mannkynsins
en sumir þeir sem sátu umræddan hring-
borðsfund.
EYSTEINN BJÖRNSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 21. ÁGÚST 1999 3