Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1993, Blaðsíða 13

Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1993, Blaðsíða 13
antíkurinnar á síðustu öld og brýndi fyrir stráknum að byggja á náttúrunni. Dagfin var hinsvegar hneigðari fyrir að leika af fingrum fram, ef svo mætti segja. En hann gerðist engu að síður einlægur aðdáandi norskrar náttúru og þeirrar menningar, sem stóð traustumn fótum í hinum afskektari byggðum Noregs. Bam að aldri fékk Dagfin að vera með fóður sínum á ferðum hans um Noreg og síðar til Frakklands. Werenskiold eldri taldi jafn nauðsynlegt að kynnast er- lendum straumum í Mstinni og meðtaka áhrif þaðan. Þegar Dagfin var 21 árs, árið 1914, tók hann þátt í hátíðarsýningu í Osló, m.a. á sjö lágmyndum sem hann hafði skorið í tré, nokkrum glermyndum og veggteppi. A árunum fyrir 1920 vann hann einmitt að myndskreytingum í ýmsar byggingar og síðan tók við þriggja ára hefðbundið mynd- listamám í París. Þá var París Mekka myndlistarmanna og þar vora saman komin „allra þjóða kvikindi“ eins og stundum er sagt; fram- sæknir málarar og myndhöggvarar af ýmsum þjóðernum að vinna að módernis- manum í suðupotti gagnkvæmra áhrifa. Kynni Dagfins Werenskiolds við þann fjöl- þjóðlega heim höfðu þau áhrif, að hann varð ennþá bundnari sínum norska menn- ingararfi. Heim kominn árið 1923 lauk hann við 8 stórar vaggmyndir fyrir Aker sjúkrahúsið og byggði þar á norskum ævin- týram. Hann styrkti síðan enn böndin við ættjörðina með búsetu í Volda þar sem hann notaði alþýðufólk sem fyrirmyndir í verk sín. Jafnframt hneigðist hann að því „monúmentala", stórsniðnum einfaldleika og þá með þjóðernisrómantískum undir- tóni. Tillögur hans urðu fyrir valinu þegar myndverk, steypt í brons, var sett upp á dómkirkjudyrnar í Osló. Reyndar hafði Dagfin unnið frumgerðirnar sem málaðar lágmyndir, skornar í tré, og efnisinntakið var sótt i Fjallræðu Krists. Með brons- steypunni var verið að sækjast eftir varan- legu efni, en mörgum þótti verkið missa slagkraftinn við þessa breytingu. 16 LÁGMYNDIR í RÁÐHÚSINU Þá er komið að tilefni þessarar umfjöll- unar; Yggdrasil-myndröðinni í Ráðhúsi Oslóorgar. Upphaflega höfðu arkitektar hússins gert ráð fyrir að lágmyndir í und- irganginum utan dyra, sem áður er lýst, væru unnar í stein. í tillögu sinni gerði Dagfin Werenskiold hinsvegar ráð fyrir lágmyndum úr tré með lit til áherzluauka. Hann taldi að steinmyndir mimdu með öllu hverfa óséðar samamanvið steinvegginn að baki. Tillaga hans var samþykkt. Niðurstaðan varð sú að Dagfin Werenski- old vann 16 lágmyndir, sem eru ekkert smáræði, hver mynd 2.30x2,20m og þykktin er 30 sm. Til þessa valdi hann kvistalausa fúru; planka sem límdir voru saman og er þyngdin á hverri mynd um eitt tonn. Til dæmis um þá vinnu, sem listamaðurinn lagði í verkið má geta þess, að það tók hann 8 mánuði að ljúka fyrstu myndinni; síðan tókst homun að Ijúka tveimur á ári. En þarna fann hann sjálfan sig, sagði hann. Árin sem fóra í að vinna þetta verk, urðu mestu ham- ingjudagarnir í lífi hans. Noregur var hersetinn og á norsku viku- blaði sem fjallaði um myndröðina í fyrra, var svo að skilja að „kúltúr-pólitíkusar" á vegum nasista hefðu annað slagið litið inn hjá listamanninum, honum til lítillar ánægju. Einmitt þessi velþ'óknun nasista á norrænum gildum, sagnaarfi og goðafræði, hefur trúlega orðið til þess að allt slíkt féll víða í ónáð á næstu áratugum eins og yfir- leitt það sem tengdist