Lesbók Morgunblaðsins - 16.06.1984, Blaðsíða 3

E
I.FgRÉlK
@®H@®®®EH®®[I]®®
Otgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavlk. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthlas Jo-
hannessen, Styrmir Gunnarsson. Ritstjórnar-
fulltr.: Glsli Sigurösson. Auglýsingar: Baldvin
Jónsson. Ritstjórn: Aöalstræti 6. Slmi 10100.
Smábíllinn
er sífellt að verða þróaðra farartæki
og stundum er hann jafnvel rúmbetri
að innan en stórir drekar voru fyrir
fáum árum. Hér segir frá reynslu-
akstri á Ítalíu á nýjum Fiat Uno SX,
sem er íburðarmeiri og kraftmeiri en
sá sem áður hefur staðið til boða
Forsíðan
er af helgimynd, sem nýlega hefur bor-
izt til íslands, nefnilega eftirmynd af
Svörtu madonnunni, sem er fræg helgi-
mynd i Póllandi og mikill þjóðardýr-
gripur. Það eru pólsku nunnurnar í
Hafnarfirði, sem hafa fengið þessa eft-
irmynd og af því tilefni hefur Lesbók
hitt nunnurnar að máli.
Leyndardómar
hins forna Egyptalands halda áfram
að koma manni á óvart og Guðmundur
Daníelsson heldur áfram að rekja
eitthvað af þeim; til dæmis líkþvotta-
mönnunum, sem skáru undan ríkis-
stjórnarmönnum og seldu galdra-
mönnum eða bjuggu til úr þessari af-
urð kynorkulyf.
Baslarinn
býr einsamall og hann getur einnig verið
farmari og leggur þá harness á hestana,
rípar kroppið og kannski á hann uxateam,
póna og cutter. Undarleg íslenzka, enda er
þetta vestur-íslenzka og Haraldur Bessason
prófessor skrifar um það fyrirbæri.
GUTTORMUR J. GUTTORMSSON
Winnipeg
lcelander
Ég fór o’n í Main street meö fimm dala cheque
og forty-eight riffil mér kaupti
og ride út í country með farmara fékk,
svo fresh út í brushin eg hlaupti.
En þá sá eg moose, úti’ í marshi það lá,
o my, — eina sticku ég brjótti!
Þá fór það á gallop, not good anyhow,
var gone, þegar loksins ég skjótti.
Að repeata aftur eg reyndi’ ekki at all,
en ran like a dog heim til Watkins.
En þar var þá Nickie með hot alcohol.
Ja, hart er að. beata Nick Ottins.
Hann startaði singing, sá söngur var queer
og soundaði funny, I tell you.
Eg ’tendaði meira hans brandy og beer, —
you bet, Nick er liberal fellow.
Og sick á að tracka hann settist við booze,
be sure, að hann Nickie sig staupti.
Hann hafði’ ekki lukku í mánuð við moose,
af Mathews hann rjúpu því kaupti.
— í Winnipeg seg’r ’ann, að talsverðan trick
það taki að fíra á rjúpu
og sportsmann að gagni að gefa ’enni lick,
en God — hún sé stuffið í súpu.
Við tókum til Winnipeg trainið — a fly.
Nick treataði always so kindly.
Hann lofaði mér rjúpuna’ að bera upp í bæ.
Ég borgaði fyrir það, mind ye.
Svo dressaði Nick hana ’ í dinnerinn sinn
og duglega upp 'ana stoppti,
bauð Dana McMilIan í dinnerinn inn.
„Égdrepti’ ’ana,“ sagði’ ’ann, „á lofti."
Guttormur var eitt af fremstu skáldum Vestur-islendinga og bjó I Riverton viö
Winnipegvatn. Ljóöið er birt til fróðleiks og Ihugunar þeim, sem vilja láta reka á
reiðanum og tunguna þróast án viðnáms — eins og I Vesturheimi. Sjá einnig
grein Haraldar Bessasonar um vesturislenzku hér í blaðinu.
Máliö
og notkun þess
Umræður um íslenskt mál
hafa verið líflegar síð-
ustu mánuði. Margt er
gagnrýnt og þingmenn
hafa ályktað um nauð-
syn gagnaðgerða. Víða
hefur verið gripið í
taumana. Fréttamenn
útvarps og sjónvarps hafa verið sendir á
framsagnarnámskeið og fyrirtæki í öðrum
greinum hvetja starfsfólk sitt til þess að
tileinka sér fallegt mál. Síðast þegar ég
kom heim frá útlöndum þótti okkur ferða-
félögunum við hæfi að þakka flugfreyjunni
hve smekklega hún flutti farþegunum
hefðbundnar tilkynningar og hið sama
hefðum við gert við flugstjórann hefðum
við náð tali af honum.
