Lesbók Morgunblaðsins - 09.04.1994, Blaðsíða 1

O R G U
L A Ð S
Stofnuð 1925
13. tbl. 9. APR/L 1994 — 69. árg.
Búðakirkja á Snæfellsnesi.
Ljósm. :Þorteinn Gunnarsson.
Hóladómkirkja.
Húsfriðun
Verkefni um allt land
Evrópuþjóðir helguðu árið 1975 húsfriðun og var
af því tilefni efnt til ráðstefnu í Reykjavík. í
ávarpi Kristjáns Eldjárns, fyrrv. forseta ís-
lands, sem hann flutti á húsfriðunarráðstefn-
unni sagði hann meðal annars:
Það á að vera liður í að
efla þjóðmenningu okkar
íslendinga að varðveita
sem best þá húsagerðarlist
sem hæst stendur á hverri
tíð og nýta húsin sem
aðdráttarafl fyrir
ferðamenn.
Eftir STURLU
BÖÐV ARSSON
Ljósm. :Hjiirleifur Stefánsson.
Tjöruhúsið i Neðstakaupstað á Isafirði.
„Pað er íslenskt þjóðareinkenni að láta sér
tinnast meira til um verk hugans en hand-
anna. Það sem er vel mælt er íhærri metum
en það sem vel er gert. íslendingar dýrka
orðið um aðra hluti fram, orðsins list, rit-
mennsku hverju nafni sem nefnist, og ekki
fer hjá því að þetta á sína andhverfu, nefni-
lega nokkurt sinnuleysi um aðra mikilvæga
þætti menningarai-fsins. ...
Ég drep aðeins á þetta svo sem til undir-
búnings þeirri staðhæfíngu að húsakostur
og híbýlabúnaðm’ sé einn sá þáttur í íslensk-
um menningai-arfí sem hlotið hefur tiltölu-
lega lítið rúm í huga margra manna ís-
lenskra sem þó láta sig varða líf og menn-
ingu þjóðarinnar bæði fyrr og nú. Og þó
verður því ekki neitað að húsamenningin er
einn hinn nákomnasti lífsþáttur hvers einasta
manns, svo sem eins og holdgróinn, hið jarð-
neska skjól þjóðarinnar frá kyni til kyns og
um leið svigrúm og vettvangur fyrir sköpun-
arþörf og listgleði."
Núna árið 1994 tæpum tuttugu árum eftir
að efnt var til húsfriðunarárs og þáverandi
forseti íslands mælti þessi spaklegu orð er
enn mikið verk að vinna við húsfriðun. Að
efla tilfinningu þjóðarinnar fyrir byggingarl-
ist, vönduðu handverki og mikilvægi þess að
auður okkar felst m.a. í því að vernda og
varðveita byggingar með endurgerð og góðu
viðhaldi. Á það jafnt við um stór sem smá
hús. En handverkið á ekki upp á pallborðið
og það telst sérviska „húsfriðunarmanna" að
vilja varðveita það í gömlum húsum sem
best hefur verið gert.
Er það æði oft tekið sem dæmi um þver-
girðingshátt að ekki megi breyta frumgerð
glugga í húsum eða raska hlutföllum sem
arkitektar og listasmiðir hafa lagt sál sína í
að vanda sem best í híbýlum manna. Er sárt
Viktoríuhús í Vigur.
Ljósm.-.Hjörleifw Stefánsson.
Ljósm.:Hjörleifur Stefánsson.
Norska húsið í Stykkishólmi.
Ljósm.:Þorsteinn Gunnarsson.
Eyrarlandsstofa á Akureyri.
til þess að vita að opinberar stofnanir hafa
ekki alltaf gengið á undan með góðu fordæmi
hvað varðar húsfriðun og jafnvel ráðuneyti,
svo ekki sé talað um Aiþingi íslendinga, sem
hefur látið húseignir sínar grotna niður í
hjarta höfuðborgarinnar þrátt íyrir lög um
friðun húsa sem unnin voru og sett af bestu
manna yfírsýn.
Þjóðminjalög Og
HÚSFRIÐUN
Samkvæmt þjóðmipjalögum eru öll hús
friðuð sem byggð voi-u fyrir 1850 og kirkjur
fyrir 1918. Ekki má rífa eða breyta húsum
sem byggð voru fyrir 1900 nema með leyfi
húsfriðunarnefndar.
í þjóðminjalögum eru ákvæði um húsfrið-
unarnefnd og Húsíriðunarsjóð. Er hlutverk
nefndai-innar að stuðla að varðveislu bygg-
ingararfs þjóðarinnar. Til skamms tima hefur
það starf sem unnið hefur verið undir handar-
jaðri húsfinðunarnefndarinnai' verið eins kon-
ar trúboðastarf þar sem fullhugar hafa tek-
ist á við verkefni sem hafa verið talin allt
að því óviðráðanleg eða jafnvel óráðleg. Víða