Hitlers-tímabilinu í Þýzkalandi. Sem myndlistarmaður, skólaður í París, hafði Werenskiold vitaskuld staðgóða þekk- ingu á stíl þeirra listamanna sem mest orð fór af í heiminum. Ohætt er að segja að á fimmta áratugnum, þegar Werenskiold vann að Yggdrasil-myndröðinni, hafi Pic- asso verið áhrifamestur allra myndlistar- manna. Ótrúlega margir unnu undir sterk- um áhrifum frá honum á þessum áram og framyfír 1950. Það er hvorki til lofs né lasts, en þessi mjög svo ríkjandi áhrif virðast ekki hafa komið neitt við Dagfin Werenski- old. Þrumur og eldingar í mannheimum þeg- ar Þór reiðir hamarinn Mjölni og fer um himininn í vagni sínum. FANTASÍ A ÁN STÍLEINKENNA Weremskiold leit sjálfur svo á, að ekki -væri hægt að setja merkimiða einhverra isma á Yggdrasil-myndröðina. Þar er engin stílfærsla í móderniskum anda og það er ekki heldur um nákvæma raunsæisútfærslu að ræða. Myndirnar era alveg í anda efnis- ins, á skáldlegum nótum; fantasían ræður ferðinni. „Sleipnir tungla treður krapa“ og er að sjálfsögðu áttfættur. Örninn baðar út vængjum efst í Askinum, garmurinn geir úti fyrir Gnipahelli og Viðar, sonur Óðins, ræðst á sjálfan Fenrisúlf. Hafrar draga Þór um himinhvelið, Níðhöggur nagar rætur Asksins og Höður blindi banar Baldri með mistilteinunum. Þetta er tilþrifamikill skáldskapur og myndrænn, sem Werenski- old setur fram á ki-öftugan og einfaldan hátt. Það gerir þessar lágmyndir sérkenni- legar, að fletirnir era málaðir. Svo virðist sem Werenskiold hafi einna helzt tekið mið af þjóðlegri alþýðulist í mynd- skurði. Á spjöld Ustasögunnar kemst hins- vegar einkum það, sem hægt er að flokka undir þekktar stefnur og stíltegundir. Af þeirri ástæðu era ævinlega líkindi til þess að myndlist af þessu tagi lendi á gráu svæði og verði loks gleymskunni að bráð. NÍÐHÖGGUR NAGAR... Veridð var líka á góðri leið með að verða mengun og eyðingu að bráð; Níðhöggur nagar fleira en rætur Asksins. Það var höfundinum áhyggjuefni, að tré er ekki mjög varanlegt efni, eigi það að standa utan dyi’a í norrænni veðráttu. Til að stuðla að endingu og varðveizlu, baðaði hann myndirnar í línolíu og síðan vai- brædd yfir hlífðarhúð úr plasti. Sú meðhöndlun átti að tryggja goðunum eilíft líf. Samt var það svo eftir tæplega hálfa öld, að verulega var farið áð sjá á myndunum; óhreinindi af mengun frá bílaumferð, svo og ryki, hafði mjög spillt upprunalegu út- liti. Þvi var samið við frægan ítalskan for- vörð listaverka, Raimondo Boenni, um að koma til Oslóar og hreinsa verkin og verja til frambúðar. Hann byrjaði á þri að fjar- lægja plasthúðina, gert var við litinn þar sem þurfa þótti og síðan farið yfir allt með sérstöku lakki. Þessi hreinsun og umönnum kostaði hálfa þriðju milljón, miðað við ís- lenzkar krónur. Ljóskastarar, sem eiga að lýsa upp myndii'nar, höfðu ekki verið settir upp þegar ég kom til Oslóar í september- byrjun, en sú lýsing mun alveg ráða úrslit- um um það hvernig Yggdrasil-myndröðin nýtur sín. Viðar, son■ ur Óðins, leggur til atlögu við Fenrisúlf. Frigg, kona Óðins og móðir Baldurs, biður plönt- urogtréað hlífa syni sínum, sem hún veit að eríhættu. Efstí krónu Asksins situr örn- inn, Níð- höggur nagarrót- ina, en íkominn Ratatosk- urberillt á miUi. Geyr nú garmur mjög: Ragnarök - dóms- dagur í ríki guðanna. Nornir vökva rætur Asksins. LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 20. DESEMBER 1993 13

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.