Sá sem notar þann kjörgrip sem tungan
er frá degi til dags til að lýsa skoðunum
sínum og annarra þarf að huga að mörgu
áður en hann festir orðin á blað. Hann
hlýtur meðal annars að velta því fyrir sér
hvaða skilning menn leggja í hugtök og
orð og hvort honum sé í raun fært að koma
því til skila sem hann vill með því að nota
ákveðin orð.
Ekki er brotinn neinn trúnaður þótt
skýrt sé frá því að á fundum Öryggismála-
nefndar, sem meðal annars hefur það hlut-
verk að gefa út ritgerðir um herfræðileg
málefni, er jafnan varið nokkrum tíma í
umræður um hvaða orð sé best að nota á
íslensku um hugtök sem hafa viðurkennda
merkingu á erlendum tungum. Nefndin
fjallar þó um mál sem eru ofarlega á baugi
í almennum fréttum og skipta miklu máli
til dæmis þegar gengið er að kjörborðinu.
Vígbúnaðarkapphlaupið og tilraunir til að
ná samkomulagi um afvopnun setja mik-
inn'svip á opinberar umræður en mér er til
efs að allir þættir þeirra mála komist til
skila vegna þess hve oft er erfitt að orða
lýsingar á þeim á íslensku. Öryggismála-
nefnd hefur valið þann kost aö birta orða-
lista með ritum sínum til að auðvelda les-
andanum skilninginn.
Lesendur blaða sjá það fljótt hvort sá
sem lýsir máli á prenti skilur það sjálfur
eða ekki. Þær kröfur eru ekki gerðar til
íslenskra blaðamanna að þeir séu sérfræð-
ingar í einstökum málaflokkum. En fram
hjá þeirri staðreynd komast þeir ekki frek-
ar en aðrir að menn geta ekki lýst því fyrir
öðrum sem þeir skilja ekki sjálfir. Hitt er
jafnframt staðreynd að fréttatilkynningar
samdar af sérfræðingum sem þekkja allar
hliðar viðfangsefnisins geta verið þannig
úr garði gerðar að þær líta út eins og
dulmálsskeyti í augum venjulegs lesanda.
Unnt er að semja texta á kórréttu máli
sem er svo flókinn eða óljós að lesandinn
er engu nær um efnið.
Þess er ekki að vænta að í almennum
fréttum sé einföldum grundvallaratriðum
haldið að lesandanum í tíma og ótíma en
þó verður að gera þá kröfu til þeirra sem
fréttir semja að lesandinn geti skilið þær
án þess að hafa eldri fréttir um sama efni
eða einhvers konar alfræðisafn við hend-
ina. Sömu kröfu verður að gera til þeirra
er rita opinberar fréttatilkynningar er
varða allan almenning. Þeir verða að var-
ast ofnotkun á tækniorðum eða tilvísanir
til tæknilegra atriða án þess að þau séu
skilgreind með viðunandi hætti.
Umræður um stríð og frið og um efna-
hagsmál ber einna hæst í fjölmiðlum um
þessar mundir. Ég held að einmitt á þess-
um sviðum hætti mönnum helst til að
setja skoðanir sínar fram með þeim hætti
að þær fara fyrir ofan garð og neðan hjá
öllum þorra fólks. Oft er þetta gert af
ásettu ráði til að rugla almenning í ríminu.
Menn slá um sig með orðum eins og „frið-
arhreyfingar“ og „kjarnorkuvopnalaus
svæði“ og segjast vera að berjast fyrir
friði í þeim heimshluta þar sem friður hef-
ur ríkt í áratugi og tala um lönd þar sem
ekki eru nein kjarnorkuvopn, þegar þeir
gera kröfu um „kjarnorkuvopnaleysi". Og
sérfræðingar bankanna telja víst að orð
eins og „bindiskylda", „endurkaupalán",
„afurðalán" og „skuldbreytingarlán" renni
jafn ljúflega inn í huga lesenda og orðin
„sumar", „vetur", „vor“ og „haust".
í útlöndum segja þeir sem þykjast hafa
kannað samtíðina best að iðnbyltingin sé
gengin um garð og öld upplýsinganna
runnin upp, þeim þjóðum muni vegna best
sem geti með hagkvæmasta skjótasta
hætti fært sér nýja fjarskipta- og tölvu-
tækni í nyt. En ekki er nóg að fá upplýs-
ingar ef engin not eru af þeim vegna skiln-
ingsleysis. Samhliða varðstöðunni um ís-
lenska tungu verðum við því að sjá til þess
með meiri hraða en áður að hún sé hag-
kvæmt og þjált tæki til að koma þeim boð-
um á milli manna sem nauðsynleg eru til
að þjóðin dragist ekki aftur úr öðrum á
sviði þekkingar, tækni og vísinda.
BJÖKN bjarnason
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 16. JONl 1984 3