Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1997, Blaðsíða 9
„ÉG REYNI í senn að vera sjálfum mér trúr og sögunni... Fyrir mér er draugur gamla konungsins ekki annað en martröð innra með Hamiet,“
segir Baltasar Kormákur. Hilmir Snær í hlutverki Hamlets og Ingvar Sigurðsson, martröð Hamlets um föður sinn.
an góðs og ills? Hver er sekur og hver er
saklaus? Hverjir eru góðir og hverjir eru
vondir?“ spyr Baltasar. „011 höfum við eitt-
hvað á samviskunni og til þess að lifa með
sekt okkar beitum við sjálfsréttlætingu. Sekt
og sakleysi liggur ekki síst í afstöðu okkar til
eigin gjörða. Þess vegna vil ég m.a. halda því
opnu fyrir áhorfendur að dæma um hvort
Kládíus hefur gerst sekur um bróðurmorð."
Efínn ber verkið uppi. Efi Hamlets um að
Kládíus hafi myrt föður hans. Efínn um sekt
og sakleysi persónanna, hverjum er hægt að
treysta. Verkið er margslungið með víðar
skírskotanir sem bjóða upp á ótæmandi túlk-
unarmöguleika. Hamlet er glæpasaga, fjöl-
skylduharmleikur, draugasaga, saga um
stjórnmál og vanda heils konungsríkis, þess
vegna alls heimsins. Og síðast en ekki síst er
Hamlet ástríðufull ástarsaga. „Þetta verk er
svo spennandi vegna þess að það er alveg
galopið," segir Baltasar. „Ég gæti vel hugsað
mér að setja það aftur upp eftir kannski 10
ár og sennilega myndi ég þá nálgast það á
allt annan hátt.“
Danaprinsinn Hamlet er langt frá
því að vera ímynd rómantísku
hetjunnar í þessari nýju upp-
færslu. „Mér finnst leikritið vera
dæmisaga um ungan mann sem
á um sárt að binda vegna svip-
legs fóðurmissis og vegna þess að honum
finnst móðir sín, drottningin, og ástkonan,
Ofelía, hafa snúið baki við sér. í ofanálag
hefur Kládíus föðurbróðir hans nú gengið að
eiga móður hans og heimtar að Hamlet
ávarpi sig sem fóður. Áföll sem þessi myndu
valda hverjum manni hugarangri,“ segir
Baltasar.
Persónurnar Fortinbras og Laertes eru
algerar andstæður Hamlets. Noregsprinsinn
Fortinbras hikar ekki við að ráðast til atlögu
við Dani, hrifsa til sín völd og hefna fóður
síns sem Hamlet eldri hafði unnið sigur á.
Laertes sonur Póloníusar skorar Hamlet
umsvifalaust á hólm til að hefna föðurmorðs.
En Hamlet gh'mir við vantrúardrauginn.
„Hamlet er ekki svo óhkur rokkstjömunni
Kurt Cobain sem féll fyrir eigin hendi eftir
að hafa á skömmum tíma öðlast heimsfrægð
ásamt hljómsveit sinni Nirvana. Markmið
hans virtist vera að áreita umhverfið með
ögrandi talsmáta, klæðaburði og framkomu.
Rokkstjörnumar eru prinsar samtímans,
með hirð aðdáenda umleikis, frægar og dáð-
ar um allan heim. Mér þykir skírskotunin
skemmtileg."
Leikstjórinn hefur kosið að styrkja sam-
band Hamlets og Ofelíu til muna, segir að
það styrki sögu Ofelíu og geri skyndilega
geðveiki hennar trúverðugri. „Mér finnst svo
leiðinlegt þegar kvenpersónur eru hafðar
saklausar og veikar,“ segir Baltasar.
Mjög eindregin afstaða er hka tekin til
ástarsambands Kládíusar og drottningar.
Kládíus er yngri en drottningin og Baltasar
segist snemma hafa tekið ákvörðun um að
hafa Kládíus nær Hamlet í aldri en tíðkast
hefur. I ljósi þessarar ákvörðunar hafi verið
áhugavert að velta fyrir sér hvemig sam-
bandi persónanna hafi verið háttað fyrir tíma
verksins.
„Léku Hamlet og Kládíus sér kannski
saman sem börn? Höfðu Geirþrúður og Klá-
díus lengi fellt hugi saman áður en þau
ganga að eiga hvort annað? Og hvemig er
hjónaband Hamlets eldri og Geirþrúðar til
komið? Sjálfum finnst mér ekki ósennilegt
að Hamlet hafi tekið sér hana fyrir eigin-
konu þegar hún var ung stúlka og það er
ekkert í handritinu sem gefur til kynna að
samband þeirra hafi verið ástsælt. Vofa
Hamlets kemst sjálf svo að orði að hann hafi
verið slitinn upp meðan synd hans stóð í
blóma. Er verið að gefa í skyn að Hamlet
eldri hafi verið mesta fól?“ spyr Baltasar og
bendir á að svo virðist sem Karl Bretaprins
hafi alltaf elskað hana Kamillu sína þrátt fyr-
ir hjónabandið með Díönu. „Fyrir mér eru
Kládíus og Geirþrúður afskaplega ástfangið
fólk í erfiðri aðstöðu og drottningin er ekki
píslarvottur þeirra aðstæðna fremur en Klá-
díus.“
Baltasar segir fólk oft hefja hina
konungbornu upp til skýjanna án
þess að velta því fyrir sér hvað það
er nákvæmlega sem greinir þá frá
öðra fólki, ef það er þá nokkuð. „í
gegnum söguna hafa kóngar mátt
þola pyntingar og illa meðferð og mörg kon-
ungshöfuð hafa verið látin fjúka í blóðugri
valdabaráttu konungsætta. Af hverju er þá
svo ósennilegt að þeir Rósinkrans og Gullin-
stjarna beiti Hamlet harðræði að skipan
konungs þegar hann hefur gerst sekur um
morð á ráðgjafa konungs og neitar í ofaná-
lag að skýra frá því hvar hann hefur falið
hTdð?“
Oðru fremur hefur leikstjórinn reynt að
forðast fyrirframgefna túlkun á verkinu.
Frumraun Baltasars sem leikstjóra hjá Þjóð-
leikhúsinu var í uppfærslu á síðasta ári á
verkinu Leitt hún skyldi vera skækja eftir
breska 17. aldar leikritaskáldið John Ford.
Þar fór Baltasar ekki troðnar slóðir en verk-
in tvö eru augljóslega gerólík að því leyti að
Hamlet og Shakespeare þekkir hvert
mannsbarn en fæstir hér á landi höfðu heyrt
minnst á Skækjuna og John Ford.
„Flestir virðast hafa skoðun á því hvernig
má og hvernig má ekki túlka Hamlet og ég
hef reynt að leiða allt slíkt hjá mér. Það var
aldrei tilgangur minn að setja upp hefð-
bundna Hamlet sýningu eða Hamlet sem all-
ir eru sammála um enda sé ég ekki tilgang-
inn með því að túlka jafn margslungið verk
svo þröngt,“ segir Baltasai'. „Þegar afger-
andi leið er farin í túlkun eins og nú, er mjög
mikilvægt að allt smelli saman á lokastundu,
gerist það er ég sáttur.“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. DESEMBER 1997 9